AKADEMIKU FRANCEZ FLET SHQIP

                          

Akademikun francez Henri Troyat e bën të flas shqip vlonjatja Elvira Beshaj me “Boris GODOUNOV”

Nga Albert HABAZAJ, studiues  

            Në një vështrim të përgjithshëm, akademiku francez Herni Tryat mund të trajtohet në dy rrafshe: si shkrimtar, i dalluar veçanërisht për novelat e tij dhe si historian, i shquar sidomos për tekstet biografike. Henri Troyat ka marrë çmimin “Goncourt” në vitin 1938, në moshën 27 vjeçare. Henri Troyat , anëtar i Akademisë Franceze, është autor i një vepre të pasur romaneske dhe biografi më i madh francez i pas luftës. Boris Godounovin, nga historia dhe nga jetëshkrimi i akademikut francez na shfaqet si njeri të matur, me prejardhje nga nga një familje fisnike me origjinë tartare. Njihet si koka e shtetit rus dhe, në fund të një regjence të gjatë pranë monarkut të mërzitshëm Fedor, zgjidhet car nga Shtetet e Përgjithshme, në vitin 1598. Në një vend ku mbretërimi i padurueshëm i Ivanit të Tmerrshëm ka lënë ende gjurmë, ky shpirt politik dhe strateg mendjehollë, ish i afërm i tiranit, nuk zmbrapset përpara asnjë gjëje për të mbajtur pushtetin. Megjithatë, ai, gjithashtu, i bën shërbime të mëdha popullit të tij; i ndërgjegjshëm për namin e harbutërisë nga i cili populli i tij vuan në Evropë dhe të përfitimit që ai mund të nxirrte nga të huajt, ai fut në oborrin e tij doket (zakonet) e Perëndimit. Por, viktimë e shijes së rusëve për legjendat, ky monark pa trashëgimtar gjendet përnjëhersh i kapërthyer mes një gënjeshtre gjigande, që e paracakton për ta mbuluar me turp. Mbretërimi i Boris Godunovit dhe tregimi dihatës, që jep Henri Troyat në këtë biografi të letrarizuar pas vdekjes, portret i pabotuar në Galerinë e Carëve, janë vetë shprehja e “rrezikut nga një shifje metodike, e veshur me mrekulli, mbi ndërmarrjet e një burri me vullnet të mirë”.

          

