Luljeta Lleshanaku
poezi
PËRMBAJTJA:
1. Meditim me shkumë në fytyrë
2. Zogj dhe karbon
3. Autoportret ne silic
4. Misteri i lutjeve
5. E hëna në shtatë ditë
6. Aromë qumështi
7. Nuk është koha e...
8. Fëmijët e natyrës
9. Veçanërisht në mëngjes
10. Në pritje të një poezie
11. Rrëfim në vetën e tretë
12. Sorollatjet e lirisë
13. Një degë ë lulëzuar bajameje
14. Lidhur me hipermetropinë
15. Një palë këpucë të reja
16. Hije në dëborë
17. Kinemaja
18. Kuptimi i një udhëtimi
19. Libra të verdhë
20. Kur dashuria jep një shenjë
21. Berlin. Hotel Citadine
22. Një palë sandale nën pemë
23. Duke ndjekur filmin e mbrëmjes
24. Si dreqin vishet kjo këmishë
25. Kopështi me domate
26. Ajo që ne dimë për Pompein
27. Violina
28. Mënyrë për t’u afruar
29. Shah
30. Mama, unë dhe instruksionet e shpëtimit
31. Në listën e gjërave për t’u bërë
32. Po tani?!!
33. Pak riparim
34. Të harruarit
35. Në mungesë të ujrave
36. Tranzit
37. Ata nxitojnë të vdesin
38. Flashback 1
39. Flashback 2
40. Flashback 3
41. Një tjetër dëshmitar
42. Ti je njëra nga ne
43. Ca ulje e ngritje diafragme
44. Në vendin pa emër
45. Për pak vëmendje
MEDITIM ME SHKUMË NË FYTYRË
Një rruajtje pas pune, e përse duhet?!!
Njëlloj si im atë,
shumë kohë më parë,
para një pasqyre të venitur, plasa-plasa
si një kaçamak i gatuar pa yndyrë.
Edhe ai rruhej, tamam në këtë orë,
më një brisk që rrëshqiste nga lart-poshtë,
duke hapur një shteg të pastër nga tëmthat në mjekër
si fjalët e apostullit. E ndërsa gjuha e mbështjellë kërmill
zbrazte njërën faqe dhe mbushte tjetrën,
e folura e tij më vinte rikoshet përmes xhamit:
“Fuqia e burrit, bir, matet me gjërat që nuk bën.
Pasioni mbahet fshehur, si fruti i rrepës!”
Ishte njëlloj si të thyeje një rregull,
kur unë, vite më vonë
në mëngjes herët, pa zënë punë me dorë
nxirrja ferrën time nga lëkura
duke përdorur fshehtas veglat e tim eti.
Kur dora filloi të më dridhej, unë kërkova një zot,
Nuk qe e vështirë. Njëlloj si të kërkosh një berber, në atë lagje
që e njeh në pëllëmbë të dorës.
Ai nuk e ka zakon të të pyes: “Ç’farë mund të bëj për ty djalosh?”
Kryqi është më i vjetër se njeriu.
Dhe ja, ku jam, pa asnjë prerje,
i ndriçuar nga llamba e hipofizës në zverk.
një rruajtje e pastër- siç i thoshte im atë- i cili,
kur vdekja erdhi ta merrte,
të merrte fytyrën e tij të parruar prej ditësh
si një grumbull milingonash rreken të përmbysin në vrimë një kokërr gruri,
mblodhi shuk retinat, siç mbledh shuk pecetën
fëmija,
kur e detyrojnë të ngrihet i pangopur
nga tryeza.
ZOGJ DHE KARBON
Po afron koha
kur poetët u rikthehen sërish stinës së zogjve
duke fshirë me mëngë gjurmët e karbonit mbi letër.
Ne njohim veç vendqendrimet e tyre;
harku është i ikshëm. Të njëjtin hark
bën edhe shkopi në duart e ciceronit në muze
duke u ndalur çdoherë në të njëjtat pika:
Vaterlo, Itakë, Kajro e Berlin…
Atje ku historia, e imja dhe e gjithkujt
ndalet një hop dhe merr frymë thellë
koha frenon.
Koha tjetër është veç tymëra, bagazhe që zbresin e ngjiten
flamuj të vegjël konduktorësh.
Koha tjetër është veç imagjinatë…
Unë s’e mbaj mend se kur ka qenë hera e fundit
që mbajta frymën.
Ishte verë. Gusht. Qielli i gërvishtur
me vija të freskëta, të kuqe, si pëllëmbë kopshtari.
Të sapomartuarit silleshin gjithë gaz rreth shtëpisë sime.
Erdhi frymëmarrja.
E vetmja pemë që fërgëllonte në fushë
i shndërroi ata në dy copa të mëdha letre
i dënoi në laradashe të përjetshme.
AUTOPORTRET NË SILIC
Portreti im nuk ka ndryshuar edhe aq,
me kokën pak të anuar sikur kërkon ndjesë.
Ndjesë për se, ndjesë për cfarë
ndjesë se ndodhesha në vendin e gabuar, në kohën e duhur
apo në vendin e duhur, në kohën e gabuar
apo të dyja bashkë? Ndjesë se isha prani atëherë
kur më ishte kërkuar të isha e padukshme.
Mos e kërcit lugën kur ha, mos ëndërro me zë,
atje ku digjesh- mos bëj tym, atje ku lahesh- mos bëj shkumë,
atje ku shkërmoqesh- pendët merri me vete,
atje ku shpirti rrëzohet me lastik të këputur nëpër këmbë, ik e mos i dil për zot,
dhe, besomë, jeta është më e lehtë
nëse je i padukshëm.
Dhe unë ndoqa atë rrugë që mu tha.
Qelq. Fillimisht isha xhami plot sharje i dritareve të shkollës fillore,
që lexohej veç në ditë pluhuri.
Më pas një monokël- ajo ç’ka besonte njëri sy, tjetri e vinte në dyshim.
Dhe vonë fillova të shkruaj… Isha xhami i trashë
i një teleskopi,
që yjet t’i jep në pëllëmbë të dorës.
Syri i njeriut po ai- i lodhur,
dhe yjet po ato- miliona vite dritë larg
gjithsesi unë nuk jam një lajm i rremë, por, veç i parakohshëm,
mashtrimi im është vetëm distancë.
Mbase ndonjëherë nuk do të jem më qenia e padukshme,
kufiri dredhacak midis dy botëve,
do të kem zë, ngjyrë, e lexueshme edhe në një ditë me shi
unë që e di mirë se një përkulje e ndrojtur koke para fotografit
është vetëm alibi.
MISTERI I LUTJEVE
Në familjen time
lutjet bëheshin fshehtas
me zë të ulët, me një hundë të skuqur nën jorgan,
gati mërmëritje,
me një psherëtimë në fillim dhe fund
të hollë, e të pastër si një garzë.
Përreth shtëpisë,
kishte vetëm një palë shkallë për t`u ngjitur
ato të drunjtat, të mbështetura gjithë vitin pas murit,
për riparimin e tjegullave në gusht para shirave.
Në vend të engjëjve,
hipnin e zbritnin burra
që vuanin nga shiatiku.
Ata luteshin duke u shikuar sy më sy me Të,
si në një marrëveshje kryezotësh
duke kërkuar nje shtyrje afati.
„Zot, me jep forcë!” e asgjë më shumë,
se ishin pasardhësit e Esaut,
të bekuar, me të vetmen gjë që mbeti prej Jakobit,
-shpatën.
Në shtëpinë time
lutja ishte një dobësi,
që nuk përflitej kurrë,
si të bërit dashuri.
Dhe njësoj
si të bërit dashuri
pasohej nga nata e frikshme e trupit.
E HËNA NË SHTATË DITË
I.
E hëna është një këpucë teke;
me tjetrën, ndoshta po argëtohet qeni i lidhur tek porta.
Dielli del gjithmone nga një deriçkë
dhe derdhet si krundet nëpër rrugë- gjithsesi i panevojshëm.
Burrat që zbresin zallit
me trupin drejt, e duart të lidhura pas shpine
janë nisur për askund.
Ata ngjajnë me thepin e pushkës në vijën e shënjestrës;
duhet te mbash frymën për t’i fiksuar.
Pështyma e tyre akoma e hidhur nga kafeja
dhe mbi jakat e xhaketave- barriera zbokthi
apo flamuj të bardhë dorëzimi.
Javë të tëra pa rënë një pikë shi. Përroi i vetem digjet nga sifilisi.
Një fëmijë i përvidhet së ëmës; nuk do të shkojë në shkollë.
Është nëntë vjeç, dhe mbledh e zbret me gishtat e nxirë me arra të njoma
vitet që i kanë mbetur deri në rekrutim.
Përtej dhjetës, ai është i hutuar.
Vizaton rreth vetes nje rreth të madh në pluhur
si një copë lëkurë e shënuar
atje ku do të kryhet një heqje tumori..
II.
Si salmonët, lënë detin dhe i ngjiten grykëderdhjes se lumit
kur vjen koha e dyzimit,
- dasmorët, bëjne nje hap prapa në histori
ndërsa kthehen te nesërmen, me sytë përdhe, duke i kërkuar lëkurët,
të zonjës së shtëpisë:
“E imja eshte krejt e bardhë, me manikur ne thonj!”
