Nika Turbina

Faslli Haliti              

_________________________________

1.Nika Turbina

Jaltë, Ukrainë 17.12.1974 

Moskë, Rusi 05.11.2002

Nika Giorgievna Turbina lindi, më 17 dhjetor 1974 në Jaltë.

Ajo filloi të shkruajë poezi shumë herët, në moshën 3 vjeçe. Në moshën 8 vjeçe zbulohet nga shkrimtari Giulian Semyonov. Dhe  në vitin 1984, kur ajo ishte 10 vjeçe, botoi librin e saj të parë "Fletorja e shënimeve" (edhe italisht) me një parathënie nga Evgjeni Jevtushenko. Poezitë e saj janë përkthyer dhe botuar në 12 vende të botës. Ajo studioi për kinematografi në Moskë, u martua.

Nika Turbina do të vdesë më 11 maj 2002 në moshën 27 vjeçe, duke u hedhur  nga dritarja e katit të pestë. Meqenëse kishte pasur pas krahëve një vetëvrasje të dështuar, kjo e fundit do të mbetet përgjithnjë e mbështjellë nga misteri. Ajo ka thënë: "Gjithçka që duhej t thosha, e kam thënë që fëmijë, në poezitë e mia.. S’kishte nevojë që unë të bëhesha grua".

_____________________________________________________________

·         Disa poezi të pabotuara të poetes

   JANË ME PESHË KËTO POEZI TË MIA

___________________________________________

1. Peshku i Artë 

E  gënjyen peshkun e vogël të artë:

të gjitha dhuratat e tij i ktheva.

Deri dhe fjalët e thëna prej tij

për dashurinë

ia dhamë mbrapsht:

një fillim i hidhur ...

Sepse pastaj përsëri

nga buza e një gremine

lutësa me vështrimin

presim një fjalë?

Itali - Jaltë 1985

2. Erërat e ftohta sjellin lodhje

U lodhën erërat e ftohta.

E vunë Krishtin mbi kryq në mes të oborrit.

Shkojnë andej këtej si derra të egër, fëmijët

mbi një bar të thatë që nuk është i tokës së tyre.

Një fshesar fshin trotuaret.

Nuk ka më dritë në llambën e natës.

Gjaku i humbi kujtesës, me pika,

nuk ka prej kohësh më asnjë ngjyrë.

3. Më munduan fjalët e reja

Më munduan fjalët e reja.

Aty këtu harroj ndonjë shkronjë,

aty këtu mungon një theks.                              

U mburra gjatë

për atë që kam harruar.

Kaq e lehtë për ta thënë

Koha më dhuron vlerën e saj

- e cila është Dashuria -                  

në parandjenjën e heshtjes.

 4. Diçka ka bërë një plasë në këtë heshtje finale

Kërcet diçka në këtë botë të rreme.

Jeta rrjedh me vrull nëpër tubat.

...Si një rrëke duke e tepruar,

bie nga ballkoni

mburret që ka qenë

dëshmitar i historisë së "Krijimit" ...

Dikush, kalimthi, e ndihmon pak:

E ardhur rastësisht ai lexoi vargjet

Që më kushtoheshin mua,

mendime të guximshme të mbyllura në rima,

mezi duke prekur me zor fjalët,

pastaj? arsyetoi guximshëm, me inteligjencë mbi jetën

në trazirat e përkuljeve të thella familjare.

Ai skicoi në një xham dritareje

fatin tim,

një njollë ngjyrash,    

që lahet me lot të kripur.

Përzjeva dhe unë

jetën gjatë tubave, duke u ngutur në një rrëke uji.

5. Fjala e errët

Çfarë gjëje  tjetër përveç plasave

midis emrave dhe sendeve?

Vakumi krijohet vetë,

bota ndan pjesët

-qëndrojnë mbi linjat e zjarrit.

Ti në plagë vë fjalët,

në yllin e verbër të nostalgjisë.

Kështu është frymëmarrja e gurëve,

kështu rënia e të vdekurve

mbi lotin e zi.

6. Nën një tjetër qiell

                                                            

Janë retë e ardhura nga një tjetër qiell

ndizen në vetëtimat e këtushme,

por babai im, nëna ime janë të vdekur tashmë,

nuk ka asnjë që ka dijeni për mua atje poshtë.

Shpejt, shpejt do të qetësohem,

do të jem në paqe, në paqe do të jem

dhe unë vetëm në frymëmarrjen e ëmbël të një pylli,

në frymën e ëmbël të një pylli

as do të dihet gjë më për mua

as do të dihet gjë më shumë për mua

Nika turbinë ishte vetëm një fëmijë kur shkroi vargun e parë, por dhimbja që lexojmë është po ajo e atij qe sheh botën përmes syve të një gruaje të pjekur.

7. Rima të prera

Rima të prera,

fjali të prera,

pemë të prera:

rrafshuan pyllin përtokë.

Rënkimet vazhdojnë,

të dëshpëruara

degët e thyera mbyten në lot.

Por kjo nuk është gjithçka:

gjethet në flakë !      

Mos e lini veten t’ju shkruajnë më

vargje, ose stampojuni në qiellin

nga gjaku është e kuqe fleta

gjethen që kam përpara.

(1983)

8. janë të rënda këto poezi të miat

“janë të rënda këto poezi të miat,

gurë të shtyrë gjatë një të përpjete.

do t’i çoj e rraskapitur

shkrepit përpjetë.

