GJENERALI NUK DËSHIRON TË VDESË KOT

GJENERALI NUK DËSHIRON TË VDESË KOT

                ( NOVELË )

Shefki Karadaku

1.

Ai e shihte mirë, ndoshta më mirë sesa nga maja e kodrinës përballë, peizazhin e mrekullueshëm të asaj lugine të ngushtë, që i ngjante disi germës S, fundi i së cilës qe tepër i ngushtë, sa për të lejuar njerëzit e asaj qyteze të vogël provinciale për të sistemuar pak a shumë në mënyrë të kënaqshme shtëpitë e larta, disa nga të cilat kishin çati të pjerrëta alpine, ndërsa disa të tjera qenë ndërtuar në stilin e thjeshtë, që qe futur kohët e fundit nga ata që kishin ardhur të banonin përkohësisht aty. I qe bërë si zakon, ndoshta që nga fëmijëria, që të kënaqej me atë peizazh të stërnjohur rrugësh malore, gurësh bazaltikë, gështenjash të lashta, që lëshoheshin butë-butë që nga maja e malit karshi deri në sheshin e vogël të asfaltuar, mesin e të cilit e dominonte një rrap i vjetër gunga-gunga, degët e të cilit përplaseshin kur frynte era me uturimë deri në muret e shtëpive përreth. Edhe tani, afër të shtatëdhjetave, provonte po të njëjtat emocione si dikur, ndoshta më të stërholluara dhe më me sentiment. Bile në disa raste Gjergj Frymës i mbusheshin sytë me lot ngaqë e ndiente se gjithçka aty rrotull qe futur tepër thellë në trupin e tij, si rrënjët e një bote nga e cila mund ta shkulte vetëm vdekja.

Ai qeshi pak lodhshëm dhe u largua për një moment nga dritarja, sa për të shuar furrën elektrike në korridor dhe, kur filloi sërish të sodiste, vuri re se rrugës së ngushtë, me vreshta anash, po ngjitej drejt kullës së tij Florida Lota. Ngjitej ngadalë me paletin e ngjyrave hedhur shkujdesur mbi supin e majtë dhe me telajon në dorën tjetër. Ai pa orën e dorës dhe buzëqeshi me habi. Florinda qe tepër e përpiktë në respektimin e orarit të pozimit. Gjergjit i kishin pëlqyer gjithmonë njerëzit e përpiktë; në jetën e tij të gjatë, qoftë në shërbimin ushtarak, qoftë në burg dhe gjetiu, ai kishte vënë re se shqiptarët qenë disi të shkujdesur me gjërat e përpikta, prandaj gëzohej kur ndeshej me të tillë njerëz. Rrugëza vinte pak malore; që nga qyteza deri në kullëzën e tij terreni qe tepër i thyer, me shkëmbinj bazaltikë gati në gri, ku në kohët e lashta sogjetonin të parët e tij, kur ruanin kullën nga gjakësit, ose nga ata që vinin ta pushtonin. Nuk qenë as pesëdhjetë metra, megjithatë Florinda, sa herë që ngjitej deri aty, hidhte mbi divan sendet që mbante shkujdesur mbi sup, shembej e lodhur mbi divanin tjetër. “Sa lart e keni ndërtuar këtë dreq kulle, Gjergj, - i thoshte ajo duke dihatur, - si kullën e Firaunit”.

Ai zbriti poshtë jo pa të rrahura zemre dhe e hapi derën pikërisht kur ajo kishte bërë gati dhe buzëqeshjen për të.

-Mirëmëngjesi, Gjergj! – i tha ajo lirshëm dhe e pa me vërejtje me sytë e saj gri në blu, ku herë – herë dukej dhe ndonjë nuancë e zezë, si t’i derdhej së brendshmi diçka që s’lidhej fare me retinat e saj. Ajo i thërriste thjesht Gjergj, në ndryshim nga banorët e qytezës, që e thërrisnin gjithmonë “gjeneral”.

-Futu, – i tha ai gëzueshëm, – bën pak ftohtë më duket, apo jo?

-Më tepër se dje, por jo sa të mos besosh se është vjeshtë e tretë.

Qe apo s’qe njëzet e pesë apo njëzet e gjashtë vjeç, ndoshta dhe afër të tridhjetave, por ai nuk donte ta pyeste për moshën e saj, që ishte më pak se gjysma e moshës së tij.

-Do të pish më parë një kafe? – e pyeti.

-Sot, jo, Gjergj, – i tha ajo dhe montoi brenda një minute tavolinën dhe këmbalecin e telajos, – sapo e piva poshtë me një shok. Qe një kafe e mirë me shkumë, si ajo që pija dikur kur isha me praktikë në Skrapar.

-Sa keq! – psherëtiu ai dhe nxori nga dollapi i bardhë shishen e rakisë, që s’qe as përgjysmë. – Atëherë, do një raki?

Ajo qeshi si me gulçim dhe ai, duke buzëqeshur, mbushi vetëm një gotë të madhe për vete.

-Sepse kam dëshirë të pi kur vjen ti, – tha ai.

-Gjë e mirë, - ia priti Florinda dhe e pa me vërejtje nga koka në këmbë. – Do të pozosh me kostumin gri, – shtoi pak më vonë, kur ai e kishte rrëkëllyer gjysmën e gotës dhe priste që ajo t’i thoshte pikërisht ato fjalë, – me atë që pozove dje dhe pardje.

Në kohën që ai vishej në dhomën matanë, ajo i tha:

-Dikush mbrëmë më sugjeroi që ti të pozosh me rrobat e gjeneralit, por unë refuzova, sepse e di se sa pikë të dobët e ke ti atë uniformë të kyçur në dollap.

-Kam kohë pa e veshur, – pohoi ai duke mbërthyer me zor komçat e jelekut, – që nga ajo ditë që hyra në burg. Por, ta marrësh hollë-hollë, atë e kam mbajtur veshur vetëm trembëdhjetë muaj, sepse pastaj, po ata që më veshën uniformën e gjeneralit, më veshën uniformën e qelisë. Se ku më futën në një kallëp me një gjeneral tjetër si unë, s’e mora vesh as përse më futën. Qe vërtet një çorbë e keqe politike, Florinda, që u detyrova ta ha deri në lugën e fundit. Tani jam prapë vetëm për vetëm me veten. Rruga e keqe më solli prapë deri në këtë kullë.

-Gjëra që kanë bërë vaki, – tha ajo gati përvajshëm. Kishte filluar ta donte dhe çdo gjë e jetës së tij i dukej si një gjë ku kishte më tepër helm se sheqer. I pëlqente mënyra si vishej ai, si ecte me elegancë, mënyra se si i krihte flokët kaçurrelë e të thinjur, që dikur duhej të kishin qenë tepër të bukur, markat e këpucëve të mira që vishte; ndoshta tek ai burrë afër vdekjes dukej se gjallonte ende diçka nga ato gjëra naive, që njeriu i jeton vetëm një herë dhe fare shkurt.