“E imja është e butë, dhe ka nje damkë djegjeje hekuri në parakrah”
“E imja mban erë sherebel; pa kanavacë e pa astar!”
“E imja është e magjepsur; mund ta veshësh nga te dyja anet!”
“Më jep një çfarë të mundesh, pak rëndësi ka!”
Ja dhe Mustafai, pijaneci…,
me kokën e ngjitur në të djathtë të trupit.
Ai është shenjti i së hënës- fajtor për gjithçka
ndërsa përthith mallkimet e të tjerëve
si një copë pambuk e lagur me akool,
përmbi plagë.
III.
Para gjumit bota kthehet nën qepallë
si ushtria nën një hark triumfi, e ngopur në kotësinë e vet,
Në fund të kolonës-plaçka e luftës
-riti i përnatshëm i bashkimit trup me trup,
ajo muzikë rrecka-rrecka
që mjafton sa për të fshehur
motivin për të cilin u zgjuam sot në mëngjes
e aq më tepër, atë, për të cilin duhet të zgjohemi nesër.
Llamba shuhet për herë të fundit.
dhe gjaku iu rikthye qarkullimit te vogël.
IV.
Kur ime gjyshe erdhi nuse ketu,
shtëpia ishte bosh: vetëm armët varur e një emër të mirë.
Me kaq pak gjëra, asaj iu desh të ndërtonte një qytet
të gjejë nje palë shpatulla për një kokë.
E filloi duke mbjellë një kajsi para shtëpisë.
Dhe më tej një të dytë. Si një deadline,
apo si dora e vënë para fytyrës
që fryma të kthehej e ngrohtë mbrapsht.
Pastaj prej trupit te saj pikuan fëmijët
shiu nga tenda prej llamarine.
Ata që ranë në tokë të butë u harruan; të tjerët mbi çimento
ia dolën mbanë.
E ata që mbijetuan,
sot e kësaj dite janë ngurosur në një fotografi bardhë e zi
me kostumet prej stofi dhe shtegun e qartë të flokëve me brilantinë
të parehatshëm,
si brenda një jete të marrë hua.
V.
Lodrat e prishura ishin argëtimi im.
Zebra, karroca kineze e akullores me kurdisje,
që im atë m’i solli dhuratë për Vit të Ri,
asgjë nuk vlenin
ishin si torta me kremin e lëpirë fshehtas në kuzhinë
derisa diçka metalike u thyhej përbrenda
dhe hidheshin tej të panevojshme …
Atëherë ua hapja barqet, ingranazhet mikroskopikë, bateritë
pa e ditur se kisha bërë hapin tim të parë drejt të kuptuarit,
si liri nga funksioni.
Kur për herë të parë pashë një pikturë të vërtetë,
bëra disa hapa mbrapa, instiktivisht, me thembra,
po zgjidhja pikën e vdekjes,
nga ku mund të hyja në brendinë e gjërave.
Ndërsa me njerëzit ishte tjetër gjë,
ata i ndërtova vetë. Njerëzit i desha,
qëllimisht jo deri në fund. Asnjëri prej tyre
nuk preku tavanin e kaltër me kokë,
si shtëpitë e lëna në mes, me një plasmas në vend të çatisë
kur sapo ka filluar vjeshta e lagësht e të kuptuarit.
VI.
Ja, ku është ai burri i ndershëm, burri i drejtë,
me fytyrën e shkundur mirë nga thërrimet
si një shtroje pikniku.
Soji i tij nuk mbetet kurrë pa punë:
“Kam një vrimë të gatshme në gjoks,
a ka kush ndonje gozhdë për të ngulur?”
Të njejtën gjë ka bërë edhe stërgjyshi,
edhe gjyshi, babai..
Ndoshta të njëjtin zanat do të ketë edhe i biri, për analogji.
Ai që pikërisht tani, i ka ngulur sytë si diçkaje të pavlerë
(hapu dhe e futu!)
herët e vonë.
“Sa larg do të shkoj?”- e kishte pyetur një herë i biri
“Aq sa mos ta humbasësh veten nga sytë!”
Mund të kishte qenë një ëndërr, sepse pema e tij gjenealogjike
u dogj nga rrufeja
dhe një erë e mirë prej uluweah u përhap nëpër katund.
VII.
Kundërmim rrënjësh. Shirat kthehen në zgjoin e vet
si bletët, të gjithë njëherësh, pa hierarki. Është traditë.
E për të dalluar shirat e freskët nga ata melankolikë
të mbarsur mbi kodrina gjatë verës,
unë mbyll njërin vesh, njëlloj siç perceptohet identiteti.
Im ungj më kërkon një fazzoletto për të fshirë syzet,
e quan kështu, që prej kohës kur ishte për kurim nga
bronkopneumonia në Firence,
kohë për të cilën ai flet
si për muajin e mjaltit.
Ai tashmë ka dëftesën e notave të mia simestrale në dorë
gjaku i pulson në tëmtha; çështje për jetë e vdekje.
Varet prej tij
të përcaktojë
në jam një tullë për shtëpi
apo gur për një kullë bari.
Dhe ajo dorë që pritet të më godasë
është manual përdorimi që lexohet vetëm një herë
por, ulluqet në pëllëmbë, vijat e tij të fatit,
janë të vetmet që nuk do të më lënë shenjë.
Djalli e marrtë! Më sill një fazzoletto!
VIII.
Nëse ke një lëkurë të zezë,
Buzëqeshja jotë duhet të jetë e përkryer.
Ajo s’mund të jetë gjysmake dhe as me dhëmbët copë-copë.
F. e di këtë. Ajo mban zi për të birin,
Hap dritaren herët, ndez sobën me vajguri e me një copë telegram të spërdredhur,
pastron oborrin, ushqen pulat, gatuan sa për dhjetë vetë
fikson karrigen e saj me krahë sfinksi përballë derës
dhe si çdo ditë kapet si një skifter, fort me kthetra
pas rregullit
formës,
duke joshur si kuadratet në fushat me grurë
atë pjesë të saj, që fluturon pamëshirshëm në vijë të drejtë
dhe që nuk e prek tokën.
Ajo i merr përshëndetjet me sy.
Rruga i hapet nga të dyja krahët.
si e djela midis ditëve të javës, e caktuar për mirënjohje
dhe meditim.
IX.
Në mes je i shpëtuar- thoshnin latinët
Mbulesa e qëndisur në mesin e tryezës,
Tryeza në mesin e qilimit.
Qilimi në mesin e dhomës.
Dhoma në mesin e shtëpisë.
Shtëpia në mesin e bllokut.
Blloku në mesin e qytetit.
Qyteti në mesin e hartës.
Harta në mesin e dërrasës së zezë.
Dhe dërrasa e zezë.
Në mesin e hiçit.
Lola është një engjëll. Balli i saj nuk është rritur që kur ishte tetë vjeç,
për të ruajtur të njejtën qendër graviteti. Dhe ajo pëlqen skajet, qoshet
pavarësisht se veten e gjen gjithmonë në mes të një autobusi
kur njerëzit turren drejt hyrjes dhe daljes.
Fqinjët e mi janë njerëz të pashkollë,
nuk kanë dëgjuar asgjë për estetikën,
dhe zor se kanë lexuar gjë mbi boshtin, simetrinë dhe të vërtetën absolute.
Por, ata lëshohen instiktivisht drejt mesit
ashtu si koka e burrit lëshohet krejtësisht në prehrin e gruas,
që me një palë gërshërë, pabesisht, deri nesër
do ta bëjë atë më të prekshëm se kurrë.
X.
Përgatitjet për dimër nuk janë një zakon
por, shqisë. Flakim nga vetja, makthet tona të tëpërta,
si objektet nga një anije e ngecur në cektinë.
Taedium vitae* është ora lokale që nuk bën më punë
Përderisa vetëm një erë fasulesh të ziera na ndan nga fqinjët.
Dhe nga parardhësit, një ëndërr sipër stufës.
Mes meje dhe fuqive të mia nuk ka asnjë ndërmjetës.
era predikon rreth e rrotull me zë hundor prej profeti te rremë.
Vitet përbrenda rrokullisen me kollotumba, pjerrësirës së ngrirë,
duke fshehur instiktivisht kokën midis gjunjëve.
Kufijtë rrudhen. Edhe pse më abstrakt se kurrë
trupi është atdheu im pa himn.
me të cilin prekem në kllapi, në kufijtë e ekzistencës
si buzët e nënës mbi ballin e fëmijës me temperaturë…
kur është fjala
për mbijetesë.
*taedum vitae- lat. mbingopje nga jeta
AROME QUMËSHTI
(Ne kujtim te H.Kupit)
Tani,
pas shumë e shumë vjetësh
mbase mund të pyes veten
se ç`më lidhte me atë burrë shtatëdhjetëvjeçar,
me atë trung të vjetër qershie.
Ndanim shumë kohë bashkë…
Tregonte ëndrrat e një nate më parë
me lëvizje të shkathëta të duarve
si lopatat që pastrojnë rrugën nga dëbora.