           Në botën tonë letrare ka ngjarje që kalojnë zakonshëm me atë ritualin pothuaj skematik, ku gati lexohet nënteksti që ... e bëmë dhe këtë, apo ia bëmë qejfin filanit se e kemi mik të mirë. Ka edhe ngjarje që ngelen të pashlyeshme në kujtesë, sepse emetohet energji artistike, e cila përhap në komunitet aromën e freskët të vlerës. Një ndjesi të tillë e provuam në promovimin e një libri, që mblodhi shkrimtarët dhe artistët vlonjatë, miq e dashamirës në bibliotekën publike “Shevqet Musaraj” të qytetit të Vlorës. Është fjala për një përkthimin nga frëngjishtja të biografisë “Boris Godounov” të akademikut francez Henri Troyat, realizuar në shqip nga shqipëruesja e talentuar Elvira Beshaj, me banim në Luksemburg. Shumëkush ka dëgjuar për Godounovin e famshëm, kështu që tepër shkurt mund të kujtojmë se Boris Godounov (rreth 1551 - 1605), car i Rusisë më 1598 - 1605, e nisi karrierën e shërbimit në oborrin e Ivanit të Tmerrshëm, u bë sundimtar faktiv i Moskovit gjatë mbretërimit të djalit të tij budalla, Fjodorit, (1584 - ’98) dhe përgatiti rrugën për t’u bërë car. Zhvilloi një luftë me sukses kundër Suedisë (1590 - ’95), nxiti tregtinë e jashtme dhe i trajtoi pa mëshirë ato familje të Bojarëve, që kundërshtuan. Më 1604 - ën mëria e bojarëve, e ndërthurur me pakënaqësinë popullore, shpërtheu në “kohët e trazirave”, një krizë e turbullt politike dhe e dinastisë që zgjati 8 vjet, pas vdekjes së papritur të Borisit më 1605. Ndërkohë, dimë që Bojari është pjesëtar i klasës më të lartë jo princore në shoqëritë mesjetare ruse. Në shek. X - XII bojarët përbënin nivelet më eprore të shpurave të princave. Ata merrnin shpërblime të mëdha në toka dhe ushtruan pushtet mjaft të madh të pavarur gjatë periudhës së decentralizimit pas pushtimit mongol në shek. XIII, por kur e kufizuan pushtetin, princat e mëdhenj të Moskovit arritën pavarësinë e bojarëve. Poeti, romancieri dhe dramaturgu rus Aleksandër (Sergejeviç) Pushkin (1799 - 1837), figurë madhore në letërsinë ruse, ndër veprat e tjera të shquara letrare, ka shkruar dhe dramën historike në vargje të bardha “Boris Godunov” (1831).  Po ashtu Musogorki kompozoi një opera, ndërsa Shileri e deri te Merimeja e ngritën në artin e fjalës versionin e fajësisë së Boris Godunovit dhe të brejtjeve të tij, duke shkuar deri në vegulli, që ndjellin me forcë komplotet politike dhe besimet fetare të epokës, që kanë adoptuar verbërisht idenë e një Boris Godunovi tradhëtar, vrasës dhe vrasës të ndërgjegjes, që ndoshta, edhe pse është interpretim historik, me gjithë pasaktësitë, ka qenë dhe mbetet burim frymëzimi për vepra letraro - artistike dhe biografike. Me këtë informacion të plotësuar ndër vite, përkthyesja Beshaj iu fut detit me dallgë si trimëreshë e fjalës europiane, që di të notojë si delfin në këto valë ujërash të thella e të gjera. Ajo diti të strukturojë po aq bukur dhe në shqip platformën e librit. Edhe sipas saj, platforma e librit është raporti histori - imazh, legjendë - realitet, logjikë - emocion, me tendencë nga e vërteta. Një biografi serioze të autorit francez Henri Troyat, të cilën e ka shqipëruar mirë Elvira Beshaj, kemi në dorë dhe e lexojmë jo thjesht për kulturë historike, por mësojmë nga mesazhet që libri përcjell në shqip, falë punës ngulmuese e me përgjegjësi të përkthyeses. Pushteti i një gënjeshtre tunduese dhe i intrigave përballë qartësisë së dokumentave evidentohet në këtë përkthim, sikur të vinte nga një stërmbesë artistike e Nolit, Kutelit, Kokonës, Pashko Gjeçit, Robert Shvarcit, apo Skënder Luarasit. Guxim e aftësi, përkushtim e përgjegjësi ka patur edhe 20 vjet më parë Elvira, kur unë e kam njohur kulturalisht. Ja fryti.

            Po ç’dimë për akademikun francez Henri Troyat? Është lindur në Moskë më 1 nëntor 1911 nga prindër me origjinë armeno - ruse. Henri Troyat është pseudonimi i Lev Aslanoviç Tarasov (Levon Aslani Thorosjan). Prindrit e tij emigruan në Francë pas vitit 1917. Franca u bë atdheu i Emrit dhe Dinjitetit për djaloshin e fuqishëm e jo vetëm ëndërrimtar, i cili në moshën 24 vjeçare nisi botimin e parë me synime të qarta e të larta ndaj vetes. Rrojti 96 vjet dhe, nga këto, 71 vjet i bëri jetë aktive intelektuale - shkencore e letrare. Konkretisht nga viti 1935, kur preu shiritin e Hekurudhës së Botimeve “Troyat” deri më 2006, kur u ndërpre fishkëllima e trenit të tij, Henri ka botuar 103 vepra. Nuk dimë ç’ka lënë në proces a dorëshkrim ky vigan, sepse më 4 mars 2007 mbylli sytë në Paris. Është një nga autorët bashkëkohorë më të lexuar në Francë dhe jo vetëm atje. Romane, cikle romanesh, biografi të njerëzve të mëdhenj, tregime, novela, kritikë letrare, eseistikë, histori etj., plotësojnë karakterin “panoramik” të veprës së tij, mbushin portetin e tij madhërisht të admirueshëm, që përkon edhe me tiparet e antropologjisë fizike të shkrimtarit dhe historianit francez Henri Troyat. Më kujtohet që, aty nga vitet 1993 -’94, diçka kam lexuar nga ai, tregimin “Sajna”, në mos gaboj, gjë shumë e rrallë për kohën, sepse autori ishte i panjohur për shqiptarët brenda kufijve dhe sapo kishte filluar t’i ndizej drita jeshile për t’u botuar. Stili modern i tregimit “Sajna” (shkulm i madh uji që kthehet me vrull pasi përplaset në një pendesë) me të vërtet më magjepsi, me një intrigë mjaft origjinale, me stil brilant, plot tallje spirituale dhe të gjitha këto në shërbim të një ndjenje të thellë psikologjike, e tëra e veshur me një humor të hollë. Henri Troyat klasifikohet ndër penat e mëdha të shekullit XX.   

