1 Prill!

1 Prill!

Tregim

Nga Pierre-Pandeli Simsia

Jashtë shiu vazhdonte të binte imët dhe shtruar.

Dhoma e shtëpisë ishte e madhe dhe mezi ngrohej.

Violeta hapi derën e stufës dhe futi dy dru të tjera. Vazhdonte të ndjente gëzimin për fejesën e Valbonës.

Nga jashtë, disa pika shiu trokitën në xhamin e dritares si për ta ftuar të ulej edhe ajo në minderin pranë dhe të sodiste atë peisazh pranvere, që në atë ditë të parë të prillit dita dukej e zymtë.

U ul mbi minder. Vështroi drurët e pemëve të lagura me gjethet e tyre të njoma të porsadala.

"Rrënka shi me erë" - the me vete dhe mendja i shkoi përsëri tek i shoqi, Dhori. "Pse u vonua shumë sot edhe ky i uruar? Shkoi ora 3!"

U çua nga minderi dhe shkoi përsëri te stufa. Në anë të saj kishte lënë tenxheren e gjellës. Fasulet e ziera kishin zënë një cipë të hollë sipër. Nuk po i kujtohej, nëse i kishte hedhur kripë gjellës apo jo. Mori lugën që e kishte lënë mbi një pjatë aty pranë dhe filloi të trazojë gjellën. Një fjollë tymi doli nga dera e stufës dhe i kaloi para fytyrës. Ajo ndjeu erën e druve të djegura. Shkoi përsëri te dritarja dhe u ul mbi minder.

Nga dritarja e dhomës ku rrinte dukej avllia dhe porta e shtëpisë, kështu që edhe Dhorin do ta shihte kur të vinte.

I dukej se ai po vonohej më shumë nga ditët e tjera. Mezi po e priste, donte t'ia thoshte edhe atij sa më parë lajmin për fejesën e Valbonës.

" Lavdi o Zot, që ia hape fatin edhe asaj çupe. Çupë e mirë është, sa s'ka ku të vejë, por, ç'ti bësh fatit! Vetëm me fatin nuk hahesh dot. Lavdi o Zot! Si për vajzën time po gëzohem. Epo, vajza jonë është, komshi të vjetër jemi. Kot s'e kanë thënë të parët tanë atë shprehjen: "Njeriu do vejë në ditën dhe fatin e tij" Ja, i erdhi fati edhe asaj çupe. Mendove o Zot edhe për atë, se nuk është e pakët, është 30-të vjeçe. Si harrova ta pyes Ritën, nga është dhëndri! Ndoshta edhe ajo nuk e di, sapo ia tha Manjola dhe erdhi e ma dha mua lajmin e mirë. Manjola...! Po Manjolës, kush i tha? Nga e mori vesh? Apo, shoqe me shoqe. Jo, ç'ne shoqe, ato s'janë moshatare! Manjola vjet sikur i mbushi të njëzetat. Hajt tani edhe Manjolës një fat i mirë, heqtë këmbën zvarë Valbona edhe për të..."

Tringëllima e ziles së portës ia prishi mendimet. Që kur kishte qenë gjallë i vjehri, te trari sipër portës kishte vënë një zile hekuri dhe, sa herë hapej e mbyllej porta, zilja tingëllonte fort, sa edhe në dhomën më të thellë të shtëpisë të ishe e dëgjoje tringëllimën e saj.

Porta u hap me një gërvimë. Ajo pa Dhorin të hyjë brenda. U ngrit nga minderi dhe shkoi të hapë derën e dhomës.

Dhori ishte lagur pothuajse i tëri. Me një shprehje të zymtë në fytyrë ku i dallohej qartë nervozizmi, po ngjiste shkallët e drunjta.

- Ku je, ç'u bëre? - i tha ajo, duke mbajtur me njërën dorë derën e hapur të dhomës.

Dhori ngjiti edhe shkallën e fundit. Vështrimin e kishte të rreptë; iu afrua të shoqes, e pa në sy dhe shtrëngoi dhëmbët. - Rrufjanka! Edepzëska! Kurrë burrë mos u gjendtë për atë! - mërmëriti me zë të ulët, rrënkoi me vete dhe hyri në dhomë; iu afrua stufës. Violeta po e shihte e hutuar dhe s'po kuptonte ç'po ndodhte. Hyri edhe ajo në dhomë duke i shkuar nga pas.- Ç'ka ndodhur? e pyeti e trembur.- Opo, është rrufjankë ajo, - tha Dhori duke hequr xhaketën e lagur. Violeta ia mori nga duart duke e parë në sy si për t'i thënë, hë, vazhdo, ç'farë të ka ndodhur?

- Unë e kam pjellë dy herë atë. Ç'më pandeh mua ajo, shokun e saj?

Violeta ishte hutuar dhe s'po kuptonte përse bëhej fjalë.

- Më bjer benevreket; nuk e shikon si jam bërë? Jam lagur i tëri, që u lagtë dhe mos u thaftë kurrë.

E shoqja shkoi te dollapi i rrobave, nxorri një palë benevreke dhe një fanellë. - Shumë qenke lagur sot - i tha, duke ia dhënë rrobat.

- Edepsëzka! - mërmëriti përsëri Dhori.

- Ulu - i tha e shoqja, ndërsa ai po fshinte kokën me peshqir.

- Do ulem, do ulem, - tha dhe u ul në minderin pranë sobës.

- Për kë edepsëzkë po flet?

Dhori nuk foli, zgjati duart pranë sobës për t'u ngrohur.

- Kohë e keqe po bën sot, si dimër. Do ulemi të hamë drekë, apo do thahesh njëherë - e pyeti Violeta.

Edhe bukë do hamë, por të marr një afsh të ngrohtë njëherë.

E shoqja shtroi mbulesën e tavolinës dhe filloi të presë bukën. I hodhi një shikim shkarazi të shoqit me bisht të syrit.

- E di ç'më bëri sot ajo rrufjanka e Taqit? - filloi Dhori të flasë. Violeta lëshoi thikën e bukës mbi tavolinë dhe iu afrua të shoqit; u ul pranë tij.

- Për kë rrufjankë e ke fjalën?

- Për thuthuqkën e Taqit, që kurrë burrë mos u gjendtë për të.

- Kush Taq, Taqi ynë?

- Taqi yt, se unë s'kam të bëj me të. Po edhe ti, ç'farë kushurinj jeni, po nejse...

- Njeriu kur bëhet me tjetrin nuk pyet nëse je gjak apo jo. Po hë, vazhdo, ç'farë të ka ndodhur?

- Vdiq i ndjeri Taq, po ç'farë la prapa, një thuthuqkë, që kurrë burrë mos u gjendtë për të.

- Shshsht, se është gjynah nga Zoti, është edhe çupë. Mos e mallko deri te fati. Është gjynah edhe për të ëmën, Dafinën; ajo e di si po i rrit, grua e ve, pa burrë.

- Si nuk i ka ngjarë fare Dafinës; as nga Taqi nuk ka ngjarë. Ajo tjetra e motra, është më e vogël dhe nuk e njoh mirë, po kjo e madhja, Manjola, mjerrë kujt do t'ia zërë derën...

- Lëri tani mallkimet me fatet e të tjerëve se është gjynah, janë punët e Zotit ato. Më thuaj, ç'farë të ka ndodhur?

- Poo... ishim të dy me Milton. Edhe ai i papunë si unë. Ku të shkojmë, ku të mos shkojmë; i rramë tre katër herë rrugëve të qytetit. Hall të madh e ka zënë edhe atë të shkretin. E bija, Valbona, i ka mbushur 30-të vjeçe. Djali, po edhe ai nuk është i pakët, dy vjetë më i vogël se e motra. Edhe ai tjetri po i shkon 24 vjeç. Atë po më thoshte: Jam në hall të madh Dhori, ngushtë nga shtëpia, ngushtë nga ekonomia. Po ekonomisë, ç'i dhjet t'ëmën; se nuk hëngra tre herë bukë në ditë, do ha njëherë, por fatit të çupës ç'farë ti bëj, që nuk po i del, të iki edhe ajo si gjithë shoqet në rehatin e saj. Çunat të bëjnë ç'të duan, çuna janë ata.

- Për kë Milto e ke fjalën, për Milton e Sofijes? - e pyeti e shoqja e habitur.

- Jo po, të Maries. Një Milto kemi ne këtu. Kush Milto tjetër ka këtu në lagje çupë që po i ikën mosha?

- Uaa! Po ajo... - e ndërpreu të folurën Violeta, duke pritur të vazhdonte bisedën e porsanisur i shoqi.