Lexonte fletët e reja e ditarit
të shkruara gjatë vapës,
duke i paraprirë me gishtin tregues, çdo presjeje,
çdo fjale, çdo pauze …
si fati nganjëherë i paraprin kohës.
Flitnim anglisht
një anglishte arkaike, të mësuar në burgje:
si i thone “ajrit”, “familjes”, “urës”
“orës” si i thonë,
me një “o“ të dëshpëruar, që mezi kapej,
si një fije e thinjur floku në krëhër.
Prej tij mësova te pyes “Si je ?”
duke e shikuar tjetrin drejt e në sy.
Mbi oxhak ,
fotografite e grave te familjes
të gjalla e të vdekura, njëlloj të përkulura në skaje,
me duar të kryqëzuara në bark
si shtëpi të gozhduara nga epidemitë.
E njëjta gjë, çdo ditë,
për orë e orë me radhë
deri kur unë shfaqja shenja padurimi
apo qumështi i deles derdhej mbi zjarr.
Kohë më vonë, kur ditaret do të zhdukeshin,
kur qershia do te pritej, oxhaku do te shembej
e fotografitë do të çgozhdoheshin nga heshtja e tyre,
do të ndjeja therëse në hundë aromën e qumështit të djegur
-afati i leximit kishte skaduar!
Nuk isha më fëmijë
qe t’më besohej testamenti i leximit.
…se ti flasësh një fëmije
është njëlloj si të shkelësh mbi gjethe të njoma
pa pritur kurrë të të pyesin “pse“ dhe “si“.
NUK ËSHTË KOHA PËR…
Nuk është koha për ndryshime
Dhe me sa mbaj mend unë
asnjëherë nuk ka qenë një kohë e tillë.
Shtëpia frenon. Mbase gjithçka është kaq e rremë.
Gorricat, unazat,..makina e qumështit,.. fëmijët e ngecur
si gjilpërat me kokë
në një xhaketë pa jakë tek rrobaqepësi
që pret për një tjetër provë…
Zakonisht, hemofilia dhe nevoja për ndryshim
trashëgohet në linjë mashkullore.
Burrat mund t’i njohësh vetëm në profil
(si monedhën romake me kokën e Cezarit),
me shikim të ngulur drejt humbjes.
Kurse gratë janë ato,
që nuk harrojnë të ndezin llambën e verandës në mbrëmje
rrethuar nga mushkonjat,
me bindjen se pavarësisht se si,
çfarë është shkruar për të ndodhur, do të ndodhë.
FËMIJËT E NATYRËS
B. flet për botën tjetër
me të njejtën siguri
që bujku var rrobat e tij të punës
në mbrëmje vonë, pas derës.
Nuk është një shaka...
Për vite me radhë, ai ndoqi vijat paralele
të karrocës së të atit të paralizuar
që lidheshin nyje, tamam atje ku hapësira ishte më e madhe;
ishin nyje të forta, si nyjet e lidhëzave të këpucëve
të lidhura me padurim, kur, diçka i pret jashtë.
Dhe kur më vonë, gruaja e la,
me sa mban mend, ishte verë,
si zakonisht, ai, shkoi në kopësht,
mblodhi frutat e kalbura të rrëzuara gjatë natës
për të mbajtur grerëzat larg.
Kur ajo doli,
ai e mbylli portën lehtë, pa mllef, si të ishin kopsat e shpinës
së fustanit të saj të mbrëmjes.
Dhe hëngri mëngjes si zakonisht, duke e shijuar çdo kafshatë
me mirëjohje,
pa përdoruar dhëmballët e pjekurisë,
ashtu si besimtarët e ulur në radhët e para,
përtypin psalmet, të djelave në kishë.
Fëmijët që kurrë nuk i pati
vazhdojnë të kthehen vonë në shtëpi,
të djersitur nga loja, të pistë, me gënjeshtrën e tyre të radhës në majë të gjuhës,
ai i dëgjon me ëndje ndërsa pret thonjtë dhe dyshimet
si një fetus që përgatitet të hyjë në placentë.
Historia ndodh gjithmonë jashtë tij
dhe si mirëmbajtësi i hekurudhës,
ai ia pastron rrugën nga barërat, gurët,
..shtrëngon ndonjë vidë të liruar.
Ai nuk e sheh, po, e njeh fuqinë
dhe e di më mirë se kushdo
se kur është momenti të largohet nga udha
duke përgjuar me veshin e mbështetur
pas shine.
VEÇANËRISHT NË MËNGJES
Në mëngjes, veçanërisht në mëngjes
pjesët e mia të trupit shtrihen pa imazh, pa krisëm, pa formë,
si një armë e çmontuar mbi sofrabez.
E djeshmja është guri vullkanik
e sosur në llojin e vet
nuk ke se ç’farë t’i heqësh, por as ç’ti shtosh.
Është ai tjetri, ajo deltinë e shtrirë në krah
që e njeh përmendësh manualin e kombinimit
si edhe të shtënën boshe, gjuajtjen e provës:
“A nuk është koha për një kafe?”
Edhe nëse ai akoma fle
me atë fytyrë të panjohuri, pa kujtesë, që njerëzit kanë zakonisht në gjumë
është pikërisht ai që e njeh atë kod,
ndërsa rrjedh si një lumë pranë një kolonie ciganësh
pa nëkuptuar
as burimin dhe as fundin.
NË PRITJE TË NJË POEZIE
Në pritje të një poezie
të ashpër, të palatuar, jashtë kontrollit
diçka që të çlirohej nga errësira ime
e patrazuar nga mallkimi
si një korb i bardhë.
Fjalë që vijnë vetiu dhe pa synuar askund
- një e shtënë pa objektiv
si të shtënat paralajmëruese të armëve në ajër
ne tokat e sapopushtuara.
Një poezi që të burojë nga gjoksi,
dhe jo nga mendja.
E deri kur ajo te vijë
unë po qetësoj vështrimin tim në një gotë të përfunduar qumështi
mbi tryezë. Zënkat e fëmijeve në dhomen ngjitur.
Në gjoks gota pritet nga gjurma rrethore e bardhë e laktozës,
dhe unë në grykë- nga një ngërç i argjendtë,
si një kapëse metalike pecetash
kur të ftuarit vonojnë të vijnë…
RRËFIM NË VETËN E TRETË
Ajo zë fill
kur fillon të kërkosh një errësirë të ngjashme
me veten, si rimën në vargun pasues,
për pak muzikë, apo shkëmbim karboni si lulet në mbrëmje,
ajo- ndjesia e të qenit dyzet vjeç.
Dhe është vetëm çështje stili,
mënyra se si ato vendosen mbi
njera-tjetrën. Sepse nuk pritet më përplasje, dhe as zhurmë,
goditja më e fortë tashmë është marrë,
si statujat, së pari, e marrin atë në hundë.
Një grua afër të dyzetave
është një hije në kërkim të objektit
një e folur në vetën e tretë;
varg mësimesh, me shënime të vockla të kuqe djathtas,
dhe nënvizimesh. Zbrazëtitë midis rreshtave janë si mishi, si trupi
- vendpushime të shkurtra, pas derës së dentistit
nga ku hyn edhe del
duhma e arsenikut.
Përvojë.., përvojë.., përvojë,
zigzage të vogla, dhe sensi i së plotës
me të cilin, krimbi i mëndafshit bren gjethet e manit
duke u nisur nga maja.
Ajo bën paqe me gjithçka: mban sirtarët në rregull,
dhe bën joga,
duke praktikuar shpirtin si një start
ngjitjesh dhe zbritjesh.
..kur i afrohesh të dyzetave,
ose më mirë: nëse i afrohesh të dyzetave,
sepse të jesh dyzet nuk është një ligj nganjëherë,
por, një zgjedhje
siç zgjedhim në park atë stolin me shpinë nga rruga
nëse nuk presim dikë.
SOROLLATJET E LIRISË
Jo gjithmonë mallkimi
i shmanget gjurmëve të kuqe të gjakut
mbi arkitraun e portës
Ajo stuhi e fortë, e pakthyeshme ndjek pikërisht ata
që besojnë se shkojnë drejt Tokës së Premtuar
dhe i përçan rrugës.
Kujtoj endjet e mia të ngazëllyera,
endjet dhjetëvjeçare
si piruni rreth marengës së bardhë.
Pashë shpirtin tim të firojë prej kurmit të ngrohtë
si aroma prej luleve të çelura gjatë natës.
Nuk qe kjo liria. Liria nuk kishte qenë hapësirë.
Liria ishte ngjitje vertikale
hedhja e trastave me rërë prej ballonit
pezulli e frikshme.
Me sa zell e shkund trupin tim tani nga gjithë këto
ashtu siç shkund qilimin nga pluhuri
dhe arabeskat zgjohen nga ky gjumë ëndërrimtar.
Tani ndihem e çliruar prej iluzionit të lirisë
Tashmë jam e lirë.
NJË DEGË E LULËZUAR BAJAMEJE
Nuk dihet se kur mund të më shfaqet përsëri ajo –
Dashuria, që të ndjek me një sy të fortë e të pashmangshëm
deri thellë,
si ngjalën, Shqiponja e Detit.
