RËNIA

Jemi  në fund së një epoke, muzikanti u zhduk siç u zhduk poeti ... Është kjo vetëdije e thellë që e bën madhështinë e poezisë së Różewicz-it. Pak poetë të shekullit XX e kanë pasur kaq të kulluar perceptimin e fundit të një civilizimi dhe të artit të tij më madhështor, sa poeti polak.

TADEUSZ RÓŻEWICZ 1921 -2014

Tadeusz Różewicz  (Radomsko, 9 tetor 1921 – Breslavia, 24 prill 2014 ) ka qenë  poet,, dramaturgo dhe shkrimtar polack

RËNIA 

APO ELEMENTE VERTIKALE DHE HORIZONTALE NË JETËN E NJERIUT BASHKËKOHOR

Shumë

shumë kohë më parë

na ishte një fund solid

që njeriu mund

ta prekte

***

njeriu që shtrihej aty

në sajë të shkujdesjes së tij

ose me ndihmën e të afërmit

shihej me frikë

interes

urrejtje

gëzim

tregohej me gisht

por ai nganjëherë

çohej

ngrihej përsëri

i ndotur dhe i lagur qull 

***

Ishte një fund solid

mund të themi

një fund borgjez 

***

një fund ishte për zonjat

një tjetër për zotërinjtë

në ato kohëra kishte

për shembull gra të korruptuara

të diskredituara

bankierë të falimentuar

një kategori

gati e panjohur sot

fondin e vet kishte politikani

prifti biznesmeni nëpunësi

arkëtari dhe eruditi

dikur kishte dhe një fund tjetër

sot ekziston ende një kujtim

amullt

por fund nuk ka më

dhe askush

s’mund ta prek

ose të mbetet në fund

***             

Fundi që kujtojnë

prindërit tanë

ishte diçka konstante

në fund

megjithatë

ishte

i specifikuar

njeriu i humbur

njeriu që kishte gabuar

njeriu

që ngrihej sërish

nga fundi  

***

nga fundi mund edhe

të shtrinin  krahët për thirrur "nga thellësia"

tani këto gjeste

nuk kanë asnjë kuptim

në botën bashkëkohore

fundi u hoq

***

rënia e pandërprerë

nuk favorizon qëndrime

piktoreske pozicione

të forta

***

La Chute Rënia

është ende e mundur

vetëm në letërsi

në ëndërra në ethe

kujtoni rrëfenjën

***

mbi njeriun e ndershëm

***

s’rendi në ndihmë

të njeriut që predikonte “degjenerimin” 

për njeriun që praktikonte "degjenerimin"

gënjente e qëllonin me shuplakë

për këtë besim

***

i ndieri i madh, mbase, i fundit

moralist bashkëkohor francez

e mori çmimin

në vitin 1957

***

sa të pafajshme ishin rëniet

***

kujtoni

rrëfimet

e lashta

të Peshkopit të Hippo Regiusit

***

Ishte një dardhë afër vreshtit tonë,

që nuk joshte as me pamjen, as me shijen e saj.

Ne të rinjtë e përbuzur pasi i zgjatim shumë

shakatë tona nëpër rrugë, sipas një zakoni

famëkeq, shkuam atje në mes të natës,

për të shkundur pemën e për të vjelur dardhat.

Volëm në të një sasi të madhe, por jo për të bërë me to

një banket, por që t’ua hedhur derrave.

Edhe nëse shijuam ndonjë kokërr, qe vetëm për

të shijuar diçka të ndaluar. Ja zemra ime, Zot,

ja zemra ime për të cilën pate mëshirë,

kur ajo u gjend në fund të humnerës ...

***

«Në fund të humnerës»

***

mëkatarë dhe pendimtarë

martirë të shenjtë të letërsisë

qengjat e mi

jeni si fëmijë në gji

që do të hyjnë në Mbretërinë

(mëkat që ajo nuk ekziston)

***

- Ju, o atë, besoni në Zot? - bërtiti përsëri

Stavrogini

- Po, unë besoj.

-Thuhet se besimi lëviz malet. Nëse një

beson dhe i jep urdhër  malit të lëvizë, ai po

do të lëvizë ... më fal për pamaturinë, por më intereson

të di nëse ju, o atë, do ta lëvizni malin?