- Eee, ajo, ajo! Nuk të pyet njeri sot po të kaloi pak mosha. Si ka ardhur koha tani. Ma tha vetë me gojën e tij Miltoja: "Mosha e saj tani, besoj se nuk gjen më djem beqarë" Sikur po kërkonte ndihmë edhe nga unë.

Violeta ndjeu një drithërimë habie; po e kundronte me mosbesim. S'po kuptonte ç'po ndodhte, gati sa nuk i tha për fejesën e Valbonës, por e mblodhi veten menjëherë. U përpoq të kthjellojë mendimet. Po mendonte edhe për Manjolën; pse Dhori po shfrynte gjithë atë duf kundër saj.

- Po Manjolën, ku e takove? - e pyeti, si për t'i kujtuar të vazhdonte bisedën e porsanisur.

- Pamë qiellin që po mbyllej me re të murme e thamë të kthehemi në shtëpi pa na zënë ndonjë shi i madh. Ai na zuri që na zuri. Sikur e hapi njeri me dorë rrubinetën e çesmës, ashtu u hap edhe gryka e qiellit. Sapo u ndava me Milton, nga prapa, dëgjoj një zë femre të më thërriste. Ishte vulhumbura, Manjola e Dafinës, se nuk dua t'ia zë as emrin në gojë. Mezi po merrte frymë, si duket kishte vrapuar.

- Dhori, Dhori!

- Po ti ku shkon në këtë mot të keq? - e pyeta unë.

- Sa mirë që të gjeta; kam dy orë që po të kërkoj. Isha në bashkinë e qytetit, që andej po vij. Të kërkon kryetari i bashkisë... më duket se një vend i mirë pune po të troket në derë. Duhet të shkosh sa më parë, që tani.

- Punë?

- Po, për ty. E pash vetë emrin tënd në listë. Ishit tetë veta, ti ishe i pesti. Ti bëj si të duash, unë po iki tani, se kam ca punë.

Dhori u kthye nga rruga dhe u nis drejt bashkisë.

Kur hyri në derën kryesore, qendroi para sportelit. Filloi të bisedojë me punonjësen e shërbimit.

- Kryetari ka dy ditë që nuk është këtu, ka shkuar me shërbim jashtë qytetit. Për listat që po më thoni, s'kam fare dijeni, megjithatë, prisni një minutë. Ngriti receptorin e telefonit, formoi një numër.

Pas pesë minutash, nga shkallët, Dhori pa të zbriste një grua e re, e bukur.

- Zotëri, më vjen keq që jeni munduar, sidomos në këtë ditë me shi - i tha e porsaardhura. -Tani nuk kemi ndonjë mundësi për t'ju punësuar. Ne e dimë, ju jeni në listën e urgjencës. Kur të na krijohet mundësia, do t'ju njoftojmë vetë.

- Je e sigurtë për këto që po më thua? e pyeti ai.

- Kjo është detyra ime zotëri, megjithatë, kur të vijë kryetari, ju mund të vini përsëri e të flisni me të.

-Të faleminderit shumë zonjë për sqarimin - i tha ai dhe u nis për në shtëpi.

Duke ecur rrugës, Dhori po mendohej të shkonte e të pyeste Manjolën mos ishte ndonjë keqkuptim. U nis drejt shtëpisë së Dafinës.

Kur po ngjiste shkallët, pa Manjolën të dilte nga guzhina ku rrinin zakonisht, dhe hyri në dhomën tjetër. Ajo i hodhi një shikim të shpejtë që u duk sikur po mbante të qeshurën.

Dafina kur e pa Dhorin, iu lut të hynte brenda për të pirë një kafe.

Dhori i ruhej edhe fjalëve të njerëzve ngaqë Dafina ishte grua e ve, pa burrë, megjithëse ajo i kishte të rralla shoqet për nga karakteri.

Që kur kishte vdekur Taqi, ishte hera e parë që Dhori hynte vetëm në atë shtëpi pa të shoqen. I tha Dafinës arsyen e vajtjes atje. Fytyra e Dafinës menjëherë ndryshoi ngjyrë, herë të trëndafiltë e herë në limonti. Shtrëngoi nofullat dhe thirri të bijën.

Manjola, sapo hyri në dhomë, kur pa Dhorin e trembur dhe të mërzitur dhe rrobat e trupit të lagura, ia dha të qeshurës me të madhe.

- Hë - i tha, - kemi ndonjë të re?

Dhori e kuptoi që ishte tallur me të. E pa me vrazhdësi, pastaj iu drejtua Dafinës: - E shikon ç'më bëri jot bijë?

Dafina u bë më tepër nervoze. Nxehtësinë e brendshme filloi ta ndjejë në të gjitha pjesët e trupit. Nuk iu durua. I qelloi të bijës me pëllëmbë në fytyrë.

Manjola atë veprim të s'ëmës në sy të Dhorit nuk e priste.

- Mama! Pse vepron kështu? Ç'farë të keqe kam bërë unë sot më tepër se të tjerët. Sot është 1 Prill, të gjithë njerëzit argëtohen sot në këtë ditë.

- Të bëfsha gropën. Burrë për të bërë shaka me ty është ky? Shakaja nuk bëhet me hallet e njerëzve... - Sa turp! - tha Violeta që po e dëgjonte të shoqin me vëmendje pa ia ndarë shikimin.

- Posi s'është turp - iu përgjigj ai.

- Jo jo! Më vjen turp nga Dafina - tha përsëri ajo.

- Neve, s'ka pse të na vijë turp; turp duhet t'i vijë asaj, për atë soj malli që ka në derë.

- Turp i ka ardhur asaj nga ty, përderisa i qelloi të bijës me pëllëmbë në sy tënd.

- E mirë, le të mbajmë turpin e çupës së Dafinës ne.

Violeta po rrinte e menduar me sytë ulur përdhe mbi qilim. Ia hodhi përsëri sytë të shoqit dhe e pyeti: - Domethënë, nuk është fejuar Valbona?

- Moj grua, dëgjon ti ç'po llomotis unë deri tani? Pse, për të martuar Valbonën shkova unë në bashki? Valbonën, si vajzë e mirë që është e ndihmoftë Zoti për ndonjë fat të mirë. Ne po të na jepet mundësia do ta ndihmojmë.

- Nuk është puna tek mundësia, por...

- Ç'farë por, se mos i kam unë mbyllur çunat në dhomë dhe, hajt, të marr një e t'ia jap Valbonës?

Violeta nuk foli, uli përsëri sytë përdhe.

Dhorit i pëlqenin shumë fasulet, sidomos në atë ditë me shi. Për t'i shijuar edhe më mirë, po i shoqëronte me ullinj e me qepë.

- Po ti, pse s'po ha? - e pyeti të shoqen, kur pa pjatën e saj që pothuajse nuk e kishte filluar fare. - Apo ke ngrënë?

- Jo jo! Nuk kam ngrënë, ty po të prisja, por...

- Mos e mba mendjen aty tani. Ja edhe mua më zbritën nervat sapo e bisedova me ty, megjithatë, e kam një lëmsh të mbledhur nga brenda.

- Nuk e di ç'paskam sot - tha ajo. Mori një copë bukë, e futi në gojë dhe filloi ta përtypë. Edhe asaj i ishte mbledhur një lëmsh nga brenda; nuk po e mbante vendi të rinte në shtëpi. E shihte të shoqin tek hante dhe i dukej se po vonohej më shumë nga ditët e tjera në të ngrënë.

Dhori mori kafshatën e fundit të bukës bashkë me dy kokrat e ullinjve dhe i futi në gojë.

- Të hedh edhe pak gjellë? - e pyeti ajo.

- Jo, jo. U kënaqa shumë. Hahen këto të uruara fasule. - U çua nga tavolina dhe eci drejt sobës.

Violeta u përpoq ta mbledhë veten; u ngrit dhe filloi të mbledhë pjatat. Tek e shihte të shoqen, Dhori ndjeu dënesë që i kishte folur aq ashpër me ato fjalë për Manjolën.

- Mund ta pijmë kafenë pak më vonë? - e pyeti Violeta.

- Pse, ç'farë do bësh ti?

- Më duhet të shkoj deri tek Rita. Nuk vonohem.

- Pse, ç'i ka ndodhur Ritës?

- Asgjë s'i ka ndodhur, por... nuk vonohem.

- Mirë, shko dhe kur të kthehesh e pijmë kafenë. Dëgjo - i tha ai sapo e shoqja preku dorezën e derës për ta hapur. - Mos i trego Ritës për ç'farë biseduam, se ju gratë i keni qejf këto gjëra.

