Fatmir Terziu
(Pjesa e nëntë)
Xha Avrami la pelerinën e zezë të Dimrit diku andej nga ngrehina e tij modeste dhe u gjend me vrap në sheshin ku një muzikë trazonte qetësinë. Një palë ustallarësh të përhumbur mbi ca vegla muzikore, të çuditshme për moshën e tij, i gërryen një kujtim të vjetër.
–“ Një histori, të them më mirë”, - tha ai me vete.
Dhe ashtu siç ishte ulur në atë vend ku syri ledhatonte hapësirën dhe veshët kapnin çdo zullum të tingujve, pasi harboi shikimin për një çast mbi të re e të vjetër në atë kënd, nisi të tregonte…
***
…Të hënën e asaj jave isha shumë i zënë. Isha thuajse njeriu që u qeth zero në populloren e veshjes dhe zhveshjes së këpucëve. Një qullje e kohës në mendjen time. Një përhumbje. Komshiu më respektoi. Më ftoi të prisja e të përcillja krushqit. Krushqit e vajzës që ai martoi disa muaj më parë. Një vajzë, dhe vetëm një. Një vajzë si drita e syrit. Emrin, bukurinë, punën, sqimën dhe femëroren a mbante në gojë një zonë e tërë. Një zonë që niste me grykat e Prushit dhe mbyllej në grykëdaljen e Lumit. Një zonë që shquhej për qenësinë e veçantë, një zonë që rriste djem dhe vajza të bëshme për jetë, punë e per trashëgimi. Një zonë që zgjidhte dhe donte të bukurën, të mirën, të veçantën. Një zonë që tani kishte mbetur gojëhapur me vajzën e komshiut. Nami është nam. Kur ai del për të mirë në kësi rrastesh trazon mendje dhe sjell shkëndijat e flirtit rinor në tabaka, i themi ne andej nga anët tona. Por namin e tillë më së shumti e kapin disa marifetçinj, disa mblesër…
Andej nga anët tona ka pak të tillë. Ata janë lajmërues dhe shpërndarës të nameve të tilla. Kështu tre prej tyre zunë rradhë edhe në shtëpinë e komshiut tim. I kërkuan vajzën për tre djem, tre familje me emër në tre fshatra të ndryshëm të zonës. Komshiu nuk u zu ngushtë, madje as nuk kundërshtoi ndonjërin. Të treve u dha fjalën dhe të treve u caktoi datën e dasmës. Tre orë të ndryshme, në të njëjtën ditë, në të njëjtën të shtunë, në të njëjtën javë. Një në mëngjes herët, tjetra në mesditë dhe tjetra andej nga pasditja, para se malet kërrysin kurrizin nën diell. U dha fjalën! Gruaja e tij u mblodh kruspull mbi qiri dhe lutej, vetëm lutej për mendjen e ikur të burrit të saj, një njeri që zona e kishte në gojë, një burrë që e ulnin në krye të odave edhe kur mosha e donte të ishte në anën tjetër të tyre. Por i shoqi ishte po ai, madje më i lumturuar. Ai dukej i qetë. Qeshte, kendonte. Këndonte kur i hypte kalit në mëngjez, dhe kthehej me këngë kur e shkartonte barën e tij me dru që mblidheshin në verë për dimrin që afronte. E shoqja habitej më shumë, por nuk guxonte t’i fliste. Nuk guxonte t’i thoshte asnjë gjë.
Tre ditë para të shtunës së përcjedhjes së vajzës ata folën ndryshe. Folën mes tyre gati gjatë. Folën në dhomën e tyre. Pas asaj bisede gjithshka kishte shtuar më shumë heshtjen. Ditës tjetër të asaj dite burri para e gruaja nga pas, pas një are e gjysëm, u gjendën në pazarin e gjësë së gjallë. Pasdite bashkë me ta udhëtonin ashtu ndër uzdë një mushkë dhe një kuçkë. Kuçkën e mbante burri, ndërsa mushkën e tërhiqte e shoqja, komshija ime. Ecnin dhe nuk flisnin. Kuçka lëshonte ndonjë të lehur dhe mushka praktikonte ndonjë gjysëm-shqelm, tamam mushke në inat e sipër. Kur mbërritën në shtëpi ishte aksham. Në të ngrysur kafshët gjetën vendin e tyre, aty ku komshiu u kishte pregatitur çdo gjë në fakt disa javë më parë. Gjithë natën e natës, shqelmat e mushkës, dukej sikur po sillnin tërmet në kasollen e kafshëve, ndërsa ulërimat e kuçkës, kishin trullosur një shpurë qensh, nga ishin e nga s’ishin në zonë.