            Ndoshta vlen për lexuesin e gazetës qytetare “Tirana Observer” një prezantim i shkurtër për përkthyesen. Kush është kjo Elvira, që na befason dhe na dritëron dinjitetin letrar? Elvira Sinan Ferrunaj (Beshaj), lindur në Vlorë më 22 mars 1966 është fëmija e parë me baba nga Vranishti, nënë po nga Vranishti, bijë nga Shkurtajt. Ka dhe një motër tjetër, Almën, autore e katër vëllimeve poetike; ka dhe vëllain e vetëm, Armand. Elvira ka kryer gjimnazin “Ali Demi” në vitet 1982 -’86. Më 1987 është martuar me Arben Beshon nga Kanina dhe kanë dy fëmijë: një djalë e një vajzë. Djali quhet Mariel, është 23 vjeç dhe studjon për ekonomi në Strasburg. Vajza quhet Eneida, është 20 vjeçe dhe ka studiuar në kolegjin Luksempiano. Në vitin 1999 ikën familjarisht në qytet - shtetin e Luksemburgut, ku flasin tre gjuhë: gjermanisht, frëngjisht dhe  letzeburgisht (vendase). Ajte Elvira punon  në një zyrë si përkthyese 3 - 4 orë në ditë. Kulturën e fituar në atë vend përrallor e tregon në pamje, në qëndrim, në komunikim, në sjellje, në buzëqeshjen e hijshme, fisnike e simpatike. Elvira evidentohet si një faktor plus që evidentohet në urën e miqësisë dhe komunikimit  të kulturave midis vendlindjes dhe vendbanimit. “Qarkullimi i kulturave na plotëson më shumë qytetarisht”- më thotë ajo dhe shpreh mirënjohje të veçantë për mësuesen e frëngjishtes, të mirënjohurën Dashuri Gana, gruaja e të paharruarit Bexhet Gana, që gjithë Vlora ka respekt. Me shumë nderim kujton përkthyesja jonë edhe mësuesin e talentuar të gjuhës shqipe dhe letërsisë Milo Dilo, që s’mund të harrohet dhe sot në qytetin tonë. Është nismë e guximshme që të përkthesh nga letërsia frënge. Është trimëri kulturore të ndërmarrësh përkthimin e një libri me përgjegjësi, shkruar nga një akademik francez. Është gëzim e krenari kapërcimi i vështirësive me sukses nga përkthyesja jonë, që bëri emër qysh me ndërmarrjen e parë të klasit të lartë. Ky përkthim cilësor u arrit se vajza jonë njeh bukur gjuhën frënge dhe gjuhën shqipe, duke shfaqur kulturë letrare të spikatur. Ku shfaqet kjo kulturë letrare? Ajo e përdor me mjeshtëri fjalorin, frazeologjinë, përdor saktë sintaksën dhe morfologjinë, sa që të shkakton një kënaqësi estetike me respektimin që i bën fjalës, duke e vendosur si duhet dhe me përdorimin e pastër të shqipes në vendin e duhur. Miqtë e librit mblidhen, diskutojnë dhe urojnë: Të lumtë Elvira Vranishti, ty, për artin që fal dhe Benit nga Kanina për mbështetjen fisnike që të bën për përmirësimin qytetar të vendorigjinës së përbashkët! Me këto medime e vlerësime dashamirësisht të vërteta jemi mbledhur rreth ngrohtësisë së çerdhes së kulturës së sotme të Vlorës, bibliotekës së qytetit. Shkrimtari Çlirim Hoxha, njëkohësisht drejtor i bibliotekës çeli veprimtarinë dhe përshëndeti përzemërsisht përkthyesen, e cila erdhi familjarisht nga Luksemburgu për ta ndarë gëzimin e krenarinë e produktit të saj intelektual e artistik  në vendlindje, në Vlorën e saj dhe tonën. Me diskutimet e tyre shkrimtarët Duro Mustafaj, Liljana Zoga, Eqerem Canaj, Leka Skëndaj, Albert Habazaj, Ruzhdi Bajrami, Ahmet