Ndoshta atëherë
kur edhe tronditja më e vogël mund të më shkërmoqë
si një varg të tharë, të zverdhur duhani.
Do të jetë e dhimbshme
të përballosh sidomos mëngjesin,
një degë të lulëzuar bajameje mbi murin copë-copë.
Atëherë kur dielli nuk çohet më kurrë në zenit
Por, si kungulli rritet e rëndohet horizontalisht
e fshihet i përgjumur mes degëve të blerta të kopshtit.
Sidoqoftë, mos e refuzo,
nuk është sfidë, është bujari.
Edhe rrugët që të çojnë në Alaskë
aty–këtu zgjohen.
Tabelat e mbetura buzë minierave të mbyllura
përpiqen të kujtojnë rrokjet e dëmtuara.
vagonat me gur të zinj që dikur dilnin nga nëntoka e ngrohtë.
LIDHUR ME HIPERMETROPINË
Mos më vër faj, nëse kam humbur sensin e të shikuarit afër.
Jam rritur pa një puthje në ballë në mbrëmje para gjumit
si gjiri i detit pa një liman. S’kam dëgjuar kurrë hapa të fshehtë
poshtë dritares, dhe rrallëherë pëshpërima në vesh.
Ullinjtë në oborr, ishin pronë e shtetit;
kanotjere e bërë shoshë nga vrimat- gjatë dimrave më të begatë,
dhe asnjëra prej kokrrave nuk mbërrinte në tryezë.
Dhe s’jam trembur kurrë nga një gotë e thyer
me shenjat e mia të buzëve- mund të kishte qenë një bestytni,
-asgjë nuk thyhej, enët laheshin atypëraty.
S’kam pasur kurrë një sirtar
që të mos lehte si kone e rrahur sa herë që futja duart.
Dhe s’e di se ç’është farfurima e një këmishe nate
fshehurazi midis dhomave.
dhe as se ç’është ngrohtësia e drunjtë e gjërave posesive
si parmakët prej druri, që të çojnë gjithmonë pagabueshëm
në katin ku ëndërrohet... , prekja e mëdafshtë e astarit..,
- sendet të cilëve unë u përkas dhe më përkasin.
Që atëherë, forca ime nuk vjen nga brenda
por, së jashtmi,
- një copë mish i tymosur
në mëshirë të kripës dhe acarit.
Dhe s’e kam ndjerë ndonjëherë shijen e ëmbël të fajit mbi vete
dhe as atë të athtën e pendimit. Përderisa dhe ai, ndahej si hallva
në ditën e përshpirtjes, me të tjerët.
NJË PALË KËPUCË TË REJA
Prapë një palë këpucë të reja për ty.
Këtu vera është gjithë pluhur
dhe dimrit lagështira të tërheq skutave të saj të errëta
si miun një paketë e mbetur biskotash.
Ka ndodhur ditë më parë.
E ato vazhdojnë të rrinë të paprekura në kuti
kurriz më kurriz.
Është më se e bekuar rrezja që bie mbi ne
si mbi një natura morte
syri i përqëndruar i vizitorit;
një pjatë me fruta gjithë lëng të stinës,
midis tyre një thikë gjithë shkëlqim,
që e ka humbur kuptimin e rrezikut
njësoj joshëse dhe paqësore
O Zot, çfarë qe e gjitha kjo,
ç’dorë e preu njëherësh gjithë misterin rreth nesh
pa e zgjedhur, siç pritet bari për lepujt.
Një palë këpucë
që ti t’i gëzohesh një mënyre të re ecjeje në tokë.
Mbase po e mbaj peng fluturimin tënd
duke ëndërruar gjithmonë kërcitjen e tyre në darkë
kur ato i afrohen portës.
HIJE NË DËBORË
Nuk qe dëborë e parakohshme. Hijet manushaqe
u ulën përreth zjarreve të bardha të pemëve
si barinj të dremitur.
Hija gri e mënjanuar e gardheve – klavikulat e gruas
që ëndërronin kthimin e thinjur të burrit
- kthimin e tij të mbramë.
Micelet ndalen në prag.
Një makinë e parkuar prej shumë orësh
rrok një copë të zezë toke nën vete.
Radioja pluskon mbi valët e veta jashtë vëmendjes –
një varkë dhe gjahtarët klandestinë të ngjalave
nën mushama të zeza fosforeshente.
Mbi tavolinë
fëmija vizaton me dorën e vogël që i dridhet
drurë të mëdhenj e të shtrembër.
Kori u ul në gjunjë.
Asgjë s’bëzan rreth e rrotull
Siç e sheh,
erdhi çasti të dëgjosh zërin tënd,
atë zë që kurrë nuk e ke njohur.
Ngrej kokën e shoh të vetmin yll në një natë të tillë
Yllin e gabuar që kam ndjekur prej kohësh
i paformë dhe i frikshëm, si një grykë e thyer shisheje.
KINEMAJA
Doemos,
e djela e kinemasë
do të ishte një e djelë me shi
me çadrat e zeza e të mëdha
që ndesheshin para sportelit.
Biletat e grisura, portieri çalaman
si një akuarel i tymosur
varur shtrembur mbi murin e kuzhinës.
Zinim pa të drejtë vendet e para,
shkëmbenim pa u parë në sy fara luledielli
- metoniminë e pjekur në zjarre celuloze tekstesh didaktike.
Dhe kur dritat fikeshin, një rreze pluhuri që vinte nga një kuadrat
pas shpine, shënonte kokat tona me aoreolë
si familjen e shenjtë në pikturat bizantine.
Përherë pothuajse i njëjti film
me kolonat e dëmtuara zanore
që kërcisnin si grushta të pafund orizi
mbi veturën e bardhë
të të sapomartuarëve. Dhe aktorët
të bukur, pa kujtesë
që putheshin si gjithmonë për herë të parë.
Në çdo ditë të jetës do të shfaqej makthi i një fund-filmi:
këmbët qull dhe rrathët e shenjtë mbi krye,
si gardhi pas kurrizit të zonjës së shtëpisë,
prej ku sapo janë mbledhur rrobat e thara
të larme dhe erëmira.
KUPTIMI I NJË UDHËTIMI
Gjithë ky udhëtim i gjatë
vetëm për të zgjedhur vendin ku do të vdesim
si ngjalat që i rikthehen Karaibeve
dhe elefantët humusit të butë të breglumenjve.
Ku do të vdesë i fundit imazhi im
cila derë do të përplaset më fort nga rryma e fortë.
Nuk ka vdekje mes mjerimit a madhështisë
shtrati ynë do të jetë vetëm një palë sy
do të jetë shpirti që shkëputet i fundit prej nesh
po me kaq vështirësi
sa druri i arrës
prej hijes së vet.
Shihni seç gjumë të thellë bën kjo grua
një gjumë foshnjeje
që nuk do t’i shkonte për shtat
moshës së saj të thyer:
është hija e arrës që nuk është mbjellë akoma
është një jetë e pajetuar.
Si zakonisht syzet e kryqëzuara afër shtratit
duke pritur një frymë që t’i mjegullojë
Përtej tyre objektet vijnë të zmadhuara, të prekshme, të qarta,
të papërpunuara
si në ditën e parë të krijimit të botës.
Kurse unë, si një bishë e rëndë dhe dembele
rrëmoj me thonj mbi të njëjtin vend, dhèun nën këmbë.
E nëse ky do të ishte vendi im i zgjedhur
atëherë unë kurrë nuk do të mund ta dëgjoj atë degë që thyhet
qindra kilometra larg meje,
ceremoninë madheshtore të pyllit në dimër
me një zemër të ftohtë akull
si zemra e dëborës.
LIBRA TË VERDHË
Një kohë që s’ka shumë të vërteta
nuk ka as tabu. Ndoshta ky libër i verdhë është njëra nga të paktat,
ndonëse gjithçka që mbetet prej tij në mendje
është akti i fshehjes.
Është vapë. Darka serviret me ngathtësi dhe si çdo natë
në orën e caktuar. Ora kur ne mbulojmë njëri-tjetrin në ekuinoks.
Diçka e gatuar shpejt, një kokë viçi. Hisja ime është gjuha.
Thonë se po të hash gjuhë, gjuha të rritet,
dhe po të hash syrin, do të kesh shenjë të mirë.
E nëse ha libra, do të hash veten, pak e ngapak, nga qoshet në qendër
si makinë korrëse, në fermat kolektive.
Nga kreu i tavolinës vijnë leksione mbi evolucionin,
“Të fortët vdesin; më të dobëtit mbijetojnë!”
në një mënyrë krejt orgjinale
duke mëshiruar lythet me dorë.
Dhe asgjë nuk e dallon nga një darkë e shenjtë
ku në porcione të barabartë ndahet buka dhe shpirti
të vërtetat e vetme- të lexuara fshehtas
e të mistifikuara gjatë shkëmbimit
si librat e verdhë.
KUR DASHURIA JEP NJË SHENJË..
Ajo futet ne rrjedhën e gjërave me arrogancë,
si heshtja që pason trokitjet e çekiçit të gjyqtarit
gjatë seancës.