2.

Ishin në mesin e pozimit, kur krisi dera dhe Gjergji mori atë letër të nëmur. Ai që e solli u zhduk sa hap e mbyll sytë; ai i pa vetëm shpinën, tek kapërcente si i çmendur gurët bazaltikë dhe hardhitë e braktisura të vreshtit të vjetër, pak më poshtë se muri i rrëzuar i kullës.

-Do të jetë ndonjë lajmthirrje nga djali në Amerikë, – tha ai me fytyrë të qetë martiri. Kishte vuajtur aq sa të kuptonte se e keqja dhe e mira befin tinëz njëra-tjetrës, herë njëra e herë tjetra, gjersa vinte momenti që e rroposnin njeriun me gjithçka.

Kur e lexoi, Florinda i dalloi vetëm dridhjen e buzëve të plasaritura dhe murrëtimën e syve të errët, që ndryshuan menjëherë ngjyrë, si t’u frynte përbrenda një erë e hidhur si helm.

-Por qenka një lajm gjakmarrjeje, – foli ai pak më vonë dhe e hodhi pusullën e vogël e të shkruar keq në ndonjë tryezë kafeneje, në ndenjësen e divanit, si të hidhte me neveri lëkurën e një gjarpri, – do të ma kenë çuar që të kem kujdes, që të mos dal më vetëm, por vetëm me një shoqërues nga prapa, si të gjithë gjakmarrësit dhe gjakdhënësit e këtij zakoni të nëmur.

Ai ktheu menjëherë dhe gjysmën e mbetur të rakisë dhe menjëherë u çlirua nga ajo angështi e tmerrshme që e kishte pllakosur në fillim, kur lajmësi i futi nën derë pusullën e gjëmës. I qeshi fytyra si të dilte nga një shpellë e thellë, aq sa Florinda pati kohë t’i hidhte një sy të lemerisur shkrimit të keq, ku mungonin pikat dhe presjet.

-Do të jetë vetëm një shaka, – tha ajo duke e lënë penelin mbi palitër e mërzitur. Nuk i besonte asnjë çikë asaj që tha pak më parë, megjithatë e ndiente se Gjergji kishte dalë tani përsëri përballë një sendi të vjetër fatal, që kishte kohë që rrinte në letargji siç flenë shumë kafshë të egra gjumin e një dimri ose të disa dimrave menjëherë.

-Jo, – kundërshtoi Gjergj Fryma dhe mori prapë i qetë pozën që i kishte sugjeruar ajo pak më parë. – Vazhdo, i tha ai, – kemi gati katërqind vjet që jemi mësuar të vrasim dhe të na vrasin dhe kjo pusullë që lexove pak më parë, është ndoshta bishti i fundit i asaj bishe që na e kanë futur me dhelpëri ata që na kanë pushtuar vazhdimisht. Ata e dinin se s’mund të na zhduknin menjëherë dhe i futën dikur dikujt në vesh helmin e gjakmarrjes. Është një lloj harakiri që i bëjmë ne njëri-tjetrit brenda një gjuhe, si të heqim pa kuptim nga trupi copa mishi dhe copa duarsh menjëherë pa asnjë qëllim të caktuar.

Florinda qeshi paksa më e qetë. Ajo i dinte më mirë gjërat e atyre anëve, ndoshta ajo i hiperbolizonte disi ato, që i kishin thënë për lajmësit, ose i dramatizonte me hijen e vdekjes, sepse qe mësuar që ta kuptonte të keqen dhe nga disa shenja fare të vogla, siç ishte, bie fjala, filxhani i kafesë ose falli me spathi. Mori penelin me dorën nazike dhe bëri një kalim ngjyrë të kuqe nëpër fytyrën e tij, si të kalonte mes për mes syve një fashë diellore. U drodh për një moment nga ajo lëvizje gati instiktive e penelit, që atë moment sikur u nis të vijëzonte ankthin që kishte ajo për Gjergj Frymën. I kaloi pak të gjelbër asaj ngjyre të ndritshme, si t’i hidhte përsipër një rrobe mbrojtëse, nga ajo që i vinte përbrenda vetes pa dashje, si një ulërimë bishe.

-Po del i mirë, – tha ajo pak më vonë duke i buzëqeshur që nga cepi tjetër i divanit, – por, me siguri shumë nga ata atje poshtë s’do ta aprovojnë me gjithë zemër, sepse presin që unë t’ju bëj me uniformën e gjeneralit.

-Mos ua vini re, – foli Gjergji duke hapur një shishe rakie të zier vetë kur ishte në Tiranë para dy javësh, – janë mësuar t’i shohin ata që i udhëheqin gjithmonë me grada dhe uniforma. Unë jam i vetmi gjeneral i kësaj qyteze dhe ata s’mund ta honepsin që unë të dal vetëm me kostum gri të civilit. Edhe ai që më kërkon tani gjakun e xhaxhait të vet të vrarë para gati tetëdhjetë vjetësh nga një xhaxhai im, që s’e kam njohur kurrë, ka pasur dikur në luftë uniformën e kolonelit.

-Në Luftën e Dytë Botërore? – pyeti ajo e habitur. Nuk mund ta përfytyronte që një njeri që kishte jetuar dikur, të kishte arritur gradën e kolonelit dhe tani të jetonte përsëri si më parë, pa u bërë më parë një plak dyqindvjeçar.

-Ai duhet të jetë aty afër të tetëdhjetave, – tha ai dhe vuri buzën në gaz, – ka dy vjet që ka ardhur nga Amerika dhe jeton tani tek i nipi.

-Keni luftuar bashkë? Sepse, mesa gjykoj, ju duhet të keni luftuar në kampe kundërshtare.

-Kampe ideologjikë thuaj më mirë, Florinda. Unë isha partizan, kurse ai nacionalist. Është po kjo formulë e përçarjes së lashtë, që dikush na ka fryrë me dhelpëri në vesh për të na sunduar më lehtë. Njëra dorë qëllon dorën tjetër.

-Edhe në fund të shekullit të njëzetë?

Ajo tani i kishte dhënë fytyrës së Gjergjit në talajo një ngjyrë kremi të shëndetshme. Dukej më i ri sesa ishte në të vërtetë. Ndoshta Florinda kishte dashur të ngjallte nga pëlhura një Gjergj tjetër, që kishte jetuar dikur, mbeturinat e të cilit pozonin qetë – qetë dhe me njëfarë indiference përpara saj.