Dema etj., dhanë mendime të vlefshme. Ata u përqëndruan te vlerat e përkthimit e sidomos te përdorimi i gjuhës së pastër shqipe, që dëshmon njohjen me baza të saj nga përkthyesja. Ajo njeh thellë jo vetëm gjuhën frënge, por në mënyrë të shkëlqyer edhe gjuhën shqipe, ku ravijëzohet qartë e kthjellët kultura letrare e përkthyeses. Përpjekjet, pasioni dhe dashuria për letërsinë janë tre këmbët e pirostisë që mbajnë talentin e shqipërueses Beshaj në lartësinë e admirimit nga studiuesit dhe lexuesit elitarë të shoqërisë së sotme shqiptare. Përkthimi dhe botimi në shqip i biografisë së “Boris Godounovit” u vlerësua si një befasi e dyfishtë. Së pari si plotësim i një mungese në letrat shqipe i jetëshkrimit, gati si një legjendë, të monarkut rus B. Godounov, me makthet dhe intrigat, me makutërinë gërryese dhe aventurën e mistershme, me tradhtitë tinzare dhe hakmarrjet gjakësore, që të mëkon mania dhe përgjërimi për pushtet. Bota perëndimore, në shekuj ka qenë e tërhequr si me magji, si një etje pas një mirazhi ekzotik, nga dinastitë e carëve, për bëmat dhe mbretërimin e tyre, mbi një popull vital siç është ai rus, me shpirt të gjerë sa hapësirat e stepave, nga malet Urale deri në Lindjen e Largët. Këto bëma dhe ndodhi, dështime dhe lavdi njëkohësisht, do të përkundeshin si legjenda mesjetare, aty mes shushurimës së Vollgës dhe Siberisë së acartë, por do të zgjoheshin për të tronditur lexuesin e sotëm, me këtë pasardhës të Ivanit të Tmerrshëm, që përveçse tiran dhe mbajtes i pushtetit, si i pari, i bëri shërbime popullit të tij duke futur në qeverisje modele, norma, doke dhe zakone perëndimore. Do t'i mungonte letrave shqipe biografia e Boris Godounovit, e shkruar mjeshtërisht nga akademiku Henri Troyat. Por ky libër është përkthyer mrekullisht nga një shqipëruese e re në këtë hulli. Kjo është edhe befasia e dytë. Zonja Elvira Beshaj me guxim dhe pasion, për ta patur zili, vjen dhe paraqitet pranë shtëpisë botuese prestigjoze “Toena” për t'u pranuar në stafin e përkthyesve me pretendime për të ardhmen. Është i njohur sot, në qarqet e letrave shqipe, shqetësimi për të folur shqip autorët më në zë të letërsisë botërore. Kemi shumë përkthyes, por pak shqipërues. Për mendimin tonë Elvira po e plotëson këtë boshllëk. Ajo i njeh mrekullisht të dy gjuhët, si atë frënge ashtu edhe gjuhën e nënës, pa të cilën nuk do të tërhiqte vëmendjen me këtë libër. Ajo e ka kaluar tashmë provën mrekullisht me një vepër të vështirë të një akademiku, sa historike dhe shkencore, aq edhe letrare e artistike. Njohja e sinonimisë dhe zgjedhja e fjalëve është një nga aftësitë e shqipërueses. Dhe bukur ia ka dalë mbanë. Vështirë se gjen në një faqe një fjalë të përsëritur. Akademiku Henri Troyat në këtë biografi të letrarizuar përdor dukshëm fjali të gjata shumëgjymtyrëshe, me pjesë të ndërkallura dhe kontraste ndriçuese, me shprehje frazeologjike dhe figura të goditura. Dhe kjo është një vështirësi jo e paktë që Elvira ka ditur ta kapërcejë për të na sjellë një tekst të rrjedhshëm, pa ngërç, çlodhës, ëmbëlsisht të kuptueshëm, të cilin rrallë e gjejmë në përkthimet e sotme. 