Gjithë qenia perkundet, nga puhia me e vogel,
nje are e ardhur gruri
që pret për t`u korrur.
I thua vetes se je e mbrojtur,
se tashmë je vetëm një shpinë
një shpinë e fortë, pa gjoks, pa bark,
pa kërthizë,
(veçanërisht pa kërthizë)
si tavani i qilarit
mbi ushqimet e konservuara për dimër.
Zmbrapsem një moment
e gatshme për t’ia filluar çdo herë nga fillimi
me një paletë te pastër piktori
e një vrimë të errët në mes.
E nis për të disatën herë atë rrugë
fundin e së cilës e njoh mirë,
si prekjen metalike ne xhep të fishekut
të cilin, gjatë rrethimit,
ushtari i mirë
e ruan për vete.
BERLIN. HOTEL CITADINE
Eshte mbrëmje. Jashtë dy- tri taksi te vëna ne pritje
të ndonjë kalimtari që ka humbur rrugën.
Dhoma është ashtu siç e lashë në mëngjes,
përveç çarçafëve të ndërruar
dhe zhumës së lehtë të shiut që mbi xhama kercet
si një tufë lulesh të thara
kur u ndërrojmë vendin.
Dhe i njejti mesazh në sekretarinë telefonike:
një zë burri, i regjistruar muaj më parë, për një tjetër grua,
për dikë që është fshirë me të njëjtit peshqirë
të larë dhe parfumuar.
E kthej mesazhin mbrapsht, e dëgjoj disa herë…
Kryqëzohem si direku me një erë të panjohur
duke shmangur pyetjen:“Ç`farë mund të ketë ndodhur më pas ?“
Më në fund mund të shtrihem në atë shtrat
te rregulluar nga duar anonime,
do të tendosem midis gjërave te mia te humbura
(pyetjeve që u ngutën të merrnin përgjigje)
si një fill tregues prej mëndafshi
midis fleteve te sapolexuara te librit.
NJË PALË SANDALE NËN PEMË
Kaq ishte e gjitha.
Trupi, fryma dhe pema
Tashmë janë në sintoni të plotë.
Pema ? Cila pemë ?!! Nuk ka asnjë pemë përtej dritares
që të mund të lakmojë
paqen e trupave, si të nxjerrë nga deti
cep më cep.
Duhet pak guxim
për të hapur sytë e për t`u ndeshur
me atë gjë të frikshme, që na pret më pas
si të shohësh hënën, hënën në kupë të qiellit, në pikë të ditës
-tamam atë gjë që do të ishte kaq mahnitëse në kohën e vet.
Barku im kontrakton rrallë
si kokë kobre
me gjahun në grykë.
I yti, merr e jep, pa pauza, pa nënkuptime,
përmbyllës, si nje manifest.
Asgjë më nuk do të ketë më atë forcë
por vetëm therma të vogla pa klithëm mbi porcelan
thika ëmbëlsirash.
rutinë.
dhe përfytyrimit i vjen fundi
kur era trupëzohet në një send.
Cila pemë ?!!
Tashmë fryma është e rregullt
gramatikë,
fije bari dhe baltë.
fole e sapobraktisur nga synimi.
Buzëqeshim lehtë, pa thonj, pa thembra,
si një palë sandale
rrëzë trungut të pemës.
DUKE NDJEKUR FILMIN E MBRËMJES
Duke u përkundur
në kureshtjen e filmit të mbrëmjes
të katër, ne, ngjajmë me copëzat e të njejtit objekt
të mëdha e të vogla,
mbi një sitë të imët arkeologësh.
Brinjë, bërryle, supe, gjunjë
të mbështetur tek njëri- tjetri lirshëm
dhe një iluzion që projektohet dridhshëm
nga ekrani
në arkitekturën tonë jonike prej mishi.
“Ne mund të kishim qenë të lumtur” thua ti
me të njëjtën dhimbshuri
si të ishte fjala për qenin e shtëpisë, të lidhur në oborr,
në një natë te frikshme kur vetëtimat ecin këmbëzbathur mbi thëngjij.
Fikim dritat. Bëhemi gati për gjumë.
Mendjet tona zverdhin si dy limonë në errësirë
të thartë, të hidhur, të pakënaqur nga vetja.
“Ne mundet të.., sikur……!”
E fshihemi në një përqafim të pafrymë
thjesht për të mos folur
thjesht nga frika se do të na duhet të tregojmë
një histori që ende nuk e njohim,
ndërsa nuk ka asnjë të lehur qeni, në oborr.
..si copat e argjilës përmbi sitë.
pa e kuptuar se ata janë vetë historia,
një histori e vetme
e treguar në disa mënyra.
SI DREQIN VISHET KJO KËMISHË
Nga vishet kjo e mallkuar këmishë?
Sidoqë ta kthej, etiketa më shfaqet sërish në grykë
dhe marka e prodhimit më zë frymën.
Ndërsa duhet vendosur: të shëmbet a të mos shembet kjo shtëpi,
është e vjetër, shtëpitë rrënohen nga brenda,
fëmijëri e rini bashkë, po kujt i hyn më në punë?
Kujt i hyn punë një copë çertifikatë e stilit gotik a bizantin
dëshmia ime e pafajësisë?
Kujt i hyn në punë kjo dhomë e ftohtë gjumi
kur në mëngjes ti ishe një shalqin i plasur
duke fshehur me duar e këmbë farëzat e zeza;
ky korridor gjithë lagështirë, spazmat e të cilit
e lindnin njeriun para kohe.
Kujt i hyjnë në punë çesmat, në dreq shkofshin;
dimrit të ngrira dhe verës të thata
një lojë “kukafshehti”, një habitore e zënë në fyt.
Ballkoni, qilari i druve, karrigia ku vareshin rrobat e ditës;
ato merrnin nga ngrohësia ime dhe rrallëherë jepnin.
Dhe nuk është fundi i botës,
t’i japësh përshëndetjen e fundit fqinjit, tashti dhëmbërënë;
që frushullon si brenda një qeseje plasmasi.
Dhe as nuk është fundi i botës të presësh fikun në oborr
fundja, bezdi qe; pa u pjekur mirë, duhej të ruaje hajdutin i vogël,
“bastardin”, djalin e marrë ne jetimore,
për të cilën e ëma thoshte se i erdhi dhuratë nga qielli,
me një shportë vezësh, vënë pas porte.
Nëse e gjitha kjo nuk ka kurrfarë rëndësie
atëherë për se dyndem me kaq zell
si dhjami përreth zonave erogjene, pjesëve
që të parat e humbin funksionin?
KOPESHTI ME DOMATE
Mjafton të nuhasësh aromen e domateve
për të sjellë ndërmend kopështin e vogël të fëmijërisë sime
copëtuar nga vija të holla uji
qe percilleshin me delikatesë
si gurmaze rosakësh. Grerëzat, përreth luleve të verdha
në një lojë të ndërsjelltë joshjeje dhe pabesie.
Çiftin i pandoflave që zgjonte dheun me poterë,
pa zbardhur mirë
kur hija dhe trupi
janë një gjë e vetme.
Kopështi i domateve
me kasollen e vogël atje në qosh
nën hije, gjunjët tanë pothujase të ndeshur mes tyre,
ndarja e kureshtjes së hershme,
për misteret e trupit,..limfën tronditëse,
habia mbi fillesën tonë të ngjashme me një bashkim viskoz resh
vetëm brenda nje sekonde,
habi qe perhapej pa formë në fytyrë
e shoqëruar me një kafshim buze
si aroma e domateve
ne muzg.
Pastaj.., mbrëmjet përkundruall kopështit
nën një llambë që gjatë ditës
tregonte gjithmonë një dhëmb të prishur,
dhe lugën ndarëse
që përplasej nervoze pas tenxheres së supes…
Më pas.. përvjedhjet tona për në shtrat,
kur babai dremiste në divan
dhe time më …- oh, ajo do të dremiste gjithmonë ne këmbë të shtratit
tërthorazi, si një trung i ngecur midis përroit.
Kam parë herë pas here burra të dremisin më pas
të vetëm, në ndenjësen e kuzhinës,
të zgjuar përballë smaltit të dritareve;
kam dëgjuar seanca frymëmarrjesh të thella
sikur po shkulnin barin e ri, nga vertebrat.
Kurse jashtë, atje
ka mbetur i paprekur kopështi i domateve,
aroma e tij e fortë në mëngjes dhe mbrëmje,
filizat e lidhur pas hunjve me rripa të bardhë
si kureshtja jonë fëminore, e lidhur pas asaj
që tashmë,
pothuajse e njohim.
AJO QË NE DIMË PËR POMPEIN
Duke folur për Pompein
qentë e ngurtësuar nga vullkani në lehjen e tyre paralajmëruese,
afresket e plasura sipas logjikës endokrine dhe jo sipas kontureve,
statujat, lulet dhe plagët e marra nëpër luftëra
njëherësh të vyshkura sa hap e mbyll sytë
dhe njërëzit e fjetur brenda tyre si poleni..,
me një zë të qëruar nga keqardhja.