-Sot është më ndryshe, megjithatë dramat e vjetra kanë shumë vitalitet te ne këtu; ato përbëjnë ende një pjesë të jetës dhe të vdekjes dhe, sado që kanë hyrë makinat dhe janë hapur kufijtë për të shkuar edhe në Amerikë, bishtat e tyre na gjakosin ende me goditjet e tyre të lashta atavike, si goditjet e disa thikave të ndryshkura, që i kujtojmë se s’vrasin, por ato të vrasin ende, megjithëse mund të merren edhe si me shaka.

Ajo qeshi me lehtësi dhe piu pak raki nga gota e tij. Kishte filluar të ndiente së brendshmi se si ngjallej pak e nga pak imazhi i tjetërsojtë i një Gjergji tjetër. Mesa dukej, ai nuk kuptonte gjë prej gjëje, sepse qe tepër larg saj, ndoshta qe në skajin e përtejmë të botës nga ku nuk mund të vinin deri tek ajo gjërat që i kishin vdekur dikur. Pa dashje, kur u zbyth pak për ta parë më mirë tablonë, ndeshi me këmbë pusullën e lajmësit, që e shtyu me takat e këpucëve me qafa. U kujtua se pas tij tani qe shtuar dhe një kurth tjetër i ri, përveç kurthit të natyrshëm të pleqërisë.

-Megjithatë, – tha ajo si pa dashje, –e mira është të mos dalësh këto ditë, Gjergj, gjersa të vesh në Tiranë. Nga ajo pusullë mund të vijë gjithçka që s’ta merr mendja.

-As që pyes fare, e dashur, – foli ai dhe befas e përkëdheli prapa flokëve të butë me dhembshuri. Ajo nuk lëvizi, por, pa dashje, ndjeu se ai plak tani duhet të qe fare afër asaj që mendonte ajo ndonjëherë, kur e gjykonte jetën me syrin e një gruaje të sinqertë, – dera ime mund të trokasë çdo çast nga vdekja dhe ai lajmës s’ka për të bërë gjë tjetër veçse ka shkurtuar ose ka prerë deri në njëfarë mase kohën e mbërritjes së saj.

Florinda ndjeu befas se ai njeri qe mësuar t’i bënte sfidë çdo gjëje të keqe që takonte.

-E thashë sa për konsum, – pohoi ajo, ndërsa merrte sërish penelin, për të bërë një njollë në faqet e kuqe të Gjergjit. Në lëkurën e pjesës së majtë të fytyrës ai kishte një blanë të vogël; ajo preferoi që atë ta bënte si një njollë ku qe përqendruar edhe një pjesë e gjërave të fshehta, që ruante ai me xhelozi, për të mos e marrë vesh askurrkush, veç asaj që do ta çonte nën tokë një ditë.

3.

Hëngrën drekë së bashku. Florinda kishte përtuar të zbriste deri në hotelin e vogël dhe e pranoi me kënaqësi ftesën e Gjergjit për të drekuar në kullë. Ajo piu pak verë Riesling, ndërsa ai preferoi, si zakonisht, të mbushë një dopjo me raki rrushi lehonë. Florinda se ç’kishte një mërzi të brendshme, që përpiqej ta fshihte nga ai, megjithatë dy-tri herë gjatë drekës së thjeshtë me pak patate të fërguara, dy fileto proshute derri dhe një sallatë me lakër turshi ajo, e llahtarisur, ngriti disa herë kokën. Gjergji i përgatiti vetë të gjitha, nuk e la atë të prekë as pirunët e lugët; asaj i erdhi pak keq, por dhe i vinte të qeshte me shkathtësinë e tij për të bërë gati tavolinën në një kohë rekord. Ai qe ulur përballë saj dhe gjerbte i qetë, si në parajsë, dopjon e parë, pa e vënë re vështrimin e saj të alarmuar, që u ndal disa herë mbi të. Hante pa oreks; ajo gjithmonë kishte vuajtur nga oreksi i keq, por atë ditë qe për të qarë hallin.

-Pi dhe pak verë, – i tha ai me fytyrë të lumtur.

“Si nuk e prish fare terezinë ky”, - mendoi ajo e habitur dhe e pakënaqur me të, që tregohej aq gjakftohtë me një gjë që të luante nga mendtë e kokës. Për të mos i thënë ai diçka që mund ta shqetësonte, ajo shtiu dhe pak verë në gotën e boshatisur. Pas dy sekondash e ndjeu veten më mirë, iu kthye menjëherë humori i rënë, aq sa zuri të qeshë me shakatë e tij. Edhe ai qeshi dhe e shikoi që matanë tryezës me një vështrim të ëmbël. Ajo u drodh pak nga ai vështrim, që vinte që nga thellësia e lodhur e forcës së tij prej burri. “Megjithatë, ai prapë është i bukur!” - mendoi ajo e lumtur, aq sa e hëngri porcionin më parë se ta mbaronte Gjergji. Humori e bëri më të çiltër. Florinda e ndjeu se si thellë nga zemra ose gjoksi i vinte dëshira që t’i hidhte atij burri të përkryer duart në qafë dhe të ndiente për së afërmi reagimin e tij të trazuar me hijen e asaj që e priste me durim që prej mëngjesit, atje poshtë. “Do të ketë qenë tepër joshës dhe xhentil me gratë”, mendoi ajo pasi ai u ngrit dhe filloi të bëjë kafetë në furnelën e vogël me gaz.

-Jeta është gjithmonë një lojë, – tha ai me shpinën kthyer nga ajo, si t’i përgjigjej disi me vonesë shqetësimit të saj të pashprehur, veçse me disa gjeste tepër të kursyera. – Këtë lojë njeriu e ka në dorë ta bëjë të mirë apo të keqe. Shumica preferojnë ta kenë të trazuar, as të mirë dhe as të zezë; një pjesë që sulmojnë majat e saj, dashje pa dashje bëhen të këqij – loja e tyre është e tillë, vjen pak erë që larg, megjithatë atyre u bien në dorë gjithmonë frenat e lojës. Unë, Florinda, kam preferuar të jem i mirë, edhe atëherë kur isha gjeneral. Ndoshta po të kisha dredhuar pak, s’do të isha kaq i mënjanuar dhe i varfër, por unë i rashë murit me kokë. Më arrestuan kur pohova se ushtria jonë ishte një gjellë mikse ruse ose kineze, ndoshta dhe diçka mongole ose serbe. Rrugës, një miku im u mundua të më bindte që të mohoja gjithçka nga ajo, që shumë të tjerë e kishin bërë me lehtësi, por unë nuk isha asnjëherë marionetë. Preferova më mirë t’i bija murit me kokë.

-Sa të dënuan për këtë? - e pyeti ajo në kohën që ai u ul sërish përballë saj.