NEPER UDHET E BOTES ,NE GJURME TE NJE PUNE…

NEPER UDHET E BOTES ,NE GJURME   TE  NJE PUNE…

( esse per nje te ri te punes dhe te miresise )

Gjon Neçaj 

Pas largimit nga puna, ku kisha punuar ne profesionin e ekonomistit mbi kater dekada,krejt rastesisht m’u afrua nje pune ne vendlindjen time,ku po kthehesha pas tridhjete vitesh.E kenaqesia ishte e ligjshme,ndonese jo si ajo e viteve te hershme te rinise sime,ku gumezhinte “Lugu i Marash Ukes”,sic  i thoshin dikur qendres se komunes.

E ne mesin e shume e shume banoreve,qe ne fillim u njoha dhe u miqesova ,ndonese me moshe,karaktere dhe profesione te ndryshme,me nje djale 20 vjecar,te cilit i  kishin vene nofken “budigardi “,jo se ushtronte ate detyre,por ishte  i kudondodhur si shofer  dhe me trup te shendoshe.E ky ishte djali nga Lekbibaj,biri I Nikaj Merturit, Muzli  Susaj.

Muzlia kishte mbaruar arsimin 8 vjecar dhe te mesem ne Lekbibaj, e nuk kishte vazhduar studimet per shkaqe te ndryshme,mbase edhe ekonomike,por me idene se ne jete nje zanat eshte domosdoshmerisht i nevojshem per  perballimin e nevojave ekonomike,iu fut kursit te shoferave ,duke e mbaruar me rezultate pozitive,e duke qene edhe pasionues i profesionit te shoferit.

Disa kohe ka punuar shofer prane komunes Lekbibaj,duke qene I kudo ndodhur per cdo problem qe banoret kishin ne lidhje me gjendjen shendetesore per t’i transportuar ne spitalin e qytetit “Bajram Curri” ,apo nevoja te tjera emergjente,duke marre parasysh se komuna Lekbibaj eshte mbi 34 km larg nga  qyteti “Bajram Curri”.Ndonese I ri ne moshe,Muzli Susaj gezonte respekt pa kufi nga banoret e Nikaj Merturit.

Mbaj mend,se nje here erdhi ne zyrat e komunes nje nene e moshur duke qare,djali I se ciles duke kositur e kishte nxene gjarperi ne kembe dhe duhej transportuar urgjent per ne spitalin e qytetit,pasi ne Qendren Shendetesore Lekbibaj nuk kishte ilaç antihelm.Nuk kishte asnje automjet per momentin ne qender te komunes.Koha nuk priste.Me nje here Muzlia ,se bashkue me nenen plake shkuan ne shtepine e saj,moren djalin,moshatar te Muzlise dhe u nisen per ne  qytet.

Ne spitalin e qytetit “Bajram Curri” ,mjeket I thane se emes,se vetem nje gjysem ore vonese, e djali kishte ikur nga kjo bote. Ja,pra Muzlia i kishte shpetuar jeten. E te tilla raste ai ka perballuar cdo here qe ka paraqitur nevoja.Djem te tille,te rinj energjik dhe me respekt ndaj te tjereve,duhen aktualisht te punojne dhe jetojne ne kete vend,ku tranzicioni I stergjatur ka lidhur dhe po lulezon  “specie” hibride te infektuar per shoqerine.