Çuditërisht ishin krahët ato që dhimbnin,
si punëtorëve të skenës
në ndërrim të akteve.
Lëvizje djallëzore; Pompei ishte një skenografi e mirë
për t’u ndjerë personazhe;
përballë fatalitetit gjithçka duket e mundur.
A nuk është e tillë kërcitja e pastër e takave
në dyshemenë e muzeut,
dhe a nuk ka zjarri ngjyrën e tij sublime
brenda një kasolleje prej akulli eskimezësh ?!
VIOLINA
Ajo gabon si femijë, ajo fle bukur
Ajo, merr fryme lehte, sikur një hardhucë mbi tjegullat e vakura nga dielli
sikur nje fije bari,
sikur nje kopsë e zbërthyer këmishe.
Unë e di se çfarë vjen pas kësaj; ajo as përpiqet.
e lëshuar e gjitha, në gjumë të thellë,
në pafuqinë e vet- një zog dimëror
që tretet në erë pa kthyer kokën pas,
si mbetje e karbonizuar fishekzjarresh.
Është e fundit herë që mund ta prek këtë kokë,
e fundit herë që mund të rrëmoj
ne fillesën e ngrohtë të gjërave. Ajo flen.
Shoh supet, kurrizin që ulet e ngrihet, e nga pagjumësia,
pamja vjen e copëtuar,
si një afresk i dëmtuar i periudhës së Rilindjes.
Kur të zgjohet,
ajo do të ketë vijat gjatësore të pantallonave të mi në fytyrë,
diku midis zgavrave misterioze të syrit dhe tejpertej ballit
E një fytyrë prej violine do të më pyes:” A fjeta ca? Si fle unë?“
S`e di, kur ti flije, nje djalosh vodhi nje kuletë
unë e pashë dhe heshta,
sepse adhurova aromën e athët që ai la pas.
MËNYRË PËR T’U AFRUAR
Kërkoj një mënyrë për t’u afruar
diçka që s’e kam provuar kurrë më parë
pa e ciflosur as edhe një grimë statujën prej kripe
me fytyrë të kthyer mbrapa.
Nuk ka me premtime;
unë nuk i besoj edhe aq
shtëpisë së bukur me një re idilike mbi kokë.
Do të zgjedh të njëjtën rrugë nga ia mbatha një ditë
duke ndjekur gjurmët e kthetrave të arinjve
në trungjet e pemëve ku ata s’mundën të ngjiten.
Do të kthehem për të vazhduar një histori të lënë në mes
si vetëtima
në tokat e çara.
Thjesht, pa lënë kohë për arsyetim,
si maska puthitet për fytyrë,
apo dimri i afrohet tokës duke shtypur frikërat me bark.
SHAH
Është vjeshtë. Venat në mermer
bymehen nga shirat.
Varret e të afërmve të mi,
me vetëm katër gisht kohë midis,
të vënë në radhë
si një varg makinash të bllokuara
në kryqëzim me hekurudhën.
Lufta ka marrë fund. Ajo dorezë farkëtari
që i mbante dikur, si gishtat, të gjithë bashkë
është hedhur, e panevojshme, tej.
Jashtë saj, ata janë thjesht ca të panjohur
që presin vetëm trenin të kalojë
në krahun tjetër të rrugës...
Aroma e dheut
të kujton shtëpinë
ku mungon një orë e varur në mur.
Ua pastroj emrat me kujdes në pllaka
Vitet.., si plagë të vogla në gjunjë
Dashurinë.., që tashmë djeg më pak
se një gjemb trëndafili.
Në të hyrë të varrezës
Roja që luan shah me veten në kabinë.
MAMA, UNË DHE INSTRUKSIONET E SHPËTIMIT
E ndërsa unë kërkoj të ndaj me sy
bezdinë e këtij udhëtimi të gjatë me dikë,
vë re time më,
tek ndjek me kujdes instruksionet e shpëtimit
që stuardesa, po jep gati me bezdi,
në hyrje të sallës.
Pasi sigurohet,
lëkura e saj tendoset pa përgjigje
drejt nofullave
si lutjet drejt ikonave.
Përpiqem të kuptoj sa sa kohë më ndan
prej asaj gruaje që kam njohur dikur:
ime më nuk besonte në mrekullira,
dhe yllin e mbrëmjes e shtypte padashje sa herë
midis dy kanatave të dritares
nga frika se mos i ftoheshin fëmijët..
Ajo i besonte prekjes së saj, vetëm prekjes së saj,
logjikës horizontale te gjërave
dijes së ashpër, të ndarë dysh:
në dy duar të buhavitura nga uji dhe soda.
Pra,
sa spektatorë të vegjël e të rritur,
më ndajnë
nga kjo marionetë e vogël, lehtësisht e manipulueshme
e lidhur me tutorin,
ne mjekër e gjymtyrë.
Tamam, këtë une përpiqem të kuptoj...,
kur ajo, dinakërisht, zgjatet dhe prek me dorën e djathtë
xhaketën ngjyrë portokalli të shpëtimit nën sedilje,
njësoj si fëmijët librin e përrallave nën shtrat.
NË LISTËN E GJËRAVE PËR T`U BËRË...
Unë premtoj se së shpejti do të vij të të takoj
dhe kurre nuk e mbaj, kur është fjala për ty,
që kur ti je vetëm një rresht
në listën e gjërave për tu bërë,
gjithmonë e zëvendësueshme me dicka tjetër më të nevojshme.
Se ti je ajo gjëja që pret.
Gjithmonë, një dimër që lëmë pas;
sa e vështirë do të ketë qenë për ty,
pa një gotë çaj të ngrohtë në mbrëmje, pa një send për t’u hakmarrë
duke brejtur veten brenda mureve,
si metali dhe zhiva e mbushjes së dhëmbëve.
në havan.
Gjithmonë një verë që vjen përpara
zënkat e përnatshme të fqinjit me të birin që kthehet vonë
zëvendësojnë orën, diku aty afër mesnatës.
Fotografia ime prerë nga gazetat
e varur prej arrëze në mur,
zëvendëson kalendarin.
Dikur, kur ti të mos jesh më
unë do t`i vë një vizë të gjatë mespërmes
emrit tënd në listën e gjërave për t’u bërë,
nga e djathta në të majtë
si në shkrimet arabe urdhërat e shenjtë,
pa as më të voglën mundësi
për t’u kthyer pas.
Baba !
PO TANI…?!!
Ai vdiq; sapo mori fund
vuajtja jote prej gruaje fatkeqe...
Nuk do të të zgjojë më kolla e tij e thatë nëpër shkallë,
nuk do të dëgjosh më broçkullat e alkoolizuara,
marrëzinë e mbretërisë së tij pa skeptër.
Nuk do të kesh se kë të mallkosh nëpër dhëmbë
ndërsa rregullon shtratin e spërkatur me thërrime duhani.
Nuk do të lodhesh më së përsërituri dy herë të njejtën fjalë
për dikë që veshët e kanë lënë.
Por, nuk do të vësh më një xhevze dyshe në zjarr
për kafenë e mëngjesit…
Tashmë që jeta është krehur mirë nga gjitha këto:
nga lëndimet, ankthi, pakënaqësia
siç pastrohet baçja nga ferrat, gjembaçët, bimët bastarde,
po tani, çfarë…?!
Kush do të të thërrasë me emër harbutërisht prej jashtë në oborr ?!
Atë gjilpërë magnetofoni që rri pezull,
kush do ta vërë në punë,
ndonëse kërkon vetëm një përkulje të vogël të dorës ?
Tani që filamenti i llambës më nuk dridhet..?
Është prishur një pakt,
nje ujdi që njerëzit bëjnë zakonisht
me jetët e tyre, me të njëjtën konfidencë
si gishtëza metalike
me gishtin tregues të rrobaqepësit.
Po tani …?!!
PAK RIPARIM
Ditë plazhi, e zakonshme, e gjitha materie.
Ngjeshur sa më shumë të jetë e mundur pranë ujit
(më shume se kaq, mund të ishte një akuzë!)
Gjunjë, kofshë, bërryle, shputa, gishta
supe, klavikula, damarë, gravura kockash, pore të dëmtuara nga brisku,
sqetulla si fiq vjeshtorë, kurthe krahërori, pulpa, celulit,
dhe barqe, si orë të ngecura.
Barqe fertilë, si orë tavoline,
barqe muskulozë, si orët e stacioneve hekurudhore,
barqe të butë, si orët me qostek
barqe konveksë, si orët e kurdisura në mbrëmje
barqet të operuar, abstraktë si orët diellore
barqe asimetrikë, si orët e marra dhuratë
barqe puritanë, si orët me shifra romake
barqe të përgjumur, si orët rezistente ndaj ujit
barqe epshorë, si orët me lavjerrës
dhe barqe bujarë, si ora a palexueshme e bukëpjekësit.
Të gjithë sa janë,
presin të ndodhë mrekullia
të hapet deti, për të dalë në bregun tjetër të arsyes,
arsyen trupore,
të renditur pa rregull, pa rrang shoqëror, pa kronologji, pa indekse alfabetikë,
piktura të mbështetura në mur
duke pritur radhën për restaurim.