-Tetë vjet, – tha ai me lehtësi, – mund të më kishin dënuar dhe më tepër, sepse unë qëllova me pëllëmbë dhe një gjyqtar, një sahanlëpirës të ndyrë regjimesh, por kisha dhe unë disa miq të vjetër. Ata i përgatitën gjyqtarit një surprizë të vogël në një drekë, i hodhën një dozë luminali, gjë që e mora vesh i zemëruar nga ata me vonesë, megjithatë gjyqtari u shtrua për disa kohë në spital, çështja i kaloi një më të buti, por jo servili.

-E keqja zhduket me të keqe, – tha Florinda.

-Për fat të keq kjo ndodh gjithmonë. Në fakt, duhej të ndodhte asgjësimi i së keqes me të mirën, por e mira vazhdimisht preferon të jetojë në periferi të ndodhive. Ndoshta e ndien se te ne ende nuk ka ardhur koha të ndreqet përfundimisht një gjë e thyer, një vegël që sjell vazhdimisht prapësi, por siç veprojmë, kjo më duket një utopi me brirë, sepse sa rregullohet diçka, prishen pesë të tjera, vazhdon përsëri avazi i Mukës. Nga goja në vend që të dalin gjëra me vend, zbrazen miliona fjalë, në mes të të cilave zor të gjesh disa fjalë të hairit.

Ai u rehatua më mirë në shpinoren e lartë të karriges dhe e pa atë si nga thellësia e një shpelle, ku kishte hyrë papritur e pa kujtuar. E kishin mbaruar kafenë dhe tani ai gjerbte përsëri rakinë e lënë përgjysmë para buke. I kishte rënë mbi fytyrë një çehre e mirë, si ngjyra e gjetheve të hurmës në tetor, kur ajo dilte në periferinë e Tiranës dhe bënte pano dekorative me degët e tyre të purpurta. Qetësia e tij po e habiste gjithmonë e më tepër, ajo e ndiente se tek ai jetonte një material i fortë dhe i shëndetshëm njerëzor. Ndoshta kjo burrëri spontane duhej t’i kishte bërë edhe shumë dëm, sepse gjithmonë e në çdo skutë të shtetit do të dilnin papritur e pa kujtuar dhjetëra servilë, njerëz bosh, që kishin vetëm dhuntinë të flisnin bukur, t’i rrokëzonin fjalët pa pushim si qiqrat në hell, të cilët gjënë e parë, që duhej të kishin bërë me të, qenë sulmet dhelparake prapa shpine, spicat, letrat anonime, gjersa e kishin rrëzuar përtokë, siç kishin rrëzuar dhe disa të tjerë të fortë si ai. Ata duhej të ishin qindra, në mos mijëra, që e sulmonin nga inati që rrinte vetëm e i përballonte hallet vetëm, si lisat që sogjetonin vetëm majat dhe jo llumin e fushave me baltë.

4.

Ai dremiti pak, kur ajo hapi derën dhe mori, përsëri me zemër të dridhur, një pusullë tjetër. E hapi si e çmeritur dhe lexoi: “Je tepër plak, ndoshta ke ndonjë që mund të zëvendësojë në detyrën pranë ligjit dhe Zotit. Gjithsesi, në qoftë se dëshiron, të presim fiks në orën katër në kafenenë e Zenun Agës. Kolonel Kol Pergega”. Ajo hapi me vrull derën për t’i kërkuar ndonjë shpjegim lajmësit, por ai tani po zbriste me vrap pjesën e thyer me gurë të oborrit të kullës. Deshi njëherë të mos ia tregojë, por këtë veprim ai do ta merrte, me siguri, si tradhtinë më të keqe, prandaj u ngjit çalë-çalë nëpër shkallët si spirale. Mendohej se ç’ishte gjithë ajo gjë e keqe që e ndiqte këmba-këmbës qysh prej lindjes, pa e lënë të pushonte pak.

Kur Florinda hyri fytyrëprishur në kuzhinë, ai sapo kishte filluar gotën e tretë të rakisë. E la menjëherë shishen që mbante në dorën e madhe dhe pyeti gjithë ankth:

-Ç’ke?

-Asgjë, – tha ajo me mëdyshje dhe u zverdh dhe më tepër. “Ah, psherëtiu ajo hidhur, ky njeri po zë çdo ditë e më tepër vend në zemrën time të zbrazur”. – Ajo hezitoi një sekondë, pastaj tha atë që kishte dashur të fshihte: – erdhi prapë një pusullë.

-Në rregull, – tha ai gjakftohtë.

E mori pusullën, e lexoi, pastaj kërkoi në sirtarin e tryezës një letër dhe një stilolaps. I bënte veprimet si përditë. Ajo nuk vuri re asnjë sforcim në përgjigjen e tij. “E bëri këtë, sepse s’ka ç’të bëjë tjetër”, mendoi, tek u ul dhe piu vetvetiu, pa e dashur fare gotën e verës të lënë qëparë përgjysmë mbi tryezë. Ai bëri sikur nuk e vuri re, se me sa shpejtësi e zbrazi ajo në gojën e bukur atë gotë të vogël vere, si të zbrazte brenda stomakut një gotë helmi. Qeshi me përtesë, sepse vërtet qe tepër i qetë në ato gjëra të vogla që bënte, si kapja e stilolapsit, shtrimi i letrës dhe kaligrafia e bukur. Te gratë nuk duronte vetëm atë zakon alarmant që kishin për t’i tragjedizuar ngjarjet deri në vdekje. E pa njëherë me sy kuriozë prej burri të vjetër, ku akoma nuk qenë mbaruar kapilarët që sillnin gjakun në pjesën më delikate të zemrës, ku ai kishte kyçur portretet e grave, që kishte dashur. Qe vërtet e bukur, ndoshta me një bukuri të zbehtë hëne, zbehtësia e së cilës i ngjallte gjithmonë një dëshirë të marrë për ta puthur. Gjergji ndjeu se si iu shkëput së brendshmi diçka që s’e kishte provuar qysh prej dhjetë ose dymbëdhjetë vjetësh. Pastaj uli kokën dhe përfundoi ngadalë letrën, që kishte vetëm këto fjalë: “Gjenerali nuk dëshiron të vdesë kot!”. E palosi atë pusullë prej të cilës atij i vinte aq rëndë, sa futja e stilolapsit në sirtarin e hapur. Pastaj doli në ballkonin prej dërrase.

-Ai ka ikur, – mezi mundi të thotë ajo me një zë gati të çmeritur, – e pashë, që zbriti vreshtin drejt qytezës pothuajse me vrap.

-Ti s’i njeh mirë këta njerëz, – ia priti ai që nga ballkoni i lartë, – edhe lajmësi e di se unë do të dal në ballkon, sepse pret pusullën e përgjigjes. Ata i bëjnë të gjitha gjërat sipas një protokolli të caktuar qysh dikur, përmbajtja e të cilit mësohet këtu edhe nga të vegjlit.