Vetëm vajza e komshiut dukej ndryshe. Ajo nuk merakosej as për mushkën e as për kuçkën. Ajo kishte dëgjuar datën e martesës, datën e largimit nga ajo shtëpi dhe sipas traditës, duhej të rrinte e të nusëronte në heshtje, të përcillte emocionet e saj ashtu krahinorçe… Ajo qëndiste, qëndiste pajën e saj, gati deri vonë. Dhe ashtu duke qëndisur e zinte gjumi.
E shtuna erdhi shpejt. Erdhi pas asaj dite të lodhshme për familjen e komshiut. U therrën dele, u mbushëm domixhana me raki e verë dhe u bë gati çdo gjë. Komshiu e dinte planin e tij mirë. Mblesërve ua kishte caktuar oraret.
“Nusja ishte bërë gati!”
Të parët erdhën në mëngjez mbi kuaj. Tre palë orkestra gjëmuan në oborrin e tij të madh. Pastaj ashtu nën duvak morën nusen dhe kapluan malin. Të dytët kaluan pak mesditën, por edhe ata krijuan hare dhe rrëmujë dhe ashtu me kuaj të bëshëm iu ngjitën Grykës së Prushit. Të tretët erdhën me diell, dhe u larguan në largimin e tij të qetë andej nga lugina e Lumit. Dasëm e kaluar dasmës. Njërëzit shikonin njëri-tjetrin në sy dhe vetëm shpotitnin njëri-tjetrin. Një dasëm kaluar dasmës. Të gjithë të ftuarit hanin e pinin dhe s’e çbëheshe andej nga ‘ikte’ nusja askush nuk dinte. Komshiu kishte marrë masat, madje kishte hapur të gjitha dyert e shtëpisë së tij të madhe. E gjitha sipas planit. E gjitha vajti mirë.
***
E hëna përkoi me traditën e zonës që priste krushqit dhe vajzën me dhëndrin. Në fillim erdhën të parët. Komshiu vetëm dëgjonte. Ata folën njëzëri: “Të lumtë o krushk! Nuse e kaluar nuses. Ngrihet që me natë dhe e gjen në arë. Korr, shin dhe na mbush thasët. Në aksham thasët i ke në derë…”
-“Mushka!”- tha komshiu.
Pastaj ia behën të dytët. Në dhomën tjetër atyre iu bë respekti i njëjtë. Ai prapë dëgjonte. “Gjithë ditën punon dhe sillet sa andej këndej. Ditën nuk i ndihet zëri, ama natën, seç ka një zhurmë të çuditshme, por vjen një orë dhe nuk dëgjohet më. Është shumë e dashur!”
-Kuçka!”- shtoi komshiu.
Të tretët erdhën prapë pak vonë. Pa zbritur nga kuajt, kërkuan leje të shkrepnin pushkët. Ishin bërë tapë… Ishin dehur nga gëzimi. Dhëndri u kish dhënë mish e raki e verë gjatë gjithë rrugës. Sapo mbaruan bataretë e armëve folën: “Nuk ka fjalë tjetër për njeriun, nusja është njeri e kaluar njeriut!”
Komshiu nxori lot nga sytë. E shoqja fryu qiririn.
Dhe tani nga ajo kohë shumë fjalë nuk dëgjohen siç janë thënë. Diku një brez trazon tjetrin dhe një lëmsh ka kthyer ndryshe fjalën e moçme. Tre fise rriten dhe trazojnë ende zonën. Dhe më e keqja s’e askush ende nuk e ka mësuar të vërtetën se komshiu u gjend ashtu në krahët e komshijes mëngjezin tjetër, i ftohtë dhe i ngurtësuar, por fytyrëgëzuar.