Erdhi nje kohe,e Muzlia mbeti papune.Nevojat ekonomike ishin ne rritje, e nuk perballoheshin me nje ndihme ekonomike.Djali human dhe I papertueshem,Muzli Susaj,vendosi te braktisin vendlindjen,si shumica e bashkemoshatareve te tij, e te endej rrugeve te botes per nje pune…

Ai tashme ndodhet ne Europe dhe pret nga dita ne dite qe te jete qytetar I saj,duke punuar me djersen e ballit per vete dhe familjen e tij.

Gjon Neçaj 

SHKRIMTARI I DY SHEKUJVE ME 107 LIBRA

KUJTIM DUSHA 

Mob. 068 33 98 129

Lexova shkrimin “Krime të groposura në varr”, shkrim me shtatë tregime I shkrimtarit Sali Leka, I botuar në faqet e gazetës “Fjala e lirë” në Londër të Anglisë demokratike. E falenderoj stafin e “Fjalës së lirë” për botimin e këtyre tregimeve të vërteta nga puna dhe jeta e shkrimtarit Sali Leka.

E falenderoj “Fjalën e lirë” që përhap për kombin anglez fjalë të vërteta, me fakte konkrete, për ngjarjet e tmerrshme që kanë ndodhur në Shqipëri në kohën e diktaturës. 7 tregimet e vogla port ë vërteta të shkrimtarit Sali Leka qëndrojnë mbi 70 tregime të gjata që janë botuar në 12 muajt e vitit 2015 në Shqipëri, me trillime, gënjeshtra dhe shtrëmbërime galopante, me sajime dhe ilustrime letrare bajate, të rëndomta, neveritëse. Kurse shkrimtari Sali Leka nuk ilustron, nuk sajon, as nuk zbukuron gënjeshtra dhe trillime letrareske por tregon fakte me ngjarje konkrete ashtu si kanë ndodhur.

Shkrimtari Sali Leka as nuk mburret, as nuk lavdërohet por as nuk dësahpërohet se e kanë burgosur, përndjekur egërsisht 30 vjet 1961-1991. Nuk I botuan 85 ( tetëdhjetë e pesë) libra me poezi dhe tregime të mrekullueshme, të dobishme por censura e atyre viteve nuk donte mrekulli, as vlerë, as dobi por ka njerëz të mirë, të ditur. të kulturuar. Dhe Shqipëria kishte dhe ka njerëz të mirë, me vullnet të aftësuar por censura gazetareske dhe mediatike I ka fshehur veprat letrare të shkëlqyera, të mahnitshme.

Edhe unë letrari Kujtim Dusha nisa të shkruaj tregime të vogla që në moshën e adoleshencës rinore por nuk I botuan dhe mu vërsulën me më burgosur ashtu si burgosën poetin  e ri Renato Rrapi dhe e torturuan dhe sot as nuk flet, as nuk shkruan. Unë u friksova dhe e ndalova letërsinë por Sali Leka nuk u friksua as përpara, as mbas burgut por shkroi tregime dhe poezi dhe sot lka 107 libra.

Ashtu si unë janë edhe 20 letrarë të tjertë qu u  friksuan e ndërprenë letërsinë dhe sot nuk kanë asgjë për të botuar vetëm trillime, gënjeshtra dhe ligësi kundër shkrimtarit Sali Leka, I mbushur me vepra letrare të mrekullueshme, të vërteta, shumë të dobishme për kohën e dy shekujve 20 dhe 21. Aq më keq këta frikacakë të shekullit 20 sot bëjnë sikur nuk e njohin  shkrimtarin Sali Leka me 107 libra, që nuk u dëshpërua, as nuk u frikësua nga mizorizmi I diktaturës dhe monstruozizmi I censurës por shkroi, foli dhe bisedoi me 72 shokët dhe shoqet nga 12 rrethe të Shqipërisë. Njëri nga 72 shokëqt dhe shoqet e shkrimtarit Sali Leka jam dhe unë, letrari Kujtim Dusha, por nuk kam libra se nuk isha guximtarë I betuar ashtu si poeti dhe letrari Sali Leka, desimtari dhe fetari që betohet për guximin, vullnetin, admirimin, letërsinë, artin, kulturën, drejtësinë, humanizmin dhe demokracinë.