Dhe vërtet, lajmësi doli që nga thellësia e një shkurreje. U ngjit ngadalë e kokulur deri poshtë ballkonit, nga i cili Gjergji lëshoi përtokë pusullën e shkruar. E mori atë dhe befas vrapoi përsëri, duke kaluar po nëpër atë rrugë nga ishte ngjitur pak më parë me vrap.

5.

Gjergji u vesh ngadalë po me atë kostum, që pozonte përpara Florindës. Ajo i shkundi një qime të bardhë nga jaka dhe, pa e pasur mendjen në vend iu mbështet lehtë në gjoks. Ai nuk bëri asnjë lëvizje, një nga ato, që kishte pasur vazhdimisht ajo nga burrat. I vuri vetëm njërën dorë në fundin e flokëve të dredhur dhe e përkëdheli lehtë, aq sa ajo nuk do ta kishte besuar po të mos e kishte parë.

-Nuk është më mirë të mos shkosh? - e pyeti për të mbytur dëshirën që e brente për t’ia hedhur duart në qafë. Ishte vërtet një njeri për të qenë. E kishte provuar disa herë, por ai kishte qëndruar atje ku ishte, nuk provonte ta kalonte lumin për tek ajo. Ndoshta i pëlqente që për herë të parë me një femër të sillej si me një mik. Dashuria ndotej shpejt. Ai e dinte këtë gjë, e kishte provuar me disa gra të tjera, pas cipës së parë të ndritur dilnin disa gjëra krejt të vogla, të lyera me pak gri në të zezë. Gjergji i ruhej pikërisht kësaj ndotjeje, kishte preferuar gjithmonë të mos i ndotëte gjërat e bardha e të mira, sepse jetës duhet t’i ruash pa ia shkelur me këmbë edhe disa gjëra krejt të pastra. Ato ishin si majat e maleve, orientonin të tjerët që të mos përplaseshin me sendet e kota e të ndotura.

-Do të zbres se s’bën, Florinda, – i tha ai teksa vishte këpucët lustrafinë, që ia kishte sjellë pak kohë më parë i biri, nga Amerika. – Nuk e bëj për kokëfortësi, po sepse nuk jam mësuar të bëj ndryshe. Ne jemi dy ushtarë të së njëjtës gjuhë, që kemi luftuar për qëllime të ndryshme, tërheqja e njërit do të prishte absolutisht gjithë atë që është ndërtuar prapa. Nuk dua të prish gjithçka për një të rënë të lapsit të kolonelit.

-Po vij dhe unë, – foli Florinda. Nuk donte ta linte vetëm me ata tipa, që e prisnin që prej dy ditësh me këmbëngulje të egër poshtë.

-S’është nevoja, – ia priti ai dhe u bë gati të dilte.

I erdhi mirë që ajo këmbëngulte të mos e linte vetëm për vetëm me lajmësit e vdekjes së tij.

-Megjithatë Gjergj mendoj se të duhet një aleat atje poshtë.

-Ndoshta, – ia priti ai, – zakonisht në këto raste preferohen dëshmitarë meshkuj.

Zbrisnin tani shkallët e pjerrëta ngadalë dhe të menduar për çfarë i priste. Gjergji s’para bëhej merak se si do t’i shkonin punët, kishte parë qindra ngjarje me rrezik koke, ajo qe një provë tjetër, që i bëhej për ta shmangur befasisht dhe pa bindje nga gjërat e kësaj bote. I vinte pak inat me vetveten që i qe taksur një fat i tillë. Më mirë do të kishte qenë të rrinte në Tiranë, ose të shkonte në Las Vegas tek i biri, sesa t’i bënte karshillëk një faji, që nuk e meritonte. Kur zbritën në qytet, pothuajse qe errur. Shkuan të heshtur nëpër rrugën e vetme, që e ndante qytezën në dy pjesë asimetrike. Kishte gati dy ditë që nuk kishte dalë dhe ajo lëvizje e zorshme përmes vitrinash të vogla dhe dritash të mekura, me një hënë vjeshte të ngrënë në cepin e një çatie alpine, qe më tepër një kërcënim qesharak me lajmës, sepse kufijtë e saj shtriheshin përtej kësaj hapësire të ngushtë, ku njerëzit, dashje pa dashje, bëheshin meskinë.

Hynë në kafenenë e vogël, kur pala tjetër kishte mbaruar gotat e dyta të rakisë. Kol Pergega e gjerbi ngadalë rakinë me kumbulla dhe ia lëshoi sytë si shigjetë Gjergj Frymës dhe Florindës, që u ulën njëri pas tjetrit në karriget që i solli një kamerier i ri dhe tepër i hollë. Kol Pergega kishte dy vjet, që kishte ardhur nga mërgimi i gjatë, që nga koha e Luftës së Dytë Botërore. Jetonte në një vilë luksoze në periferi të qytezës së vogël, qe i pasur, disi neqez me të tjerët, por jo me veten sepse vishej shumë shik, vetëm me kostume amerikane afër smokingut klasik. Mbante një palë mustaqe spic të prera shkurt. Me një fjalë, qe një burrë elegant; megjithëse tetëdhjetëvjeçar, dukej a s’dukej si pesëdhjetëvjeçar, ndoshta dukej dhe më i ri se Gjergji, gjë të cilën e vuri në dukje dhe Florinda, kur i bëri një kompliment të tillë. Koloneli qeshi i përmbajtur, por dukej që qe i kënaqur që gjenerali erdhi në kafene, sepse ai çmonte më tepër se çdo gjë tek ushtarakët përpikërinë dhe guximin. I mbushi një gotë plot Gjergjit, që, pasi i tha gëzuar e provoi me kujdes me buzët e holla e nazike. Pinte vetëm rakinë e bërë vetë.

-E mirë? – e pyeti Kol Pergega buzagaz kur Gjergji rrudhi sytë.

-Po, – tha Gjergji shkurt, – harrova të marr një shishe nga ajo e imja. Është po kaq e mirë sa kjo.

-Shlivovica është gjithmonë më simpatike se rakia juaj, – tha nipi i tij, Marku, me një zë hakërrues. Kishte një copë herë që po e përpinte Gjergjin me vështrimin e tij tinëzar.

-Të dyja janë të mira, kur zihen siç duhet, – ja priti i qetë Kola, që e mati me një vështrim zhbirues bukurinë e feksur të Florindës. Vriste mendjen se deri ku duhej të kishin shkuar marrëdhëniet e gjeneralit plak dhe të kësaj vajze të re, të pazakontë në çdo gjë për shijet gati të habitshme e gati arkaike për gratë e banorëve të qytezës. Për ata të dy flitej shumë dhe gjithmonë me një theks shpotitës, aq sa kolonelit i qe mbushur mendja se jo çdo gjë duhej të qe vetëm ashtu siç e mendonte sinqerisht ai.