- Pse muhabete për të bërë janë këto - tha Violeta dhe doli jashtë dhomës.

Violeta po ecte me hapa të shpejtuar në rrugicë, sa që, kush e ka parë, do ketë menduar se diçka do ti ketë ndodhur. U gjend përpara portës së shtëpisë së Ritës.

- Ç'farë po më thua moj! - i tha Rita e shqetësuar dhe me zë të trembur, duke e parë Violetën në sy. Fytyra i mori nj shprehje habie, Në grykë i ishte bërë një nyje, sikur po ia pengonte frymëmarrjen. - Nuk është e vërtetë që është fejuar Valbona? E zeza unë, shkova dhe i thash edhe Nadires, vazhdoi Rita të flasë, duke prekur faqet me duar.

- Pse edhe asaj i the ti? Po ç'të duhet ty që flet lart e poshtë?

- Ç'të duhet, thotë! Edhe Nadirja ashtu si ne u gëzua; qau edhe ajo e shkreta nga gëzimi.

Violeta po e dëgjonte dhe nuk po fliste, vetëm mblodhi pak buzët.

- Je e sigurtë që nuk është fejuar Valbona? e - pyeti përsëri Rita si për t'u bindur.

- Edhe më pyet nëse jam apo jo e sigurt? Unë për këtë erdha tani. Kishin qenë bashkë sot, Miltoja dhe im shoq. I kishte qarë edhe hallin e tij i shkreti për moshën e të bijës që po i kalon.

- Kur kishin biseduar, sot?

- Sot sot!

- Po shejtanit, Manjolës, kush i tha?

- Ty kush të tha, Manjola?

- Manjola, kush tjetër!

- Nuk di ç'të them, këto gjëra janë me zarar. E mira është të shkosh te Dafina, bisedoje edhe njëherë me Manjolën. Është mëkat edhe për Valbonën. Është çupë në moshë dhe i del nami dhe, mos harro, Manjola është pak çapkëne.

- Moj po... le të jetë sa të dojë çapkëne ajo; këto çapkënllëqe nuk i shkojnë tek mua.

- Unë për këtë erdha tani tek ty. Ika, se kam edhe Dhorin vetëm në shtëpi.

Kur Violeta u largua, Rita po rinte e menduar te pragu i portës. Gjaku i kishte hipur në kokë.

" Jo, jo! Do iki që tani" - tha me vete dhe eci drejt shtëpisë së Dafinës.

Trokiti në derë. Doli Manjola. - Hajde Rita, po mamaja nuk është këtu.

- Rita e vështroi rreptas. - Ti, me kë je aty? - e pyeti me zërin e dridhur që mezi po merrte frymë.

- Vetëm jam.

- Ku ka shkuar jot ëmë?

Manjola psherëtiu, e pa në sy, u mendua pak pastaj tha: - Ka shkuar..., por, do vonohet ca.

- E po mirë - tha Rita, - unë për ty kam ardhur, por edhe për Dafinën.

Manjola shtrembëroi buzët si për t'i thënë se s'po e kuptonte. - Mua, ja këtu më ke.

- E po thashë, t'i them edhe Dafinës, të marim edhe Violetën dhe Nadiren e të shkojmë te Vangja, ta urojmë për fejesën e çupës, Valbonës.

Manjola kur dëgjoi këto fjalë, sa nuk ia plasi të qeshurës me të madhe, megjithëse për këtë kishte bërë fjalë me të ëmën. Kafshoi buzën e poshtëme dhe i tha: - Rita, nuk e kuptoj si e more seriozisht atë që të thashë. Unë mendova se sot është 1 Prill, megjithatë, faji është imi, që merem me plakat për të bërë shaka. Njëherë në vit është kjo ditë. Edhe ti, gjinkallë je, shkove dhe e hape në të gjithë lagjen.

Ritës nuk iu durua. - Shaka për të bërë është ajo që bëre ti? Ti je vetë çupë beqare; e kupton që i del nami tjetrës? Më thua edhe gjinkallë.

Fytyra e Ritës kishte marrë një shtrembërim të theksuar. Manjola, duke e parë Ritën me atë pamje të fytyrës, sa edhe buza e poshtëme po i dridhej, iu kujtua, çfarë Rita kishte treguar njëherë për veten e saj. Kur kishte qenë e vogël ishte goditur në buzën e poshtëme dhe plaga i kishte lënë një shenjë të përjetshme. Buza e Ritës anonte pak nga ana e djathtë, sa edhe gratë e lagjes i kishin vënë nofkën, buzështrembëra. Ndërsa kur po fliste me Manjolën, buza po i dridhej më tepër. Manjola mundohej ta mbante të qeshurën, duke vënë dorën përpara gojës dhe kafshonte buzën me dhëmbë.

Rita e kuptoi që ajo nuk po shqetësohej fare për atë që kishte bërë.

- Dëgjo Manjola - i tha: Ti ndoshta kërkon të tallesh, se po e shoh, qe s'je fare e shqetësuar, por dua të them se, kjo punë ka vajtur shumë e madhe. Do të rëndojë shumë ty. Valbonës, mos i dil përpara syve, ndërsa të vëllezërit e saj, sidomos ai i vogli, ishte bërë xhind. Unë që andej po vij tani; nuk luajnë nga e tyrja ata. Donin të vinin këtu tek ty, por Miltoja nuk i la.

Manjolës, nga ato që dëgjoi, buzëqeshja iu fshi menjëherë nga fytyra, u zverdh dhe zemra filloi t'i rrahë me shpejtësi. Gjunjët po i dridheshin, i dukej se do rrëzohej përdhe. Qeshja e mëparshme që i rinte varur në cepin e buzëve i iku menjëherë. Balli i shkëlqeu nga djersët. U përtyp, megjithëse pështyma në gojë i ishte tharë: Pastaj e pyeti: - Vërtet?

- Pse, po tallem unë? - tha Rita me njëfarë krenarie.

- Kush u tha atyre?

- Unë shkova, nuk po më mbante vendi nga gëzimi. Doja t'i uroja sa më parë.

- E shikon? Kot nuk them unë që ti je gjinkallë.- foli prap Manjola e frikësuar.

- Moj po... lëre gjinkallën ti! Ka vajtur shumë e madhe kjo punë.

Tani Manjola po e shihte Ritën, sikur ajo të ishte shpëtimtarja e saj. Po mendohej, si mund të dilte nga ai qorrsokak ku vetë kishte hyrë.

- Valbona vetë, çfarë thoshte? - e pyeti pasi u mendua ca.

- Valbona? Ajo po i thoshte...

- Dëgjo Rita!- e ndërpreu Manjola. - Meqenëse ti që andej po vjen, të lutem shumë, mund të shkosh përsëri atje.

- Përse duhet të shkoj?

Manjola nuk foli. Po e shihte Ritën me sy të përgjëruar. E ndjeu veten fajtore. U pendua shumë për atë shaka të tepruar që kishte bërë. Fytyra e Ritës, që para pak çasteve e kishte bërë të qeshte, tani po i dukej e frikshme. Mendonte se vetëm nga Rita varej zgjidhja e asaj ngatërese.

- Oh, Zot! - belbëzoi pikëllueshëm. - Rita! Të lutem shumë! Ti duhet të shkosh menjëherë atje - i foli me zë të dridhur.

Rita lëvizi kokën në shenjë mohuese.

- Të lutem shumë Rita. Duhet ta bësh për mua. Mos u shpejto, vetëm më dëgjo - po i fliste me zë lutës. Shikimin e kishte plot dhimbje. Sytë menjëherë iu mbushën me lot dhe filluan t'i rridhnin në faqe. Ishte buza e Manjolës ajo, që po dridhej në ato çaste.

Rita, që po e shihte në atë gjendje, iu dhimbs shumë dhe mendoi ta ndryshojë drejtimin e lojës.

- Çfarë ke? Pse qan?

Manjola nuk iu përgjigj. Ngriti dorën e majtë dhe fshiu lotët.

- Dhe nëse shkoj tek shtëpia e Valbonës, siç po më thua ti, ç'farë duhet t'i them, se ishte një shaka e jotja për 1 Prill?

Manjola përsëri nuk foli. Në ato çaste trishtimi që po kalonte, menjëherë iu kujtua edhe Dhori.