(Pjesa e nëntë)
Xha Avrami la pelerinën e zezë të Dimrit diku andej nga ngrehina e tij modeste dhe u gjend me vrap në sheshin ku një muzikë trazonte qetësinë. Një palë ustallarësh të përhumbur mbi ca vegla muzikore, të çuditshme për moshën e tij, i gërryen një kujtim të vjetër.
–“ Një histori, të them më mirë”, - tha ai me vete.
Dhe ashtu siç ishte ulur në atë vend ku syri ledhatonte hapësirën dhe veshët kapnin çdo zullum të tingujve, pasi harboi shikimin për një çast mbi të re e të vjetër në atë kënd, nisi të tregonte…
***
…Të hënën e asaj jave isha shumë i zënë. Isha thuajse njeriu që u qeth zero në populloren e veshjes dhe zhveshjes së këpucëve. Një qullje e kohës në mendjen time. Një përhumbje. Komshiu më respektoi. Më ftoi të prisja e të përcillja krushqit. Krushqit e vajzës që ai martoi disa muaj më parë. Një vajzë, dhe vetëm një. Një vajzë si drita e syrit. Emrin, bukurinë, punën, sqimën dhe femëroren a mbante në gojë një zonë e tërë. Një zonë që niste me grykat e Prushit dhe mbyllej në grykëdaljen e Lumit. Një zonë që shquhej për qenësinë e veçantë, një zonë që rriste djem dhe vajza të bëshme për jetë, punë e per trashëgimi. Një zonë që zgjidhte dhe donte të bukurën, të mirën, të veçantën. Një zonë që tani kishte mbetur gojëhapur me vajzën e komshiut. Nami është nam. Kur ai del për të mirë në kësi rrastesh trazon mendje dhe sjell shkëndijat e flirtit rinor në tabaka, i themi ne andej nga anët tona. Por namin e tillë më së shumti e kapin disa marifetçinj, disa mblesër…
Andej nga anët tona ka pak të tillë. Ata janë lajmërues dhe shpërndarës të nameve të tilla. Kështu tre prej tyre zunë rradhë edhe në shtëpinë e komshiut tim. I kërkuan vajzën për tre djem, tre familje me emër në tre fshatra të ndryshëm të zonës. Komshiu nuk u zu ngushtë, madje as nuk kundërshtoi ndonjërin. Të treve u dha fjalën dhe të treve u caktoi datën e dasmës. Tre orë të ndryshme, në të njëjtën ditë, në të njëjtën të shtunë, në të njëjtën javë. Një në mëngjes herët, tjetra në mesditë dhe tjetra andej nga pasditja, para se malet kërrysin kurrizin nën diell. U dha fjalën! Gruaja e tij u mblodh kruspull mbi qiri dhe lutej, vetëm lutej për mendjen e ikur të burrit të saj, një njeri që zona e kishte në gojë, një burrë që e ulnin në krye të odave edhe kur mosha e donte të ishte në anën tjetër të tyre. Por i shoqi ishte po ai, madje më i lumturuar. Ai dukej i qetë. Qeshte, kendonte. Këndonte kur i hypte kalit në mëngjez, dhe kthehej me këngë kur e shkartonte barën e tij me dru që mblidheshin në verë për dimrin që afronte. E shoqja habitej më shumë, por nuk guxonte t’i fliste. Nuk guxonte t’i thoshte asnjë gjë.
Tre ditë para të shtunës së përcjedhjes së vajzës ata folën ndryshe. Folën mes tyre gati gjatë. Folën në dhomën e tyre. Pas asaj bisede gjithshka kishte shtuar më shumë heshtjen. Ditës tjetër të asaj dite burri para e gruaja nga pas, pas një are e gjysëm, u gjendën në pazarin e gjësë së gjallë. Pasdite bashkë me ta udhëtonin ashtu ndër uzdë një mushkë dhe një kuçkë. Kuçkën e mbante burri, ndërsa mushkën e tërhiqte e shoqja, komshija ime. Ecnin dhe nuk flisnin. Kuçka lëshonte ndonjë të lehur dhe mushka praktikonte ndonjë gjysëm-shqelm, tamam mushke në inat e sipër. Kur mbërritën në shtëpi ishte aksham. Në të ngrysur kafshët gjetën vendin e tyre, aty ku komshiu u kishte pregatitur çdo gjë në fakt disa javë më parë. Gjithë natën e natës, shqelmat e mushkës, dukej sikur po sillnin tërmet në kasollen e kafshëve, ndërsa ulërimat e kuçkës, kishin trullosur një shpurë qensh, nga ishin e nga s’ishin në zonë.