Sali Leken e njohin 40 shkrimtarë dhe gazetarë por nuk kanë libra sa aid he shkruajnë trillime dhe gënjeshtra nën maskën e demaskimit të komunizmit se ishte I keq, I egër por nuk demaskohet komunizmi, as egërsia, e keqja, tmerri, kaosi me trillime, gënjeshtra dhe shtrëmbërime të fakteve konkrete, për ngjarjet e llahtarshme që kanë ndodhur në kohën e dikataturës. Nuk mund të demaskojnë komunizmin e tmershëm ata shkrimtarë që e kanë lavdëruar, e kanë ledhatuar 40 vjet me këngë, poezi dhe banderola ashtu si Ismail Kadare, Fatos Kongoli, Faslli Haliti, Agim Cerga, Mantho Bala, Bardhyl Londo dhe të tjerë si ata, që me sajime dhe trillime duan të dalin si disidentë antikomunistë dhe të përndjekur, të vuajtur, të persekutuar kurse në fakt ishin të privilegjuar, të shpërblyer me lejë krijuese, me rroga të majme, ndërsa 175 shkrimtarë të tjerë dergjeshin dhe torturoheshin nëpër burgjet e skëterrit.

Nuk mund ta demaskojnë komunizmin antihumanist të burgosurit e pistë dhe të ndyrë, ordinerë të shekullit 20 që tregojnë nëpër faqet e gazetave gëlbocka, brockulla duke vajtuar dhe rënkuar të mallëngjyer, të zhgëryer dhe të llumzhuar në batakun e trillimeve.

Kurse poeti dhe letrari Sali Leka, shumë poezi dhe tregime ua jepte shokëve, shoqeve dhe të njohurëve por edhe të panjohurëve. Edhe mua më ka dhënë poezi lirike, erotike dashurie dhe I mbajë, I ruajë si bleta nektarin e luleve. Sali Leka gëzohej akoma më shumë dhe këndonte, vallëzonte, kur censura nuk I botonte poezitë dhe tregimet e tij brilante të mahnitshme dhe e shtonte akoma më shumë vullnetin, guximin e tij për të shkruar. Për nderimin e cdo njeriu që e do letërsinë, artin, kulturën, prozën dhe poezinë po rreshtoj strofat poetike të një poezie të poetit Sali Leka, e censuruar në vitin 1975 si dekadente, mikroborgjeze dhe erotike degjeneruese për njeriun e ri që ka formuar partia dhe shoku Enver Hoxha.

Poezia me titull : BUZËT E TUA SHEGENIKE

S’ dua florin as rubla, as dollarë

As kazino, as hotele lluksoze

Por të dua ty o vajzë e mbarë

Të dua shumë, shumë të dua

Se edhe ti shumë më don mua.