- Manjola! kur do t'i heqësh këto prapsira ti nga mendtë e kokës? Vërtet ke qenë vajzë e praptë e vogël, por tani në këtë moshë nuk të shkojnë më prapsitë. Ti po më thua se ishte një shaka, por moshës tënde tani nuk i shkojnë këto shaka, ashtu siç nuk më shkojnë edhe mua që po të gënjej ty në këtë ditë.

Manjola, nga ato fjalë të papritura që dëgjoi, nuk po u besonte veshëve.

- Si the? Nuk janë të vërteta të gjitha këto që po më thua?

Rita buzëqeshi, duke tundur kokën.

- Rita, të lutem, më thuaj; nuk janë të vërteta këto që më the? Nuk po vjen nga shtëpia e Valbonës ti tani?

- Si s'janë të vërteta këto që po të them? Janë aq shumë të vërteta, sa ç'është e vërtetë që Valbona është fejuar, ose të them më mirë që Valbonën e fejove ti sot më 1 Prill.

Manjola u çlirua nga ai makth, buzëqeshi, fshiu lotët dhe tha: - Të martë dreqi buzën e shtrembër ty, se më ngrive gjakun.

- E po, kjo buza ime e shtrembër, e shpëtoi gjuhën tënde të shkurtër që po përpëlitej brenda gojës tënde të tharë.

Manjola iu afrua, e përqafoi dhe i tha: - Hajde, ulu tani të të bëj një kafe.

- Do ta pi - tha Rita, - por jo tani. Do vij më vonë me Violetën dhe Nadiren, kur të jetë edhe Dafina në shtëpi.

Boksieri dhe Lilita e bukur

Viron Kona

Boksieri dhe Lilita e bukur

-Tregim-

 “Fluturo si zog, picko si bletë”

Muhammed Ali

Ne fëmijëve na tërhiqte boksi1). dhe kishim qejf të bëheshim boksierë. Iu lutëm Terit, një djali të gjatë dhe simpatik të lagjes sonë, që ishte boksier i “Flamurtarit”, të na stërviste me dorezat që ai përdorte vetë. Teri pranoi me qejf. Fillimisht “ringu” ishin bahçet tona, pastaj nisëm të dilnim në  publik, domethënë në sheshin më të madh të lagjes, atje ku luanim futboll. “Tapeti” përbëhej nga dy rrogoza të vjetër, kurse “ringun” e  rrethuam me një rrjetë nga ato të peshkimit, afro një metër të lartë. Në trungun e një plepi që ndodhej përpara “ringut”, mbërthyem një tabelë të madhe ku shkruhej: BOKS. Pranë, vumë një kuti të ndihmës së shpejtë, kurse ngjitur me të,  në vendin më të dukshëm, afishuam kalendarin e ndeshjeve, emrat e boksierëve që do të ndesheshin sipas shortit, datat dhe oraret. Ndërkaq u kujdesëm të stamponim fanellat me ngjyra, ku shfaqeshin dukshëm emrat e “klubeve” që përfaqësonim: “Joni”, “Adriatiku”, “Sazani”,  “Amantia”...Kur gjithçka ishte gati, u organizua ceremonia përuruese e fillimit të ndeshjeve: Teri i ra “gongut” (një gjym bakri i vjetër) dhe publiku shpërtheu në duartrokitje. Publiku ishin banorë të lagjes: kalamaj këmbëzbathur që prisnin me kureshtje; pleq që rrinin në kafene apo në sheshin përpara saj dhe luanin letra, shah e domino; gra që shkonin të bënin pazar, apo që ndernin rrobat e lara në oborret e shtëpive rreth e qark fushës; burra dhe të rinj që nxitonin në punët e tyre, por qëndruan për pak minuta për të parë se si do të shkonte ceremonia e trumbetuar me aq bujë e zhurmë nga ne të vegjlit e lagjes... Në “ring” u futëm tetë boksierë dhe qëndruam, katër, përballë katër të tjerëve dhe, me rënien e gongut, këmbyem grushtet e parë në mënyrë simbolike...(Ky fillim ceremonial u fotografua bardhë e zi dhe, për shumë kohë fotografia e futur në kornizë nga Teri, qëndroi atje ku ishte  afishuar kalendari i ndeshjeve). Kështu pra nisi kampionati i boksit i lagjes sonë.

Ndeshjet ishin tërheqëse, por krijonin edhe të qeshura midis shikuesve sepse, ne, boksierët e vegjël, arrinim të grushtonim, por nuk dinim të mbroheshim. Dorezat e buta, me të cilat grushtonim, nuk ishin të atilla kur përplaseshin në fytyrat dhe hundët tona. Për shkak të dhembjeve që ndjenim, ndonjëherë harronim që ishim në “ring” dhe, kur tjetri na godiste me grusht, ne ia kthenim me shkelma.

-Po ti or, pse më godite pa mendje?

-Ta kishe mendjen, gongu kishte rënë!

-Ik ore...

Kaq duhej dhe nisnim e shaheshim me njëri-tjetrin, ndërsa bashkë me ulërimat e tifozëve përkrahës, përziheshin në atë zallamahi edhe qentë që nisnin e lehnin me të madhe. Ndërkaq, arbitri ndërhynte më kot... Por, shkaku kryesor që ndeshjet e boksit të lagjes sonë u ndërprenë, ishte Fraqi. Kështu, me emrin e peshkut helmues “fraq”,(i cili fshihet i gjithi në rërë në fund të detit dhe nxjerr vetëm halat helmuese sipër), ne i thërrisnim një djali të prapë të lagjes, i cili shfaqej gjithnjë i dhunshëm, sherrxhi dhe hileqar mes ne kalamajve. Në javën e dytë të kampionatit, Fraqi po na rrëzonte të gjithëve me “Nokaut”. Binim në tapet  dhe nuk ngriheshim dot nga dhimbjet. Trajner Teri, kur pa me vëmendje plagët e goditjeve nisi të dyshonte. U këshillua me një mjek sportiv dhe bashkë zbuluan se Fraqi kishte futur brenda dorezave të boksit një unazë hekuri, kështu që, ai, nuk na godiste me doreza e buta, por me unazën e  tij të tmerrshme...Kuptohet që Fraqi u përjashtua me ceremoni, por autoritetet e lagjes, i thanë Terit se nuk do ta vijonte kampionatin deri në një urdhër të dytë. Vetëm pas lutjeve dhe letrave si “pikat  e shiut” që bëri Teri dhe ne në këshillin e lagjes, më në fund, pas disa muajve kampionat rifilloi, por tashmë me një numër më të kufizuar boksierësh, mes të cilëve ishte Veroja, Dania, unë dhe disa të tjerë.

                                                Nokdaun! 2).

Më shumë se sa merreshim vetë me boks, ne kishim qejf të ndiqnim ndeshjet e kampionatit kombëtar të boksit mes klubeve dhe  ekipeve të rretheve. Ato zhvilloheshin në stadiumin e lojërave me dorë, aty ku sot ndodhet shtatorja e Avni Rustemit, pranë godinës së Teatrit “Petro Marko”. Ne, kuptohet, ishim tifozë të çmendur të Terit, trajnerit tonë të mirë dhe të dashur, i cili, me gjithë tifozllëkun tonë, domethënë të lagjeve Skelë, Kume dhe Çole, por edhe të publikut vlonjat, nuk arrinte të fitonte dot asnjë ndeshje. Këshillat që ai na jepte kur na stërviste, që: të mbroheshim mirë me afrimin e bërrylave dhe të dy grushteve përpara fytyrës, të kërcenim në tapetin e ringut si Kasius Klei, t`u shmangeshim këndeve të litarëve etj., kur ndodhej në ring përball  kundërshtarit, ai nuk i zbatonte. Sapo binte gongu, Teri vërsulej trimërisht në mes të ringut, por, me të marrë  goditjet e para, lëkundej, humbiste gjakftohtësinë dhe, ashtu i nxehur e i nervozuar, harronte të mbrohej. Kundërshtari shfrytëzonte zonat e zbuluara dhe e godiste pa mëshirë, kësisoj,  vrulli i Terit  binte shpejt, ndërkohë që përballë tij vinin breshëri të tjera goditjesh...