I djersitur, i veshur deri në grykë,
me shputat që i përcëllojnë nga rëra
shfaqet i papërfillur, gazetashitësi zeshkan
-lajmi i ditës në dorë,
siç është e paadaptueshme fryma, mrekullia e momentit,
nga kryevepra tek kopja.
TË HARRUARIT
E folura është datimi ynë historik me karbon
dhe jo realiteti linear. Njerëzit flasin, ndërsa macet vetëm perceptojnë thjeshtë, bardhë e zi si plane arratisjeje,
me shigjeta, kryqe dhe vija të ndërprera.
Është zogu i mëngjesit, thonë, ai që merr gjithë ngrohtësinë e ditës.
por, jo kafshët shtëpiake; unë thithja energjinë e njerëzve që më rrinin afër,
si macet,
e vetmja energji e pastër, e njëanshme, pa asgjë në shkëmbim,
energjia me të cilën një copë akulli verbon gotën e ujit
dhe që qytetërimet i përcjellin njëri-tjetrit:
të menduarit me zë.
Njerëzit e mi admironin me zë, habiteshin me zë,
vuanin me zë dhe heshtnin me zë.
Fruti i tyre piqej para kohe në serë.
Asgjë heroike. Por, ku një natë, në fshehtësi
hoxha këndoi pas darke për ne vargjet e Kuranit,
unë e humba lidhjen me ta. Ata mendonin më,
ndërsa koteshin me bërylat e mbështetur
tek njeri-tjetri, si vreshta pas të vjeli
që nuk ka më nevojë për roje.
NË MUNGESË TË UJËRAVE..
E djelë. Nga tabanet e këpucëve
në korridor
tretet plazma e dëbores dhe amnezia e rrugëve e shkurtra.
Llamba 150W në mes të dhomës,
si një copë e verdhë djathi, në një çark mërzie.
Ime më punon me shtiza, duke numëruar nën zë;
ajo e di gjithmonë sa duhet, dhe kur ndërrohen radhët
e ngjitur si një copë stuko në qoshe të asaj dritareje
që sa vjen e bëhet më e qartë.
Ajo është një jaskëk i vogël gjilpërash
që e njeh mrekullisht artin e nënshtrimit.
përpiqet të ma mësojë edhe mua,
edhe sime motre
tri kukulla Matrioshka, të renditura sipas madhësisë
ajo e fundit-unë
e pashpërbëshmja.
TRANZIT
Kur caku i njohjes rrotullohet rreth të njejtit kah të horizontit
si buleza e ajrit, në busullën e anijes së vogël të peshkimit
që kthehet çdo natë në të njejtin breg,
dhe filozofia ngrin përreth hundësh si një tym eshtak,
pranoje që kaq qe e gjitha. Erdhi momenti yt i riciklimit
me një tjetër jetë. Nirvana-
e drejta për t’u shkëmbyer me një çakall,
një peshkaqen në det të hapur, a një flutur në syrin e elefantit,
apo me fatin e nje druvari, të cilit i duhen tri orë,
për të mbërritur
në birrarinë më të afërt.
Bukur! Së paku, tani e di se gjithçka që nuk erdhi në kohën e duhur
ishte vetëm një pasthirrmë.
Dhe, megjithatë
kurrë nga goja ime nuk del një fjalë falenderimi
për atë që më mbrojti, nga gjysma e pagabueshme e gjërave
sadoqë e ftohtë, dhe munduese si një helmetë
ATA NXITOJNË TË VDESIN
Ata po vdesin njëri pas tjetrit;
të hedhësh dhè mbi ta, u bë krejt e zakonshme
si t’i hedhësh kripën gjellës.
Janë të gjithë të një brezi, të afërmit e mi
ose më mirë të nje epoke,
e fëmijët e epokës janë si qentë e lidhur në një slitë,
në kërkim të arit:
duhet të vrapojnë, ose të rrëzohen njëherazi.
Epokat s’janë matematikë
Por, krëhëra, krëhëra që rrafshojnë çdo rebelim floku
pas një flirti të çmendur me veten.
FLASHBACK 1
Askush nuk më vuri re
por, unë kam qenë në dasmën e prindërve të mi
me një fytyrë të thartuar
si pas të ngrënit fruta të egra
si një ftesë e lagur në xhep.
Nuk u desh shumë kohë,
derikur ime më mbylli një dritare në gjoks
dhe hapi një tjetër, të madhe, në bark,
me pamje nga rruga
prej ku mund të hynte lirshëm
aroma e kafesë
dhe ajo e bukës së thekur, në mëngjes.
Ajo e dinte se ç’donte.
unë isha qëllimi i pastër, i përkryer,
që fluturoi përvuajtshëm nga trupi i saj në atë tjetrin
si një laraskë me një diamant të ngecur në grykë
si një roman i lexuar nga faqja e tij e fundit.
E ndaluar të prekja kremrat të sapohapur mbi komodinë,
parfumet dhe pudra të papërdorura kurrë
dhe një të kuq buzësh sa një gisht tregues,
i drejtuar me nostalgji drejt vendeve te panjohura.
Unë isha atje, kur ata shkëmbyen kromozomet:
një dorë lajthi për një dorë xhenxhefil..
..dhe asnjë sekond më vonë!
FLASHBACK 2
Është Gusht. 1972. Zagushi.
Jeshilojnë vetëm zverqet e hamenjve
që ngarkojnë mobiljet në një kamion.
“Kujdes, mos të shkelni lulet!”- këshillon ime më,
lulet që do të thahen vetëm pas tri ditësh.
Shtëpia zbrazet si me rreze Rëntgen.
Dhe keqardhja e fqinjve
shkrin si kompresë më akull
në cilëndo pjesë të trupit ta vija.
Do të shpërngulemi diku tjetër,
ku mirënjohja do të ngrijë ballkon në fytyrë
me aventurën e zgjimit të mbërthyer mbi një shkop
si gjelat prej sheqeri .
Jam vetëm tri vjeç. Nuk e di se ç`janë premtimet.
dhe nuk më kanë treguar akoma
se fëmijëria pa premtime është si bukë e zënë pa majâ
mjerisht e ëmbël, e forte dhe pa vrima.
Kurse im atë nuk duket gjëkundi.
Im atë ende nuk ka lindur.
Ai do të lindë në një kapitull tjetër,
shumë kohë më vonë
atëherë kur unë të ndjej nevojën të bëhem mbrojtëse e dikujt,
duke grumbulluar më vështirësi pak hije midis këmbëve të mia
si trup mikrofoni.
FLASHBACK 3
Zemër nëntori. Era fryn si ndërrim epokash.
Dëbora dhe fytyra e sime mëje
presin në prapavijë
të vërtetojnë filozofinë e tyre
të të pashmangmes.
Dritat, si një varg milingonash të çojnë
në dhomën e bukës. Unë jam nusja.
Fundi i ceremonisë. E ndërsa bëhem gati për gjumë
njezet e një karfica m`i heqin me kujdes nga koka.
aq sa vitet e mia.
Nuk di pothuajse asgjë mbi jetën.
Di vetëm se në kthesa të forta
përvoja vlen më pak se dy drita të ndezura në gjoks
Përpiqem ta fsheh lumturinë time nën pushin e bardhë
si një portokalle e qëruar me kujdes
Kam dalë dinakërisht prej profecisë sime gjenetike
e kapur fort pas barkut të dashit,
prej shpellës së Ciklopit.
Po të mundohem të shtyj pak perden
me dy gishtat e ngjyrosur në majë,
do të shoh dy hije që shkojnë në harmoni mbi asfalt
instumentisti dhe violinçeli, pas koncertit,
njeriu edhe antiprofecia.
NJË TJETËR DËSHMITAR
Ç’marrëzi! E si mund të presësh të sajohet dickaja nga asgjëja
një të qarë fëmije nga autogjeneza,
megjithë çarçafët e larë dhe hekurosur,
veglat e distiluara, jodin, grykën e gatshme të koshit për zanoret e mia biologjike,
dhe mjekun e turnit të tretë që kotet në karrige,
si e zonja e shtëpisë kur pret të shoqin t’i kthehet duarbosh nga gjahu?!!
Gjysma ime e trupit, e drejtuar si katapult drejt murit të larë në insekticide,
e ka të vështirë të marrë një nxitje nga jashtë, të zgjojë pakënaqësitë e tre brezave,
si të vetmin motiv për vazhdimësi, një peng, një kauzë,
po aq të vështirë sa klithma si një zogu nate mund të zgjojë një ortek.
Një dritare përplaset, kopshtet e mbjella me duhan harkohen
përkulen me nderim ndaj shpirtit që shpiku pikëllimin. E qara vjen.
Le të shohim se cila nga gjyshet apo stërgjyshet e mia ka rënë në atë kurth,
se cila prej tyre ka zgjedhur trupin e sime bije
si dëshmitare për të treguar: atë që pa, atë që dëgjoi, atë që preku,
por, kurrsesi atë që mendon- një dëshmitareje nuk i lejohet të mendojë,
pasi ka bërë betimin mbi kopertinat e rreshkëta të së vërtetës
me pëllëmbën e saj analfabete.