Se je vitale dhe potenciale voluminoze

Unë me ty bëhem guximtarë dhe krenarë

Ti me mua bëhesh letrare, mendimtare

Unë s’dua poste as funksione

As n’ministri as n’komitet

As të mbajë referate dhe leksione

Në fakultet dhe universitet

Por dua dashuri me vullnet

Me ty, me ty o vajzë e mirë

Se jemi të dy me lezet e kimet

Me admirim dhe vitalitet

Bashkë të jetojmë të lirë, të lirë

Me harmoni dhe jo me pahirë

Bashkë 200 milion vjet

S’dua asgjë nga bota

Se jam me ty bashkë me ty

Do të jemi bashkë o bashkë të dy

Gji më gji e sy më sy

Qerpikët e vetullat e mia

I shkëlqej me qerpikët e vetullat e tua

Se qerpikët e vetullat e tua

Shkëlqejnë e ndricojnë tërë atmosferën

Ngazëllejnë e lulëzojnë vjeshtën dhe pranverën

Kush të dojë të dali e të thotë

S’je e dashur lozonjare

Unë si besoj as ankohem

Por me ty krenohem, vitalizohem

Buzët e tua shegenike

I mbush me nektarin e buzëve të mia

Buzët e mia I mbush me pjalmin e buzëve  tua

Të betohem se nuk largohem

Nuk shkoj as në vëndet tropikale

As arabike, as aziatike

Por cdo minut I etur do të shijoj

Gushën e sisat e tua esenciale

 Sherdelike, flladike, aromatike

O sa I admiruar me ty jetoj

O sa I kënaqur por nuk mund ta përshkruaj

O sa I lumturuar por s’mund ta tregoj

Por cdo orë I gëzuar do të këndoj

O do të këndoj!

O zëmrën time me  zëmrën tënde

I bashkangjis, I forcoj

Shpirtin tim me shpirtin tënd

 Me afsh I përjetësoj

Ashtu bashkangjit të dy o të dy!

Të dashur, të lumtur të dy o të dy!

Me shumë nderim për shkrimtarin Sali Leka që nuk u tërhoq, as u lëkund por qëndroi dhe përballoi burgosjet, përndjekjet, censurimet dhe persekutimet e tmerrshme dhe tani ka 107 libra të mrekullueshme, të dobishme. Edhe unë do të kisha 75 libra por u tërhoqa, u stepa, u lëkunda dhe tani kam 220 poezi dhe tregime që mi ka falur poeti dhe letrari Sali Leka.

Ashtu si unë janë edhe 22 shkrimtarë të tjerë që shkrimtari Sali Leka u ka falur poezi dhe tregime dhe akoma nuk I nxjerrin në publik por I mbajnë fshehur në skurrik. E pse? Sepse presin të vdesë Sali Leka, shkrimtari lirik-eposik dhe të përvetësojnë merita, vlersime dhe shpërblime që nuk u takojnë.

Ta dinë ata që nuk e dinë, emrin e Saliut e ka zgjedhur Guti Leka, I cili jetoi 112 vjet. Do të jetonte 122 vjet por mizorizmi I egër I shekullit 20 e burgosi dhe e torturoi bashkë me Saliun, Hajdarin, Qamilin dhe Aliun. 5 djem dhe burrat e Lekajve të Shën-Gjergjit, u burgosën për letërsinë, drejtësinë dhe demokracinë por nëpër faqet e gazetave zbrazin jargët e pista të burgosurit ordinerë. Redaksitë e gazetave sajojnë dhe zbukurojnë trima antikomunista dhe disidenta fallco të  skrremuar që as kanë folur, as kanë shkraur kundër mizorizmit enverist ramizist.

Kundër mizorizmit vandal dictatorial kanë folur dhe shkruar Hajdar Leka, Sali Leka dhe Ali Leka, djali I ri por vuajti 10 vjet burg në Burrel dhe Spac.

Guti, Hajdari dhe Qamil Leka, tre burra mendimtarë të kulturuar, Aliu dhe Sali Leka, dy djem të ri me vullnet të aftësuar për letërsinë, artin, kulturën dhe demokracinë.

Fisi I Lekajve të Selbas të Tomadhejes të Shën-Gjergjit me 5 familje atdhetare, kombëetare me pasuri të madhe por mizorizmi antihumanist I shekullit 20 I zhvati, I morri toka pjellore, bagëti, florid he franga ari të cmuara, por Lekajt fisnikë, humanë dhe besnikë nuk vajtojnë, nuk bëjnë obobo medet medet por gëzojnë dhe këndojnë me poetin Sali Leka, me 725 poezi erotike, lirike, eposike brilante të mahntëshme të mbyllura nga censura e shekullit 20 por edhe nga katrahura e dekadës të parë të shekullit 21.

Shkrimtari Sali Leka, guximtari dhe krenari I betuar për letërsinë, kulturën, drejtësinë dhe demokracinë por diktatura dhe censura mizoriste padrejtësinë, antihumanizmin dhe antikulturën e kishte direktivë revolucionare.

ME RESPEKT LETRARI DHE TREGIMTARI KUJTIM DUSHA