Ai rrëkëlleu me një frymë atë që kishte mbetur në gotë dhe u fut drejt e në temë:

-Përgjigjja më pëlqeu, gjeneral, – tha ai. Mezi kishte pritur që t’ia thoshte ato fjalë, që po ia hanin buzët. Edhe ai në thellësi të vetes e pranonte si Gjergji se gjithë ajo maskaradë gjakmarrjeje që luanin qe një gjë fare pa dobi për të dyja palët. Por ai kishte një rreth shoqëror tepër fanatik, që e nxiste të ndërmerrte diçka, që të hiqej edhe ajo njollë e mbetur në nderin e lashtë të fisit të Pergegajve.

-Mua më pëlqen paqja në gjithçka, – ia priti tërthorazi Gjergji. Pinte gotën e dytë të Shlivovicës, e cila po i pëlqente gjithmonë e më shumë. Kolonelit, që e kuptoi i pari këtë gjë, i shkëlqeu fytyra nga gëzimi. Ai i tha dikujt me zë të ulët, që të vraponte në vilë dhe t’i sillte Gjergjit një shishe të vulosur Shlivovice. Donte t’i bënte gjeneralit një surprizë në fund të bisedimeve të vështira, që për të më mirë të mos zhvilloheshin kurrë sesa ashtu me gjemba nëpër këmbë.

-Edhe mua, – tha koloneli. Ai u mendua një moment; kolegu shprehimisht i kishte kërkuar paqe jo nga frika, por sepse e gjithë kjo gjë i dukej tepër e pakuptimtë dhe tepër e vjetër.

-Mua jo, xhaxha, – ja pati i nxehur Marku, – tjetër gjë biseduam në kullë. Ky njeri duhet të lajë një faj. Gjërat e tjera janë si bishti, bile dhe kjo bisedë me të më duket tepër pa vend. Ne duhet të ikim që këtu dhe t’i lëmë gjërat të kullojnë fatin e tyre.

-Prit, Mark, – ia priti me të butë Kola. E donte të nipin, ishte një dashuri thjesht e brendshme, që vinte ndoshta nga afërsia e gjakut. – Jo çdo gjë duhet të merret ashtu siç ka ndodhur, veçanërisht atëherë kur ka rrjedhur shumë ujë më tepër i zi se i bardhë.

Gjergji dhe Florinda vunë buzën në gaz.

-Unë mendoj, kolonel, – tha Gjergj Fryma duke i hedhur një vështrim përbuzës Markut, që atje ku rrinte, – që gjërat vazhdimisht nuk mbeten ato që kanë qenë. Edhe ti, edhe unë kemi qenë ushtarë të vjetër, kemi provuar mbi kurriz ti mërgimin, unë burgun, sepse dikush na përzien me mishmashin e ideologjive kot më kot. Ushtari i shërben një ideje të vetme, siç është kjo gjë. – Ai i ra fort me këpucët lustrafinë dyshemesë, sa kërcitën dhe llambadarët sipër tyre. Koloneli qeshi, bile qeshën dhe disa klientë të tjerë. – Apo jo?

-Drejt, gjeneral, – pohoi i kënaqur Kol Pregega. “O Zot! - tha ai me vete, vërtet sa kot jemi vrarë me njëri-tjetrin, kot më kot, ndërsa duhej të bënim të kundërtën, të vrisnim ata që na sollën deri në këtë derexhe”. Atij iu kujtua një ditë me diell para gati pesëdhjetë vjetësh, qe, më duket, një ditë dimri si kjo, nuk kishte rënë ende dëborë, mendoi ai, kur u takua me Gjergjin. Qenë të dy të bukur dhe takimi i tyre ndodhi fare rastësisht në një luginë të shkretë, ku nuk kishte as bar. Ata befas u ndodhën as njëzet metra larg njëri-tjetrit, bile më pak se njëzet, mbetën të habitur të dy nga ajo befje krejt e rastit e të dyve. Shkonin të kryera detyra krejt të ndryshme dhe, po të ishin në betejë, do ta vrisnin njëri-tjetrin, sepse i përkisnin kampeve kundërshtare, por ata aty qenë fare vetëm, me disa gurë të bardhë përsipër e përreth, pikërisht me ata gurë, nga të cilët kishin dalë dikur të dy. Mbetën një moment hezitimi pa lëvizur, pastaj Gjergji buzëqeshi, sepse sipër tyre ndali një guash i egër, shenjë oguri për ta, aq sa u ndriti fytyra të dyve. Sytë e tyre e gozhduan atë gjë të bardhë në të kaltër, që pas pak fluturoi për larg. “Iku”, - tha Kola që matanë gurëve. “Po”, - tha dhe Gjergji që matanë një guri të bardhë, “Ikën për larg ndoshta, është kohë e keqe, njerëzit e një gjuhe janë bërë si të çmendur dhe vrasin njëri-tjetrin për një yll dhe për një shqiponjë, kur duhet të mos ndodhin fare këto vrasje”. Qe hera e parë që takoheshin si gjakmarrës dhe gjakdhënës. “Po”, - pohoi dhe Kol Pergega, sapo kishte vënë mbi supe gradat e kapitenit, nuk qe ende kolonel, si sot, qeshi me butësi dhe iku po nëpër atë rrugë, ku qe nisur. Gjergji e ndoqi një moment me sy të shuar, se si zhdukej nëpër atë botë të bardhë dolomitesh, si të zhdukej në portën e një përralle, hyrja e së cilës qe e vulosur me kokën e Luçiferrit përsipër.

Gjergji dhe Kola befas qeshën menjëherë dhe në mënyre fare të pakuptimtë për të gjithë. Ata kishin ardhur që thellë një bote të largët, si të vinin po nëpër atë rrugë të vjetër përrallash, që e njihnin vetëm ata dhe asnjeri tjetër nga të sotmit.

-Ndoshta e gjithë ajo që kaluam është vërtet një ëndërr, – tha Gjergji me sytë nga koloneli, që nuk po bezdisej më si më parë nga vështrimi i tij ngulmues.

-Ndoshta, – tha Kola dhe nxori që poshtë tavolinës, shishen e Shlivovicës, – është e mirë, – tha ai. – Herë – herë njeriu ka nevojë dhe për këtë gjë, apo jo Gjergj?

-Po, – pohoi butazi Gjergj Fryma pak më i çlodhur se më parë.

6.