Atëherë ne mbulonim fytyrat me pëllëmbët tona, që të mos shihnim se si binin grushtet e pamëshirshëm mbi fytyrën, kokën dhe trupin e bukur të trajnerit tonë e që i shkaktonin atij çarje vetullash, hematoma në ballë e fytyrë, gjak nga hundët....Me gjithë humbjet dhe goditjet e rënda, nuk pati asnjë rast që Teri të tërhiqej nga ndeshja. Përkundrazi, edhe kur trajneri i tij, Miti, hidhte peshqirin në ring, Teri nuk donte ta pranonte humbjen dhe ia nxirrte inatin trajnerit, i cili, për të thënë të vërtetën, ishte një burrë kaq i dhembshur dhe i ndjeshëm, saqë s`kishte zemër të shikonte as edhe një pulë kur therej. Kur mbaronte ndeshja, mjeku i ndeshjes, s`dinte me cilin të merrej më parë: me Mitin, që kishte humbur ndjenjat, ngaqë e kishte zënë gjaku, apo me Terin e gjakosur dhe me fytyrë të dërmuar nga grushtet... “Nesër është ditë e re dhe dielli do të lindë përsëri” Çudia ishte se  Teri kishte besim absolut te vetja. Ai besonte “në ditën e fitores së madhe” që do ta bënte të njohur në të gjithë vendin dhe, pastaj, në mënyrë “rrufe” do të arrinte rekorde evropiane, më tej akoma, drejt podiumit të titullit botëror... Për të arritur fitoren, ai na këshillonte që, si vet ai, ashtu edhe ne, të mos dorëzoheshim kurrë dhe të kishim besim të palëkundur te vetja. Për t`i dhënë madhështi dhe solemnitet  kësaj ideje, një ditë Teri na mblodhi pranë dhe na tha: -Çuna! Formoni një rreth, zgjatni duart, i bëni grusht dhe, duke i përplasur lehtë grushtet me njëri-tjetrin, të gjithë bashkë do themi si në kor: “Nesër është ditë e re dhe dielli do të lindë përsëri!”.

Por, ndonëse ne e përsëritnim çdo ditë e me zell të madh  formulën tonë të betimit, përsëri humbjet e Terit shoqëronin njëra-tjetrën dhe nuk na jepnin asnjë rast për të ëndërruar apo për t`u shprehur me optimizëm. Pas çdo ndeshje, ne ktheheshim në shtëpi kokulur dhe të dëshpëruar. Brenda vetes ndjenim se na dhembnin më shumë grushtet që hante boksieri ynë trajner, se sa grushtet që ne i jepnim njëri-tjetrit në “ringun” e lagjes sonë...Disa ditë pas çdo ndeshje Teri nuk dilte nga shtëpia, sepse e kishte fytyrën të ënjtur nga grushtimet. Ne i shkonim në shtëpi dhe i shprehin keqardhjen për humbjen “për faj” të arbitrit, që kishte lejuar “dhjetëra” goditje faulli dhe komentonim grushtet e fuqishëm që Teri i kishte dhënë kundërshtarit:

-Ama, Teri, ajo goditje që i dhe atij durrsakut nga poshtë-lart, vetëm me raketën tokë-ajër mund të krahasohej, - i thoshte Dania, shoku ynë  që krahasimet i bënte gjithnjë me gjuhë ushtarake, ngaqë kishte ëndërr të bëhej oficer.

-Çfarë thua ti ore?! - i kthehesha unë, - I harrove ti ato “predhat” fluturuese që lëshoi trajneri ynë në fillimin e raundit të dytë? Ai tjetri, nuk  mori vesh se nga i erdhën! Vetëtima, or, vetëtima të vërteta ishin, njëlloj si ato që bien në Karaburun...

Veroja na i merrte fjalën nga goja:

-Pse s`thua që ishin “katjusha”3). nga ato të luftës: bam-bam-bam, bam-bam- buuu..., - goditjen në vazhdim, Veroja nuk e komentonte sepse ajo ishte e kundërshtarit, i cili e kishte hedhur Terin në tapet,  “nokdaun”.

Teri na dëgjonte me dashamirësi dhe dukej që i vinte mirë kur ne e merrnim në mbrojtje. Për t`i dhënë kurajë, ne i çonim herë pas here edhe fotografi ndeshjesh të mëdha të boksit dhe të boksierëve të famshëm. Ato i gjenim në revistat që sillte fshehurazi nga jashtë shtetit Kovi, oficer në vaporin “Vlora”...Pastaj, në çastin që ne do të ngriheshim të largoheshim nga shtëpia e Terit, shiheshim në sy dhe, duke i bërë duart grusht dhe duke i përplasur lehtë thoshim në kor: “Nesër është ditë e re dhe dielli do të lindë përsëri”.

Lilita

Ne dinim edhe sekretin e madh të Terit. Ai donte Lilitën e bukur, që sapo kishte mbaruan shkollën e mesme mjekësore dhe priste emërimin. Lilitës i vinin rrotull shumë djem, por asaj nuk i hynte në  sy asnjë, përveçse Terit. Ata takoheshin fshehurazi në pyllin e plazhit të vjetër. Kur një mbrëmje, unë, Veroja dhe Dania pamë  disa djem të Çoles që iu qepën  pas Terit dhe Lilitës, (ata kishin zakon që  u shkonin pas çifteve të reja), ne i ndaluam dhe, atë mbrëmje u rrahëm keq me ta. Ama nuk i lamë që të prishnin dashurinë e dy të rinjve. Të nesërmen, kur  pa shenjat e grushteve në fytyrat tona, Teri na pyeti i shqetësuar:

-Me kë jeni rrahur? Këto nuk janë plagë që shkaktohen nga dorezat e boksit? -Ne heshtëm dhe e mbajtëm sekret. Asnjëherë nuk e treguam sakrificën që bëmë për trajnerin tonë dhe Lilitën e bukur.

Por, ato ditë, ai kush e di pse dukej ndryshe, sillej çuditshëm. Rrinte përpara stendës së fotografive të boksierëve të mëdhenj i trullosur dhe i menduar dhe dukej sikur fliste me vete. Madje edhe stërvitje nuk na bëri:

-Çuna, të më falni, sot nuk ndihem mirë, e lëmë për nesër, hë, si thoni?

Duke dalë nga shtëpia e tij të habitur dhe kokulur, na kapi veshi bisedën që po bënte nëna e Terit me fqinjën që e ndante një gardh:

“-Po ja moj Marte, - po i thoshte fqinjës nëna  e Terit, - djali s`po më duket iç mirë këto ditë, as ha, as flet, duket nervoz, një fjalë dhe kërcen përpjetë, nuk e mban vendi dhe del jashtë, pastaj futet prapë brenda dhe shikon me orë të tëra si i ngrirë fotografitë e atyre boksierëve të flamosur, që i ka vënë në mur si ikonat e kishës. As në punë nuk vajti, atje në uzinë ku punon me atë torno që ia mori shpirtin me tre turne, natë – ditë, ditë - natë. Ç`të të them si jam bërë! Nuk e kam as burrin, ka shkuar në llixha në Elbasan, pas një jave kthehet...Seç ka një gjë përbrenda djali...Nganjëherë, më shkon mendja se mos i ka bërë magji ajo Kajmekamja, ajo, ajo ma ka marrë më sysh djalin me ato magjitë e shpifura?!

-Jo, o Nitë, jo! Nuk e bën Kajmekamja atë, por unë them se djali ka moshën, tashti, o Nitë, ka moshën! Mos u bëj kaq merak se do t`i kalojë! Kështu kemi qenë edhe ne në atë moshë, apo e harrove ti?...”

Kaq dëgjuam ne dhe, nga tërë ajo bisedë, na ngeli në mendje dëshpërimi dhe hutimi i Terit, por, sidomos ajo shprehja “ka moshën”. Ç`donte të thoshte ajo gruaja me ato fjalë? Pse, çfarë ndodhte në atë moshë, rreth të njëzetë e pesë vjeç, që ishte trajneri ynë?

-Ohu, sa gjëra nuk dimë ne! - thashë i nervozuar.

-Hajde, hajde se do ta marrim vesh se ç`ka trajneri, - tha Veroja, që ishte më këmbëngulës nga ne të tre.

-E si do ta marrim vesh? - pyeti Dania.

-Atje, te radha e qumështit, atje, gratë bëjnë lloj-lloj muhabete, çfarë nuk thonë, s`lënë sekret shtëpie pa nxjerrë! - tha Veroja dhe nisi të imitojë: “-Të lutem, të kam motër, më jep fjalën se nuk do t`ia thuash askujt këto që do të them?

-Ua, ç`është ajo fjalë!? Ja, e kyça,  “Tutjus” i vura! - ia bën tjetra, por, vetëm pak metra më tej, të parës që takon i tregon një për një atë që sapo dëgjoi, sigurisht duke shtuar edhe diçka nga vetja...”

-Kështu, -vijoi Veroja, - sekretet kalojnë gojë më gojë dhe brenda një kohe të shkurtër i merr vesh e tërë mëhalla. Kurse, të zotët, ose nuk i marrin vesh fare, ose i marrin vesh të fundit...