***

Pyetje të tilla bënte "përbindshi" Stavrogin

dhe kujtoni ëndrrën e tij 

tablonë e Claude Lorrenit

në Galerinë e Drezdës

«Këtu jetuan njerëz shumë të bukur»

Kamys

La Chute Rënia

Ah, i shtrenjti im, për njeriun që është vetëm,

pa Zot e pa padron, pesha e ditëve është e tmerrshme

***

Ai mundës me zemër fëmije

imagjinonte

se kanalet koncentrike të Amsterdamit

qenë një rreth i ferrit

të ferrit borgjez

natyrisht

«Këtu jemi në raundin e fundit»

i thoshte një shoku të rastit

në bar

moralisti i fundit

i letërsisë franceze

që e mori nga fëmijëria

besimin në Fund

Duhej të besonte thellësisht në njeriun

Duhej ta donte thellësisht Dostojevskin

duhej të vuante sepse

nuk ka ferr 

qill Qengji

gënjeshtra

i dukej se kishte zbuluar fundin

që të shtrihej në fundin

ku do të binte

***

Përkundrazi

***             

fund nuk kishte më

e kuptoi pa dashur

një zonjush nga Parisi

dhe thuri një poemë

mbi aktitn seksual mirëdita trishtim

mbi vdekjen mirëdita trishtim

dhe lexuesit mirënjohës

nga të dyja anët

e asaj që u thirrje më pas

“cortina e hekurt”

e blenin

me peshë ari

ajo zonjusha zonjë

ajo zonjushë ajo zonjë

e kuptoi se Fund nuk ka

se nuk ka rrathë të ferrit

dhe s’ka ringjallje

dhe nuk ka Rënie

E gjithçka zhvillohet

në hapësirën e njohur

të kufizuar

midis

Rajonit të lashtë të gjinisë

rajonit pubisit

dhe rajonit gojor

***

dhe ajo që dikur ishte

holli i ferrit

u transformua

nga një shkrimtare e njohur

në një holl

vagine

***

Pyesni prindërit

ndoshta e kujtojnë ende

pamjen e Fundit të vjetër

fundin  e mjerimit

fundin e jetës

fundin moral

***

"Dolce Vita"

ose Kristina Keller

jetonte në fund

raporti i lord Denningut

pohon

krejt të kundërtën

Mali i Pubisit

nga kjo majë

shtrihen horizonte

të gjerë në rritje

ku janë majat

ku është gremina

ku është fundi

***

ndonjëherë kam përshtypjen

se fundi i bashkëkohësve

gjendet paksa nën sipërfaqen

e jetës

por mbase është një iluzion i mëtejshëm

mbase ekziston "ditëve tona"

nevoja për të ndërtuar

një fund të ri

të përshtatshëm

për nevojat tona

***   

Botë  Qeni

sepse ky kuadër më bëri

një përshtypja të madhe që rritet ende

që rritet përherë

Botë  Qeni një grusht në fytyrë

Botë Qeni film pa yje

Botë Qeni

ku hahet vallëzohet  vriten kafshët

"bëhet dashuri" kërcehet lutet vdiset

reportazh me ngjyra

për agoninë

për agoninë e pleqve

për kuzhinën kineze

për agonia e një peshkaqeni

për erëzat

për vrasjen e pleqve

për makinat

kujtoj bluarjen e formave

shtypjen e metalit

poteren dhe gërvishtjen

asgjësimin e karrocerive

rropullitë e brendshme metalike të makinave omobilave

varreza e automobilave

një mënyrë tjetër pikturuari

tablo me ritëm të muzikës qiellore

në Paris gjurma e trupit mbi kanavacë të bardhë

vello e Shën Veronikës

fytyrat e artit

gojët e milionerëve dhe të grave të tyre

tiganisja e milingonave insekteve  dhe larvave

pirgje të zeza në legena argjendi

buzët e atij që ha

buzë të kuqe në Botën e Qenit

buzë të mëdha  me shkëlqim të kuq

vëtiten në Botën e Qenit

***

Pastaj nisi diskutimi   

mbi  kapitulli III e skemës përkatës në Kishë

për popullin e Perëndisë dhe i laikut

***

Cardinal Ruffini

shpjegoi

se koncepti i Popullit të Perëndisë

është mjaft i pasaktë

pasi Kapitulli III

s’e mori shumicën e cilësuar të votave 

iu dërgua

Komisionit  Liturgjik

për rishqyrtim

***

Ishte një dardhë në afërsitë e  vreshtit tonë,

që nuk joshte  as për pamjen, as për shijen ...

rrëfeu Agustini

***

keni vënë re se

brendsitë e shtëpive moderne të Perëndisë

të kujtojnë

sallën e pritjes të një stacioni hekurudhor

të një aeroporti

***

Duke rënë

nuk mund të marrim formën

e një pozicioni sakral

simbolet e pushtetit bien dore

***

duke rënë kultivojmë kopshtet tona

duke rënë rrisim fëmijët tanë

duke rënë lexojmë klasikët

duke rënë eliminojmë mbiemrat

***

fjala Bie nuk është

fjalë e saktë

nuk sqaron lëvizjen e trupit

dhe të shpirtit

në të cilën vrapon njeriu bashkëkohor

***

njerëzit rebelë

engjëjt e mallkuar

binin teposhtë

njeriu bashkëkohor

bie në të gjitha drejtimet

në të njëjtën kohë

poshtë lart anash

në formën e trëndafilit të erërave

***

një herë e një kohë bihej

dhe ngrihej

vertikalisht

Tani bihet

horizontalisht

***

1963 në Facen e tretë, 1968

Përktheu: Faslli Haliti