TI JE, NJËRA NGA NE
Nga shtatë ditë të javës, tetë prej tyre dalë boje
në sqetulla edhe gjoks, si rrobat e punës prej doku.
Ti je njëra nga ne.
Ndër shtatë gra, tetë prej tyre me varixhe të fryra
dhe veshka të lidhura me brez leshi.
Ti je njëra nga ne.
Më e reja imitonte dhimbjen e së ëmës, me duar në bel.
duke ndjekur rrugën më të shkurtër drejt njohjes.
Ti je njëra nga ne.
Stërpiknin rrotull, duke treguar ëndrrat me gojët e mbushura me vezë
dhe i shuanin me gurë, si zjarret që ndezin fëmijët vend e pavend.
Ti je njëra nga ne.
O do të përbuzësh, o do të përbuzin
nëse je një farë që nuk hedh rrënjë.
Por, kur unë nxirrja përbuzjen si biçakun nga xhepi
ato ma pritnin shkurt:
”Kujdes, do të presësh duart; fute brenda atë gjënë!”
Se ti je njëra nga ne.
Jetë homonime. Shkruheshin njëlloj.
E imja nuk bënte përjashtim. Dhe mjerimi është ajo makina e vjetër daktilografike,
së cilës i mungon shenja e theksit.
Ti je njëra nga ne.
Njëra nga ato,
edhe pse ndodhesha në dy vende njëkohësisht
si një telepati. Isha parandjenja e papërcaktuar e asaj
që ndodhte në një jetë tjetër, mbase të mundshme, alternative.
CA ULJE E NGRITJE DIAFRAGME
Qyteti është zgjeruar. Një stacion i vetëm autobusi e ndan nga varreza ...
Ca ulje e ngritje diafragme.
E ulur në stol, atje, pret një vejushë. Në dorën e mbledhur grusht
të hollat e gatshme për biletën. Gjashtë muajt e parë përdorte abone.
Kur të mbërrijë në shtëpi ajo do të shpëlahet deri në llërë me alkool
edhe pse në trup nuk ka as edhe një gërvishtje.
Kurse ajo që zbret, kthen kokën të fiksojë targën e autobusit që sapo e la
njësoj si numrin e amzës.
Lulet dhe gjinjtë të varur kokëposhtë.
Bie shi i butë- një apostrof,
shkurton ligjëratën midis dy botëve
Por, në dimër, në stacion s’ka këmbë njeriu
shoferi pret për zakon me motorin ndezur, me një gjysëm-cigare
të lagur në buzë.
Pas pak, dera automatike mbyllet qartë, sustat tërhiqen në vend,
si fjalët e fundit në një pretencë.
Nuk merret vesh kush e dha i pari shenjën e afrimit
qyteti varrezës, apo varreza qytetit. Një duet tango
ku ndërsa krahët shtyjnë, kofshët tërhiqen si rrymat
në ujëra neutralë.
NË VENDIN PA EMËR
Nuk është nevoja të mbushësh ndonjë formular
e të japësh me bezdi gjurmët e gishtave.
Asnjë i huaj nuk ka ç’të dhunojë
atje ku gjithçka është e ndërtuar me frymë;
dhe gurët për tempujt janë sjellë nga larg, me kilometra ndoshta
për të shijuar gjeometrinë e hijeve.
Nuk ka vrima çelësash, ç’farë mund të vjedhësh
atje, në qytet-shtetin e poetëve të vdekur?
Si leukoplaste mbi vetulla pas zënkave djaloshare
hiqen veç të lagura, kutitë e postës..
Qytete pa reklama. Pa gra të bukura me buzëqeshje
anti-karie. Por, rrugë, rrugë që synojnë drejt periferisë,
kufinjve të njohjes- diktaturën e një fije bari.
Ngjatjetoj. Nuk më kthehet.
Çfarë kuptimi ka t’i urosh mbarësi
atij që lind dhe vdes brenda një dite, a ndoshta brenda një ore ?
Ja, ku janë, të gjithë, mbi tavolinën time të punës,
në kopertinat e prapme, fotografitë e tyre të bëra posaçërisht,
kopështi i Edenit në sfond,
ngjitur si faturat pas rrobave të varura në pastrimin kimik.
Dhe në fund, çuditërisht nuk di të tregoj emrin e atij vendi
siç nuk ka emër një komb pa martirë.
Dezertorë po, të damkosur, si dezertorët spartanë
me gjysmën e rruar të fytyrës,
paqe me dritën dhe errësirën, njëherazi
PËR PAK VËMENDJE
Vajza ime qesh me mënyrën se si unë i zgjedh veshjet
në stilin fëminor të “Wonderland”,
me mënyrën se si unë i mbaj flokët, të kapur gjithmonë
me një karficë në njërën anë- ajo vajza me çorape të bardhë
mbi kolovajzë që pret me nervozizëm
dikë t’i japë
shtytjen fillestare.
Të tjerët qeshin me mënyrën se si unë eci,
apo të fjeturit përmbys, apo të ngrënit me një dorë,
sikurse unë qeshja me time më
kur ajo vinte në mbledhjen e prindërve në shkollë,
me flokë ende të lagur nga banja, mbetjet e kafesë anës gojës
me rrobat e saj të gjëra, çorapet e trashë të gomuar
dhe jakat e dala mode, që kufizonin një nuskë të zverdhur nga dielli në gjoks.
Dhe ja, ku jemi, unë dhe ajo si dy planet e një oborri
-njëri para dhe tjetri prapa shtëpisë.
Të dyja duke kërkuar pak vëmendje në mënyra të ndryshme:
ajo, si rufaitë, duke luajtur një shfaqje sakrifice me shtiza nën lëkurë
dhe unë duke zhubravitur mbështjellësen prej alumini të çokollatës.
SHËNIME MBI AUTOREN:
Luljeta Lleshanaku është lindur me 2 Prill 1968.
Është autore e këtyre librave:
- „Syte e somnambules“, Artemida, (1994)
- „Kembanat e se djeles“, Shtëpia Botuese e Lidhjes se Shkrimtareve, (1995)
- „Gjysemkubizem“, Eurorilindja, (1997)
-„Antipastorale“, Eurorilindja, (1999)
- “Palca e verdhe”, Buzuku, Prishtine, (2000)
- “Fresco“, Neë Directions Publisher, SHBA, (2002)
- “Arti i joshjes”, prozë (Lidhja e Botuesve, 2005)
Kanë thënë për të
„ Fëmija që pagoi për mëkatet politike të prindërve të saj në Shqipërinë e Enver Hoxhës; nje poete e re e cila duket sikur ka njëqind vjet që shkruan në një gjuhë që shkruhet vetëm prej njëqind vjetësh; një poete liriko-erotike në rrënojat e shtetit.. Luljeta Lleshanaku është e vërteta, dhe po kaq e paparashikueshme si një oaz pas një mali ne Hënë“.
- ELIOT WEINBERGER
“Pra, një nga elementët që e dallon poezinë e Luljeta Lleshanakut nga të tjerat është mungesa e ndonjë komenti politik apo social. Larmia e pashoq e tematikës së poezisë së saj, që shmang reagimet sempliste ndaj të kaluarës së tmerrshme dhe të tashmes dhe të ardhmes të pasigurt, ndoshta përbën një nga cilësitë që ju siguron veprave të saj një vend ndër klasikët bashkëkohorë të letërsisë botërore. Ajo ju flet intimisht lexuesve, gjë që përbën tiparin dallues të poetëve të vërtetë, të aftë të tejkalojnë çdo kohë e kulturë.”
- PETER CONSTANDINE
“Këto poezi impresionuese mbartin një forcë shumë të ngjashme me sythet e para të pranverës , një shenjë të mbijetesës dhe jetes ngulmuese. Në ketë botë njerzore çoroditëse, një përcaktim i tillë i qartë, provon edhe një herë të vertetën tone të përbashkët. Luljeta Lleshanaku na flet të gjithëve”
- ROBERT CREELEY
„Për lexuesin amerikan, nuk ka asgjë të huaj tek veçoritë poetike të poetes shqiptare Luljeta Lleshanaku. Ajo është një poete e dashurisë. Por, këtu ka një ndryshim; ajo bën qartësimin se çfarë do të thotë të jetosh në një botë të dhunshme dhe të korruptuar që depërton në botën private dhe tradhëton çdo intimitet. Vepra e saj poetike kundërshton të gjithë „të vërtetën“ publike. „Fresco“ është një libër i një inteligjence konstruktive radikale.”
- ALLEN GROSSMAN
Të gjithë habiteshin me qëndrimin e Dlirës për të bijen. Kukull e kaluar kukullës. E mbante si një kone për dore. E mbante shumë pastër dhe e vishte bukur. Kur s'ia prishte për gjë. I përgjigjej në çast. Por kjo pyetje se si kishte ngelur pa pergjigje për "dritën e syve të saj". As vetë s'e kuptonte pse s'i thoshte një pergjigje, qoftë dhe negative, ose sa për të fishkur kuriozitetin e vajzës…
Por vajza zor s'e harroi atë pyetje që i ishte ngjitur atë ditë në mendje e s'i hiqej dot. Sërish në të sajen.