Të nesërmen, që herrët në mëngjes, dolëm te radha  e qumështit me nga një shishe në dorë, gjoja se na kishin dërguar prindërit. Ja veshët, pipëz se mos kapnim ndonjë gjë. Unë dhe Dania rrinim nga radha e burrave, kurse Veroja ishte ulur te  një shkallë guri afër radhës së grave dhe mbante vesh. Ditën e parë nuk dëgjuam gjë me rëndësi për hallin tonë. Por, të dytën, s`kaloi as një orë dhe  Veroja na i bëri me shenjë që të takoheshim diku prapa dyqanit. U mblodhëm kokë më kokë dhe ai na tha:

-Çuna, i dëgjova të gjitha nga një fqinjë, shoqe e ngushtë e Lilitës. Ajo ia thoshte me zë të ulët një gruaja tjetër që ishte më përpara në radhë. Vërtetë me zë të ulët, por unë arrita t`i dëgjojë.

-Hë, na thuaj çfarë tha? - e nxiti Dania i nervozuar.

-Ajo i tregonte shoqes se, para dy netësh, në mbrëmje, Teri me Lilitën kishin shkuar fshehurazi nga pylli i plazhit të vjetër dhe në vend që të bënin dashuri, ishin grindur keq.

-Atë mbrëmje që ne u rrahëm me çolarakët?-e ndërpreva unë.

-Po, atë mbrëmje...

-Hë, vazhdo, - i gërthiti Dania.

-Lilita i kishte thënë Terit:”Ose lërë boksin, ose do të të lë unë ty!

-Çfarë thua moj Lilitë, si ta lë unë boksin, po ai është jeta ime.

Ajo i ishte kthyer:

-Kështu,“Jeta ime”, më ke thënë edhe mua. Kush është në të vërtetë “Jeta jote”? Unë apo boksi?

Ai kishte heshtur dhe s`kishte ditur  t`i përgjigjej.

-Nuk shikon se si je bërë, o i zi, pse po e çon jetën tënde dëm! Edhe veten, por edhe mua po më shkatërron. Po më shkatërron  fare! - kishte shpërthyer ajo duke qarë.

-Ti duhet të më vlerësosh mua kështu siç jam, - ia kishte pritur Teri.

-Unë të vlerësoj vetëm nëse lë boksin dhe... pikë!  Oj, mbete duke u zhgërryer në tapetet e ringut! Nuk duroj dot më! Na merre dhe këtë, - dhe i kishte kthyer një verore, që e mbante në dorë e që Teri ia kishte dhuruar ditën kur dhanë besën se do ta donin për jetë njëri-tjetrin. Ai, as që i kishte kthyer përgjigje. Veroren nuk ia kishte marrë, por, i prekur gjer thellë në shpirt nga fjalët e saj të hidhura, e kishte përcjellë deri afër shtëpisë, dhe pa i thënë as “natën e mirë!” ishte larguar sikur nuk kishte të bënte fare me të...

-Ç`bëra unë  e mjera, ç`bëra! Do vete të mbytem te moli zero! - i kishte thënë Lilita shoqes duke qarë”.

Veroja kishte mbaruar dhe të tre kishim mbetur pa gojë. Shihnim njëri -tjetrin pa ditur ç`të thoshim, pa ditur ç`të bënim! Por, ç`mund të bënim ne?

Po, edhe ne mund të bënim diçka

Shtëpia  e Lilitës kishte përpara një kopsht me trëndafila lloje - lloje për të cilin kujdesej babai i saj, bahçevan i njohur i qytetit. Thuajse  gjithë banorët e lagjes, kur kalonin përpara asaj shtëpie, mbanin këmbët gjoja se donin të shikonin trëndafilat, por në të vërtetë ata donin të shikonin Lilitën e bukur.  Si pa kuptuar, këtë e bënim edhe ne fëmijët. Ndonëse për te shtëpia  e Terit  mund t`i binim për shkurt, ne qëllimisht i binim rrotull e rrotull vetëm e vetëm që  rruga të na çonte përpara shtëpisë së Lilitës, me shpresën që ta shihnim atë duke ecur mes luleve duke kënduar, duke varur në tel rrobat e lara, apo duke ndihmuar të atin kur u shërbente trëndafilave.

Pasi kishim dëgjuar shkakun e grindjes së Terit me Lilitën, unë, Dania dhe Veroja iu afruam shtëpisë dhe po hidhnim sytë vjedhurazi në kopsht kur, Lilita e bukur, u shfaq befas mes luleve si një princeshë e përrallave. Në dorë mbante një tufë  trëndafilash shumëngjyrësh, kurse, një tjetër trëndafil flak i kuq, i hijeshonte anën e majtë të gjoksit, duke krijuar një harmoni mes bluzës së saj të bardhë dhe fundit të zi. Lilita bëri disa hapa drejt nesh dhe, duke na mbërthyer me vështrim, na pyeti duke përdorur pasthirrmën  “ore!”:

-Ore, çuna, ju shohë që ndaloni përditë këtu përpara kopshtit tim dhe shikoni andej-këndej, kërkoni gjë?

-Jo, na bie rruga këndej, prandaj, - i thashë unë pa i hequr sytë prej saj, aq e freskët dhe aq bukur ishte. Veçse, poshtë syve të kaltër i dalloheshin qartë rrathë të hollë, të zinj, që, siç kisha dëgjuar, tregonin vuajtje dhe pagjumësi. “Edhe Lilita duket e shqetësuar, njëlloj si Teri”, - thashë me vete. Edhe Dania me Veron, ashtu si unë, kishin mbetur si guhak përpara bukurisë së saj.

-Po sytë, përse m`i keni qepur në fytyrë sikur jeni përbindësha të vegjël? - na shkundi nga hutimi zëri i Lilitës.

-Po ja, - guxova unë, - duam t`i heqim, por... nuk i heqim dot.

-Ashtu është, nuk i heqim dot, -thanë me sinqeritet edhe Dania me Veron.

-Ah, ju paska  hutuar bukuria e kopshtit! S`keni faj se, babai  e ka bërë kopshtin kaq të bukur, sa të gjithëve u mbeten sytë aty. Kurse trëndafilat, eh, janë më të bukurit në botë, apo jo?

-Trëndafili më i bukur je ti! - tha Dania me plotë gojë.

-Uaa! - qeshi Lilita me të madhe, - Ore, kaq i vogël dhe...! Ore, si guxon ti...?- Pastaj, duket diçka mendoi, sepse, duke na hedhur një vështrim prej çapkëneje, na pyeti: -Mos jeni ata vogëlushët e  boksit juve?

-Po, ata jemi, - thamë me krenari,- dhe, nuk jemi vogëlushë, por boksierë, - duke thënë këto fjalë,  secili nga ne drejtoi trupin dhe nxori gjoksin paska përpara, ashtu siç na kishte mësuar trajner Teri.

-E çfarë i pëlqeni boksit juve, nuk shikoni se ç`damka të shëmtuara ju ka lënë  në fytyrë?

-Ato që ju i quani damka të shëmtuara, për ne janë medalje, që  i kemi marrë në beteja të vërteta boksi?

-Ore, kush ju ka mësuar juve të flisni kështu?

-Na ka mësuar trajneri ynë, Teri.

-Ah, e mora vesh. Edhe atë krahasimin që më bëtë mua me trëndafilin, nga ai  e keni dëgjuar. Po, çfarë tjetër keni dëgjuar për mua nga trajner Teri? Hë vogëlushë, shprehuni! - pyeti ajo dhe picërroi sytë në pritje të përgjigjes.

Ne pamë njëri - tjetrin. Fola unë:

-Trajner Teri na ka thënë që  “Lilita, ia kalon nga bukuria, edhe diellit që lind mbi Kaninë, edhe diellit që perëndon në Sazan...!”

–Aha, aha, aha, - ia shkrepi ajo të qeshurit, duke i hedhur flokët prapa. –Aha, aha, aha, - qeshte Lilita e bukur, kurse natyra u gjallërua krejt, në qiell u shfaqën të gjitha ngjyrat e ylberit, teksa një erë e lehtë që nisi të fryjë e mbushi ajrin me zëra pranveror. Një tufë zogjsh u ngritën fluturim duke rrahur krahët në qiellin e ndritshëm. Befas Lilita pushoi, dhe, duke na gozhduar përsëri me sytë e saj të kaltër, tha

-E shoh që juve e dashkeni shumë trajnerin, po, vërtetë është kaq i mirë ai sa po më thoni?