Kishin caktuar orën tetë për t’u nisur në pyllin e gështenjave, por Florinda po vinte më herët. Ai pa orën që tregonte tetë pa njëzetë. I shkëlqeu fytyra e zbehtë nga një gjumë i trazuar me ëndrra të liga, ai kishte parë një gjë lakuriq mbrëmë në ëndërr; u drodh sepse e dinte që gjërat lakuriq gjithmonë sjellin gjëmë, pastaj u kujtua për kolonelin. Shkoi i gëzuar deri te dollapi, hapi shishen e Shlivovicës dhe rrëkëlleu dy gërqe të mira, aq sa iu skuqën faqet përsëri. “Ajo më thotë se faqet e mia kanë diçka nga okra e Onufrit”, - qeshi Gjergji, duke zbritur shkallët një e nga një e duke menduar vetëm për të. E pa që nga porta e kullës, edhe ajo shkëlqente e tëra me xhinset e reja. I kishte krehur flokët fare thjeshtë; i kuqi i ndezur, që u kishte hedhur buzëve, kontrastonte me bardhësinë e lëkurës, dukej si amazonë dhe atij i erdhi keq që qe aq plak, me një këmbë në varr, përndryshe do t’i hidhej drejt e në qafë.

-Fjete mirë? - e pyeti Florinda me merak.

-Po, – tha ai. Gënjeu dhe nuk ia tregoi fare ëndrrën e keqe.

-Unë fjeta pak dhe shumë keq, disa herë kam parë në ëndërr një gjarpër të zi, – tha ajo duke e paraprirë nëpër atë shteg ku kishte ardhur dje lajmësi, – edhe hoteli ishte tepër i ftohtë, si varr.

-Sot bëka ngricë, – foli Gjergji, që ndiqte me sy lakmitarë lëvizjet e saj nazike, kur u shmangej gurëve dhe shkurreve të thara. Ai e kishte harruar fare se sa keq qe shtrirë mbrëmë në krevat me ca krisje të lehta zemre.

Po i binin përqark një ledhi të lartë gurësh, kulla e tij mbeti tani prapa. Kur Florinda ktheu kokën, ajo dukej disi më e vogël dhe më e vjetër sesa e pandehte, se ç’kishte marrë përsipër grinë e sendeve, që i ka braktisur kujdesi i zotit. Poshtë këmbëve të tyre shtrihej qyteza e bardhë vende-vende, e shkretë në atë orë të mëngjesit. Pas kafenesë qe parkuar një Mercedes i ri, pas të cilit qe dhe një tjetër. Në vilën e Kol Pergegës, e përzier me pak stil barok dhe amerikan si vilat që kishte parë ajo në filmat me Uestern, nuk lëvizte gjë, në oborr parkonin dy vetura të reja, si dhe një kamion i madh me mushama. Dukej sikur vilën e kishin braktisur të gjithë, sepse nga oxhaku i saj nuk dilte asnjë fjollë tymi.

-Do të ketë ngjarë ndonjë gjë, – tha Florinda, që tregoi me dorën e bukur vilën e bardhë.

-Ndoshta, – tha Gjergji që u kujtua për ëndrrën dhe u drodh nga koka në këmbë. Ai pyeti një bari pak më poshtë mos kishte ngjarë ndonjë gjë dhe bariu iu përgjigj se po, kishte vdekur nga infarkti kolonel Kol Pergega. E kishin nisur një natë më parë me urgjencë në Tiranë, por ai kishte dhënë frymë para se të arrinin atje.

-O Zot, – tha ajo e hidhëruar, – gjithë ai gjarpër i zi që pashë mbrëmë, Gjergj. Sepse m’u duk se koloneli qe tepër i butë, tepër i bukur, nuk e kisha parë asnjëherë ashtu, si të veshur me mantelin e Mujit.

-Po, – tha ai zemërdridhur. Parashikoi se tani gjërat pa të do të komplikoheshin edhe më tepër se ç’ishin më parë. Por, si zakonisht, nuk e vrau shumë mendjen, u kthye në një shteg tjetër, sepse nuk dëshironte të kalonte pranë vilës së braktisur.

-Qe një burrë i mirë, – tha ai pas pak kur po i afroheshin pyllit me gështenja. Tani qyteza nuk dukej më, sepse e pengonte maja e një kodërze me gurë. – Fatkeqësia është se si atij, si mua, na shkoi jeta ters. Tani mund të quhemi gjysmë ushtarë, sepse gjysma tjetër na u përzje me ca gjëra fare të kota, siç është ngjyra e uniformave tona, ai e kishte të zezë, unë gri si uniformat ruse ose kineze.

Florinda u kthye dhe i kapi dorën me përkëdheli.

-Rëndësi ka që ju ishit të një brumi. Unë e kuptova përse s’vdesin asnjëherë gjërat e mira, kur kanë rreth e rrotull njerëz si ju, megjithëse e keqja ju ka detyruar të bëni dhe të kundërtën e asaj që ndieni, apo jo, Gjergj?

Ai e ndiente se si vinte që nga dora e saj pulsimi i gjakut të nxehtë, futej në gjakun e tij, ku kishte pak borë dhe pak breshër, si në të gjitha majat e maleve përreth. Edhe ai e shtrëngoi në dorë, që i zgjatej që nga dyzet e pesë vjet larg, si sinjal të një planeti të ri, në një planet tjetër të largët. Ai, që ta bënte atë të vetën, duhej të kthehej mbrapsht po nëpër atë kahe që e kish sjellë, duhej të kalonte përsëri dyzet e pesë herë brenda vetes, si të bënte gjënë më të pamundur në botë. Ishte diçka që s’arrihej aq kollaj, pa vdekur njëherë më parë dhe pa lindur njëherë tjetër. Qeshi sepse e ndiente se dhe ajo tentonte të arrinte tek ai po nëpër atë rrugë të gjatë, por ajo ishte ndryshe, ajo vërtet do të arrinte tek ai, por shumë më vonë, sepse i përkisnin një risku, që mund të ecte vetëm përpara, por asnjëherë prapa.

-Paska brymë, – tha Florinda, që nuk e lëshoi dorën e tij, as kur hynë në pyllin e gështenjave.

-Vjen nga sipër, – foli Gjergj Fryma, që ndali një çast sa për të mbledhur veten. Qe mbuluar me mall për të që nga koka në këmbë dhe që nga zemra në buzë. S’do ta kish besuar se kishte ende prush të padjegur mirë. Ndoshta qe nga prushi që kishte tepruar nga gratë e vjetra.

-Është sinjali i parë i borës, e di që nuk e pëlqej fare dëborën, atje tek unë ka vetëm det dhe rrepe, si në përrallë.

-Por ja që bota nuk është vetëm një përrallë me det dhe rrepe, Florinda.

-Kjo është e keqja, – qeshi sepse tani kishin dalë përsëri në një lirishtë me bar alpin dhe disa shkurre pishash përsipër.