Vetëm vajza e komshiut dukej ndryshe. Ajo nuk merakosej as për mushkën e as për kuçkën. Ajo kishte dëgjuar datën e martesës, datën e largimit nga ajo shtëpi dhe sipas traditës, duhej të rrinte e të nusëronte në heshtje, të përcillte emocionet e saj ashtu krahinorçe… Ajo qëndiste, qëndiste pajën e saj, gati deri vonë. Dhe ashtu duke qëndisur e zinte gjumi.
E shtuna erdhi shpejt. Erdhi pas asaj dite të lodhshme për familjen e komshiut. U therrën dele, u mbushëm domixhana me raki e verë dhe u bë gati çdo gjë. Komshiu e dinte planin e tij mirë. Mblesërve ua kishte caktuar oraret.
“Nusja ishte bërë gati!”
Të parët erdhën në mëngjez mbi kuaj. Tre palë orkestra gjëmuan në oborrin e tij të madh. Pastaj ashtu nën duvak morën nusen dhe kapluan malin. Të dytët kaluan pak mesditën, por edhe ata krijuan hare dhe rrëmujë dhe ashtu me kuaj të bëshëm iu ngjitën Grykës së Prushit. Të tretët erdhën me diell, dhe u larguan në largimin e tij të qetë andej nga lugina e Lumit. Dasëm e kaluar dasmës. Njërëzit shikonin njëri-tjetrin në sy dhe vetëm shpotitnin njëri-tjetrin. Një dasëm kaluar dasmës. Të gjithë të ftuarit hanin e pinin dhe s’e çbëheshe andej nga ‘ikte’ nusja askush nuk dinte. Komshiu kishte marrë masat, madje kishte hapur të gjitha dyert e shtëpisë së tij të madhe. E gjitha sipas planit. E gjitha vajti mirë.
***
E hëna përkoi me traditën e zonës që priste krushqit dhe vajzën me dhëndrin. Në fillim erdhën të parët. Komshiu vetëm dëgjonte. Ata folën njëzëri: “Të lumtë o krushk! Nuse e kaluar nuses. Ngrihet që me natë dhe e gjen në arë. Korr, shin dhe na mbush thasët. Në aksham thasët i ke në derë…”
-“Mushka!”- tha komshiu.
Pastaj ia behën të dytët. Në dhomën tjetër atyre iu bë respekti i njëjtë. Ai prapë dëgjonte. “Gjithë ditën punon dhe sillet sa andej këndej. Ditën nuk i ndihet zëri, ama natën, seç ka një zhurmë të çuditshme, por vjen një orë dhe nuk dëgjohet më. Është shumë e dashur!”
-Kuçka!”- shtoi komshiu.
Të tretët erdhën prapë pak vonë. Pa zbritur nga kuajt, kërkuan leje të shkrepnin pushkët. Ishin bërë tapë… Ishin dehur nga gëzimi. Dhëndri u kish dhënë mish e raki e verë gjatë gjithë rrugës. Sapo mbaruan bataretë e armëve folën: “Nuk ka fjalë tjetër për njeriun, nusja është njeri e kaluar njeriut!”
Komshiu nxori lot nga sytë. E shoqja fryu qiririn.
Dhe tani nga ajo kohë shumë fjalë nuk dëgjohen siç janë thënë. Diku një brez trazon tjetrin dhe një lëmsh ka kthyer ndryshe fjalën e moçme. Tre fise rriten dhe trazojnë ende zonën. Dhe më e keqja s’e askush ende nuk e ka mësuar të vërtetën se komshiu u gjend ashtu në krahët e komshijes mëngjezin tjetër, i ftohtë dhe i ngurtësuar, por fytyrëgëzuar.
No comments:
Post a Comment