-Po, ai është trajneri më i mirë në botë! Ai na mëson të bëhemi të fortë dhe të mos tërhiqemi asnjëherë...Ai nuk është nga ata që struken nëpër qoshe, por sulmon edhe kur i duhet të mbrohet. Ai sillet me ne, si një vëlla i madh... Ne nuk e ndërrojmë trajner Terin as me trajnerin e  Kasius Kleit.

-Po, por ai, vetëm i humbet ndeshjet dhe gjithnjë rrëzohet në tapet, - tha Lilita.

-Rrëzohet, po ngrihet përsëri. Ai është i pamposhtur! - iu përgjigj Veroja.

-Ai nuk dorëzohet kurrë! - tha Dania.

-Ai është vetëtimë dhe, atje ku ai godet, shpërthen vullkani, - thashë unë.

-S`kemi dëgjuar për ndonjë vullkan ne këndej, - vërejti me qesëndi Lilita duke mbajtur me zor të qeshurën.

-Ne po flasim me krahasime,- foli Veroja dhe, duke më rënë me bërryl, më tha me inat:-Bëj or mirë krahasimet ti...!

-Se mos ti i bënë më mirë, -ia ktheva edhe unë me inat por me zë të ulët.

-Ore, -tha Lilita mendueshëm, -unë s`po kuptojë pse ju po e mburrni kaq shumë trajnerin tuaj, kur grushtet në ring, po ia deformojnë atij fytyrën, kurse hundën, ka kohë që ia kanë bërë si petë... Gjithnjë në tapet, gjithnjë si i thonë “Noka-noka-daun”!

-Së pari, -tha Dania, -i thonë “Nokdaun!” Së dyti, ai s`ka rënë asnjëherë “Nokaut!” Së treti, ata grushte janë  për Terin, si putrat e  ariut të  vogël kur godet ariun e madh.

-Ato janë si gjylet mbi mal. Dëgjon mali nga gjylet? - plotësoi më tej Veroja.

-Ato janë si shigjetat prej zhuke në trupin e luanit, - fola edhe unë me një tjetër krahasim.

-Ore, qenkeni brisk nga goja juve? Pale, edhe me krahasime s`jua kalon  askush!- na tha Lilita me vështrim të qeshur. Dukej qartë që i pëlqente të vijonte bisedën me ne.

-Ne kemi edhe një betim, -thashë unë.

-Ashtu, e çfarë na qenka ky betim? -pyeti ajo me kureshtje.

Dhe, ne, duke u parë me njëri-tjetrin, thamë me një zë e gjithë seriozitet formulën e  betimit ton: “Nesër është ditë e re dhe dielli do të lindë përsëri!”

-Qenka betim optimist! -tha Lilita.

-Po deshe thuaje edhe ti me ne, -i tha Veroja.

-Pse? Apo doni t`më futni edhe mua në ekip? Oh, ç`përbindësha të vegjël e dredharakë qenkeni!  Po më hidhni grepat dhe unë s`po kuptoj gjë!

-Ti duhet të bëhesh perëndesha jonë! -guxova e thashë unë.

-Me ty, ekipi ynë do të bëhet dielli i boksit shqiptar! -tha Veroja.

-Me ty ne do të jemi bota! -tha Dania.

-Ua! Ua! Ç`thoni ju ore! Ua! Ua! Po këta...! Kaq të vegjël dhe...!? Ore, i keni mend në kokë juve?

-Nuk e kemi me të keq, -tha Veroja.

Ajo heshti një çast. Dukej disi e turbulluar. Pastaj tha:

-E po mirë, po provoj ta them edhe unë formulën e betimit tuaj, se mos kam ndonjë gjë për të humbur!

Ne formuam rrethin, zgjatëm duart grusht( kështu bëri edhe Lilita) dhe të katërt, duke përplasur lehtë grushtet me njëri-tjetrin, thamë me plotë gojë formulën tonë: “Nesër është ditë e re dhe dielli do të lindë përsëri!”

Duartrokitëm dhe qeshëm me gaz. Zëri femëror i  Lilitës i dha ëmbëlsi dhe bukuri të rrallë betimit tonë. Oh, ç`tingëllim të shkëlqyer mori ai betim me atë kombinim zërash: zërat tanë fëmijëror dhe zëri i saj femëror...Na u duk sikur e qeshura e saj u shndërrua në një erë pranvere që lëkundi degët dhe gjethet e  trëndafilave...

-Faleminderit Lilita! - i thashë unë i skuqur nga kënaqësia.

-Faleminderit, - i thanë edhe Dania me Veron.

Ajo buzëqeshi përsëri dhe, duke qenë se në derën e shtëpisë kishte dalë e ëma dhe po  e thërriste, Lilita zgjati drejt nesh tufën me trëndafila. Ishin trëndafila shumëngjyrësh, të freskët, të sapo këputur dhe me pika vese. Por, mua, më ra në sy edhe verorja në dorën e saj. E njihja atë verore, e kisha parë një herë rastësisht kur Teri kishte hapur përpara meje njërin nga sirtarët e dollapit të tij.

-Merrni nga një trëndafil, i keni dhuratë nga unë, - tha Lilita  e bukur.

-Këta janë tufë, - e pyeta, - si t`i ndajmë?

-Ti merr të bardhin, - tha ajo, - se dukesh i sinqertë.

-Ti tjetri, - iu drejtua Danes, - merr këtë të verdhin, se më duket je pakëz xheloz.

-Ti i treti, - iu drejtua Veros, - merr këtë në ngjyrë të portokalltë, sepse më dukesh djalë me pasione dhe dëshira...

-Po këtë të katërtin, këtë  që është flak i kuq, - e pyeta, - kujt t`ia japim?

-Ah, atë? Atë jepjani atij...atij trajnerit tuaj..., - tha ajo dhe u largua duke qeshur.

-Nuk na i the kuptimin që ka trëndafili i kuq?4). - e pyeti me zë të lartë Veroja kur ajo ishte larguar disi nga ne. Vajza qëndroi, ktheu një çast kokën dhe fytyrën  e bukur dhe na tha me çapkënllëk: -Për kuptimin e trëndafilit të  kuq? Eh, më mirë pyesni atë, “heroin” tuaj...

                                        Trëndafili i kuq

Shkuam vrap tek Teri, por ai dukej i mërzitur.

-Po këta trëndafila? - na pyeti ai pa  e patur mendjen në ato që thoshte.

-Na i dhuroi Lilita, - i thamë ne me një zë dhe zumë t`i shpjegonim herë njëri dhe herë tjetri se si e kishim takuar, bisedën që kishim bërë, fjalët që na kishte thënë ajo dhe përgjigjet tona...

-Çfarë ju bëri përshtypje tek ajo? - na pyeti Teri sikur të na pyeste për një gjë fare pa rëndësi.

-Mua më bënë përshtypje rrathët e saj të nxirë në sy, - ia bëri Veroja.-Në fillim m`u duk sikur i kishte bërë vet me laps kopjativ, por pastaj kuptova që i ishin bërë nga mërzia...

-Nga mërzia? -na pyeti Teri i menduar.-Ku e kuptove ti që ajo ishte  e mërzitur?

-Ashtu m`u duk, -tha Veroja, duke parë nga unë dhe Dania. 

-Kurse mua më bëri përshtypje një verore, që ajo e mbante në dorë, - thashë unë, - Këtë  e vura re kur ajo na zgjati trëndafilat.

-Verore?! - Teri po tregohej më i vëmendshëm ndaj përgjigjeve tona.

-Po, ishte një verore shumë e bukur, si ato që bëjmë ditën e verës për t`i  vënë si rrathë në duar. Duket se ajo e ka me shumë merak atë verore, - shtova unë nga vetja.

-Pse mendon ti se e ka me merak veroren?

-Mendoj kështu sepse, dukej qartë që Lilita donte që ne t`ia shikonim veroren, sepse, herë-herë bënte si ata që, kur blejnë një orë të bukur, ngrenë dorën gjoja të rregullojnë flokët, kurse në të vërtetë duan që të tjerët t`u shikojnë orën.

Teri na hodhi një vështrim zhbirues sikur donte të na thoshte:  “Shikoni çuna, se mos po luani me mua, se,  e dini vetë ju pastaj, se ç`ju gjen!”

Por shpejt u duk se ndryshoi mendim sepse na pa ngrohtë:

-Hajdeni tani, më thoni si është puna e trëndafilave?

I treguam për tre trëndafilat që Lilita na dhuroi ne, si dhe shpjegimet që ajo na bëri për kuptimet e tyre. Pastaj, u përqendruam te trëndafili i katërt.