-Kjo është dhe e mira, – ia priti duke qeshur që nga thellësia e gjoksit Gjergj Fryma.

7.

Në kishën e periferisë ranë kambanat e së dielës. Gjergji mbajti frymën. I pëlqente t’i dëgjonte se si vibronin tingull pas tingulli në ajrin e ngrirë si kuarc. I lodronte në buzë një hare fëmijërore, kur Florinda, që vinte dy hapa më prapa, i tha me zë të zvargur:

-Bien për kolonelin.

Gjergji u ndal dhe befas dëgjoi se si fluturoi sipër tij një guash i bardhë që u ndal në një shkëmb njëqind metra më tej. Ai ktheu kokën e zbardhur, e pa se si luante era e mëngjesit të ftohtë me pendët e tij, pastaj guashi fluturoi sipër gështenjave, për andej nga binin kambanat mortore për kolonelin.

-Iku, – tha ai dhe Florinda s’di përse nuk i pëlqeu, që ai foli si të mos kishte asgjë përpara, veçse një botë pa njerëz. Deshi të pyeste përse ishte i tillë, kur nga kaçubet përpara saj krisi një pushkë. Ajo u pengua në një gur, teksa rrekej ta kapërcente me një të kërcyer dhe kujtoi për një moment se pushka duhej të kishte qëlluar guashin sipër gështenjave të purpurta, që sikur kishin ngrirë nën brymën e parë. Guashi fluturoi përsëri sipër tyre, tani ai shkonte drejt qytezës ku binin vazhdimisht kambanat e kishës. Florinda e ndoqi e frikësuar një moment me sy ende ashtu e shtrirë, pastaj ktheu kokën nga Gjergji, i shtrirë pak më pas dhe i tha:

-Nuk e qëlloi dot Gjergj. Guashi iku drejt qytezës poshtë.

U ngrit, shkundi instinktivisht gjunjët e lagur me bar dhe u nis të hyjë prapë në pyll. Ai rrinte ende shtrirë, ajo u kthye dhe i thirri gjithë merak:

-Nuk kemi dhe shumë për të arritur deri në majë?

Ai lëvizi pak një krah, tentoi të çohej, por ra prapë me fytyrë në dhé. Asaj i theri mes për mes ideja se mos ai s’mund të ngrihej nga ndonjë lëngatë e brendshme, iu afrua me dhembshuri dhe i vuri dorën në kokën e ftohtë.

-Ç’ke? - e pyeti.

Kur pa dorën, befas thirri deri në kupë të qiellit:

-Ky qenka gjak, Gjergj!

E ktheu me një të rënë të çmendur të duarve mbi shpinë. Ai e kishte pjesën e majtë të kostumit gri gjithë gjak e dhé, po ashtu dhe fytyrën. Ajo nxori, pa qenë në vete, shaminë, e fshiu mirë e mirë atë lëkurë, që po zverdhej gradualisht, ngaqë gjaku po i hynte përsëri në qendër të trupit, për t’i dalë gulçe-gulçe mbi pjesën e majtë të kostumit gri. Ai hapi sytë e ngjethshëm nga diçka e keqe, që po e hante përbrenda dhe i tha me zë të mekur:

-Më qëlloi gjakësi, Florindë. Tani më ndihmo të ngjitem deri në kullë.

Ajo nuk donte ta bënte kurrë atë rrugë po të mos i fliste ai. Ndoshta nuk e kishte përbrenda gjënë e keqe, kishte thjesht një gjë të rastit, e gjithë ajo rënie dhe ngritje mbase ishte thjesht një lojë e fatit. Fati gjithmonë bën një lojë të lodhshme me njerëzit. Ai mezi ecte, megjithëse ajo vinte të gjitha forcat për të mos e lëshuar kurrsesi nga vetja. Qe tepër i rëndë për të, qe hera e parë që e provonte se sa i rëndë qe ai, ndoshta më i rëndë sesa dukej. Afër kullës, tek kalonin si të përhumbur pjesën më të vështirë të së përpjetës, kulla qe pak më lart, as dhjetë apo pesëmbëdhjetë metra më tutje, pas gardhit të shembur me dërrasa të vjetra takuan lajmësin e djeshëm. Ai qëndroi pak metra më tej, me sytë e vëmendshëm e të trishtuar mbi Gjergjin e shtrirë në atë çast. Ajo e pa me urrejtje që përtej asaj bote ku nuk hynte dhe nuk dilte më asgjë e mirë, pastaj u përkul plot pekule mbi gojën e tij. Ai kërkonte t’i thoshte diçka.

-I thuaj se gjeneralin e vranë. Këta njerëz vetëm kështu i kuptojnë gjërat.

Florinda nuk u ngrit menjëherë nga goja e tij. Priste diçka, por kjo diçka po vononte, sepse ai tani kishte dhënë shpirt po në atë moment fatal që i tha fjalët e fundit për lajmësin. Duart dhe fustanin i kishte gjithë gjak. Ndoshta gjaku i ishte futur deri në rrobat e brendshme, si të donte të prekte ato gjëra që i zoti nuk kishte dashur t’i prekte kurrë.

-Gjeneralin e vranë, – i tha ajo lajmësit me zë të akullt. Nuk kishte fuqi t’i thoshte diçka tjetër, veçse, po të kishte armë, do ta kishte vrarë në vend.

8.

Ajo ecte ngadalë përmes qytezës së zbrazur nga çdo gjë. Binin ende kambanat e kolonelit, por ato tani mund të binin dhe për gjeneralin. Lajmi këtu përhapej shumë shpejt, për aq kohë sa iu desh Florindës të zbriste nga kulla në qytezë. Ishte shpërfillëse dhe, po të mos e kuptonte se ecte mekanikisht, do të pandehte se qe ajo një pjesë e asgjësë, që e rrethonte që prej çastit që Gjergji filloi të mos komunikojë më me të. Duart dhe fustanin i kishte akoma gjithë gjak nga ai, disa pika ende i rrëshqisnin nga këmbët në asfalt, ndoshta i kullonin dhe nga duart ose flokët e zeza, si të kullonin pjesën e fundit të lëngut që i lidhi provizorisht në botën e tij. U ngjit deri në hotel pa i folur asnjeriu, as sportelistit, u zhvesh dhe u vesh mekanikisht, rrobat e përgjakura i futi në valixhe dhe doli në oborr pothuajse duke rendur. Guashi i bardhë fluturoi përsëri në atë moment sipër kokës së saj drejt qytezës, që nuk ishte zgjuar nga gjumi ose bënte sikur nuk qe zgjuar asnjëherë.

-Iku, – tha ajo para se t’i hipte taksisë, që e priste pak më tej me motor të ndezur.

KOPERTINAT E LIBRAVE  TË  BOTUAR GJATË VITEVE     1963-2013