-Ky i katërti, që është flak i kuq, është për ty, kështu tha Lilita, - sqarova  unë.

-Ah! Ashtu tha, vërtetë?

-Po, tha që “këtë të kuqin jepjani atij, trajnerit tuaj...”

-Po për kuptimin e ngjyrës, ju tregoi?

-Kur ne e pyetëm se çfarë kuptimi ka trëndafili i kuq, ajo na tha: -Pyesni “heroin” tuaj, le t`jua shpjegojë ai.

Pastaj ndërhyri Veroja:

-Teri, Lilita bëri betimin tonë bashkë me ne.

-Si, nuk po ju kuptoj, çfarë keni ngatërruar? -ngriti zërin Teri krejt i habitur me gjithë këto që po dëgjonte.

-Asgjë s`kemi ngatërruar, përkundrazi, - tha Veroja. Pastaj, herë ai dhe herë ne, treguam se si erdhi puna te formula e betimit dhe, se si, edhe zëri i Lilitës u bashkua me ne dhe, betimi ynë pati tingëllim dhe bukuri` të veçantë...

Teri na dëgjoi deri në fund pa na i ndarë sytë e butë dhe të ngrohtë dhe, kur mbaruam, na afroi rreth vetes si të ishim vëllezërit e tij të vegjël.

-Të lutem trajner, na thuaj se çfarë kuptimi ka trëndafili i kuq? – e pyeti Veroja se, ne, duke ardhur këtu, jemi grindur me njëri-tjetrin për të gjetur kuptimin e tij.

Teri nuk foli. U duk që nguronte të përgjigjej. Pastaj, i mori erë trëndafilit të kuq, e vendosi në një vazo me ujë për ta mbajtur sa më gjatë të freskët dhe, duke u kthyer nga ne, tha:

-Çuna, jeni të vegjël që t`ju flasë për këto gjëra, është ende shpejt për t`i mësuar. Tani, kemi punë për të bërë! Dje, humbëm një tjetër ndeshje të radhës, por të mos humbasim shpresat, sepse: “Nesër është ditë e re dhe dielli do të lindë përsëri”. – thamë ne betimin tonë në kor.

Pa humbur kohë, trajneri nisi të na stërviste se si ta godisnim sa më fort jastëkun prej meshini, por pa dëmtuar apo thyer kyçet e duarve...Duke u stërvitur, ne ndiheshim të gëzuar kur shihnim se, pas fjalëve tona, trajneri ynë dukej ndryshe, fytyra i kishte marrë një pamje të ëmbël, sytë i qeshnin, teksa, në përfytyrim, na bëhej se shihnim Lilitën e bukur që, diku nga  kopshti i saj, tundte trëndafilat e kuq...

 Ndërprerja  e një ëndrre

Ishte muaji nëntor 1963, kur papritur mësuam se boksi u  ndërpre me ligj dhe nuk do  të zhvillohej më në Shqipëri. Atëherë u shkaktua një pakënaqësi e fshehtë, që pëshpëritej mes njerëzve. Ne të vegjlit s`dinim  se si të mendonim për ndërprerjen e boksit? Nuk i kuptonim dot gjërat atëherë, edhe të rriturit nuk na i shpjegonin qartë dhe drejt. Dukej që edhe ata druanin nga diçka. Ngaqë ato ditë ndiheshim keq, me ne nuk flitej. Edhe kur ecnim në rrugët e lagjes, shkelmonim me zemërim herë gurët e kanoçet, e, herë qentë rrugaçë që na silleshin rrotull. Na i shtonte edhe më shumë zemërimin sjellja e disa tipave, si për shembull Fraqi dhe ndonjë tjetër, që na qesëndisnin e na thumbonin me keqdashje. Madje, Fraqi, e shqeu nga plepi fotografinë, ku ne boksierët e vegjël kishim dalë ditën që filloi boksi në lagje. Duke u zgërdhirë me  kënaqësi të ligë,  ai e theu kornizën dhe xhamin dhe e bëri fotografinë çika-çika. Nuk mjaftoi kjo, por nxori çakmakun dhe në sytë tanë i vuri flakën...

Gjatë atyre ditëve shkonim shpesh te shtëpia  e Terit.

-Çdo të bëjmë tani? -  e pyetëm një mbrëmje gati duke qarë.

-Tani vini mendjen te shkolla dhe te porositë e prindërve, - tha ai, - Sa për boksin, ai le të mbetet një kujtim i paharruar, një ëndërr e bukur, por e ndërprerë...?!Sigurisht që, kjo, s`do të thotë se ne nuk do të shohim më ëndrra, ato nuk mund të ndalohen dot...

Teri na përkëdheli kokat e qethura zero dhe na pyeti:

-Shpresoj se, shoqërinë, nuk do ta prishim, apo jo?

-Do ta mbajmë të fortë gjatë gjithë jetës! - iu përgjigjëm ne dhe u ndamë kokulur dhe të përlotur me trajnerin.

Një copë rrugë ecëm bashkë, pastaj kur mbërritëm te kryqëzimi ku ndaheshim secili për në shtëpinë e tij, qëndruam disa çaste në errësirë.

-Çuna, kaq e pati kjo punë!-tha Dania duke psherëtirë.

-Po ti ore, u dorëzove! Nuk ke turp që flet kështu!-i tërhoqi vëmendjen Veroja duke kërkuar mbështetje edhe nga unë.

Nuk fola, por zgjata pëllëmbët përpara shokëve të mi të vegjël dhe i mblodha grusht. Edhe ata, ashtu bënë dhe, aty në errësirën e  natës, ne përplasëm lehtë grushtet dhe përsëritëm edhe një herë betimin tonë: “Nesër është ditë e re dhe dielli do të lindë përsëri”...

Ecja drejt shtëpisë, i përfshirë në ca trazime dhe shkulma që ma errësonin shikimin më shumë sesa errësira që po binte përreth. Dukej që jeta na  e kishte rezervuar edhe ne fëmijëve një goditje, mbase si ato goditjet e stuhive që godasin bashkë me listat e mëdhenj, edhe fidanët e vegjël rreth e qark. Ka nga ata fidanë që thyhen që me goditjen e parë, të tjerë përkulen por nuk thyhen, ata ngrihen përsëri dhe vijojnë të rriten pranë lisave të fortë dhe të fuqishëm. Vallë, edhe me ne po ndodhte e njëjta gjë? Thua, trajneri ynë, më shumë sesa të bënim boks, na kishte mësuar se në jetë duhej të rezistonim? Dhe, tek mendoja këto, nuk di pse në përfytyrim më shfaqeshin pareshtur si sekuenca filmike pamje që tregonin trajner dhe boksier Terin, duke u ndeshur burrërisht në ring. Ai jepte dhe merrte goditje, binte përdhe, por gjente forca dhe, duke u ngritur vetëtimthi, i sulej trimërisht kundërshtarit si një tigër i vërtetë. E, në ato çaste, ne të vegjlit thërrisnim dhe brohorisnim me shpirt emrin e  tij, teksa ndjenim dhe kuptonim se me shembullin e qëndresës, ai na jepte kurajë dhe na mësonte që sa herë të rrëzoheshim të ngriheshim përsëri...

.............................................

1).Boksi është sport luftarak, i cili zhvillohet në ring mes dy boksierëve me peshë të caktuar.  Ata godasin njëri-tjetrin gjersa njëri të fitoj me pikë ose me “Nokaut!”/K.O (rënie në tapetë kur boksieri nuk arrin të ngrihet pas numërimit deri në 10 të arbitrit). Boksierët profesionistë ndeshen 4-12 raunde nga 3 minuta. Boksieri më i madh gjer më sot mbetet Kasius Klei (Muhamed Ali), kurse, ndër boksierët më të famshëm shqiptarë është Luan Krasniqi.

2). “Nokdaun”: Kur pas goditjes, boksieri bie në tapet, por ngrihet përsëri pa arritur arbitri te numri 10.

3).Katjusha: Armë luftarake e Luftës së Dytë Botërore, që i  lëshon predhat shkatërruese në mënyrë automatike.

4).Trëndafili i kuq është shprehës i  dashurisë mes dy të rinjve. Është një zakon gati 5 mijëvjeçar, që vjen që nga Persia e lashtë. Djali i shpreh dashurinë vajzës duke i dërguar një trëndafil të kuq. Në qoftë se edhe vajza i dërgon trëndafil të kuq, atëherë do të thotë se ajo e pranon dashurinë e djalit.