Pastaj do të bie me fytyrë në bar,

nuk do të derdh mjaft lot.

do ta gjymtoj strofën

do të plasë në dënese vargu

dhe do të mbillet në pëllëmbën e dorës

me dhimbje edhe hithra.

hidhërimi i asaj dite

gjithçka do ta shndërrojë në fjalë "

9. I bardhë pylli

I bardhë, pylli.

Të bardhë sytë.                                               

Janë të bardha gjërat që dua.

Dëshira ime prej vajze dëbore,

e zvogëluar në një vizë të djegur.                                     

10. Prit

Prit,                                                                                  

i ndez unë dritat

gjatë tatëpjetës

që të gremis

në errësirë       

11. A jeni në gjendje të dëgjoni shiun

      me gishtat tuaj

A jeni në gjendje për të dëgjuar të shiut me gishtat tuaj?

Është e lehtë!

Prekni me dorë lëkurën e një peme,

do të dridhet nën gishtat tuaj,

si një kalë i lagur.

Prekni me dorë natën

qelqin e dritares.

E dëgjoni?

Trembet shiu,

por nga pikat e lagështa

duhet të më mbrojë

dhe unë përmes qelqit

do të përkëdhel pikat e shiut me gishta.

Shiu!

Dera!

Dëgjo, derë

Lërmë të dal!

Rruga rezonon nëpër përrenj.

Dua ta dëgjoj shiun me gishta

Që të mund të shkruaj pastaj muzikë.

2. Sylvia Plath

      1932 – 1963

Sylvia Plath (Boston, 27 tetor 1932 - Londër, 11 shkurt 1963) ishte një poete dhe shkrimtare amerikane.

Lindur në një lagje të Bostonit nga prindër gjermanë emigrant, dhe nëna e saj, Aurelia Schober, i përkiste një familje austriake mërgoi në Masaçusets, e mësuar të flasë vetëm gjermanisht në shtëpi, ndërsa babai i saj, Oto Emil Plath, profesor kolegji, bir i prindërve gjermanë , u zhvendos në Amerikë në moshën 16 -të vjeç, më vonë duke u bërë një entomolog i respektuar, veçanërisht në fushën e bletëve.

E njohur kryesisht për poezitë e saj, ajo ka shkruar edhe romanin gjysmë-autobiografik Kambana prej qelqi (The Bell Jar)  nën pseudonimin Victoria Lucas. Protagonistja e librit, Esther Greenwood, është një studente e shkëlqyer i Smith College, e cili fillon të vuajë nga psikoza gjatë një stazhi pranë një gazete femërore mode njujorkeze . Trama ka një paralele me jetën e Plathit, e cila kaloi një periudhë pranë revistës femëroreMademoiselle, pas së cilës, në kthetrat e një gjendjeje të fortë depresioni, tentoi vetëvrasje.

Vdiq në moshën 30-vjeçe me vetëvrasje.

 

 

 

1. Aspirant

                                                                                      

Së pari a i ka të dhënat?

Ke

një sy xhami, dhëmbë të rreme ose një patericë,

një tirantë ose një grep ,

gjinjtë gome, gome ijët                                                                 

                               

Arnat e diçkaje që mungon? Ah

jo? E atëherë ç’mund të të japim vallë?

Pusho, mos qaj.

Hape dorën tënde.

Bosh? Bosh. Por ja një dorë

e cila e mbush atë, e gatshme

t’i  zgjasë gotat e çajit dhe për të shpartalluar dhimbjen e kokës,

dhe të bëjë çdo gjë që do  t’i thuash ti.

Do doje të martoheshe me të?

Është e garantuar,

do të t’i taposi sytë në fund të jetës                                                             

e të dhimbjes.

Me atë kripë ne përtërijmë rezervat.

Shoh që je krejt lakuriq si një krimb.

Si të duket ky fustan-

Pak e sertë dhe e zezë, por kjo s’ka sgjë.

Do doje ta veshje për martesë?

Është e papërshkueshme nga uji, e pathërrmueshme, rezistente

kundër zjarrit dhe e pabombardueshme .

Besomë mua, ti do të varrosesh së bashku me ne.

                                    

Dhe tani, më fal, po e ke kokën bosh.                                     

Kam gjënë që bën për ty.

hajt, hajt, e dashur, dil nga guaska.

Ja, të pëlqen kjo?                                            

Nudo fillimisht si një faqe e bardhë

por për njëzet vjet të argjendta,

do mund të bëhet e artë në pesëdhjetë, .

Një kukull e gjallë në çdo pikëpamje.

Di të qepë, di të gatuajë,

di të flasë, të flasë, të flasë.

                                                                                                      

Dhe fumksionon, nuk ka një krisje.

Këtu ka një vrimë, që eshte nje fat.

Ja një sy, një vizion i vërtetë.

Djali im, është shansi i fundit.

Do të doje, të martoheshe me të, të martoheshe me të?

2. Dele në mjegull

Kodrat kridhen në të bardhë.

Njerëz apo yje më shohin me trishtim, i zhgënjej.

Treni lë prapa një rrugë me vazhdë frymëmarrjeje.

Oh ngadalë kale ngjyrë ndryshku, thundra, kambanat të dhimbshme.

                              

Gjithë mëngjesin që

mëngjesi është duke u nxirë, një lule e lënë jashtë.                                              

Kockat e mia përfshijnë palëvizshmërinë, fushat

e largëta më shkrijnë zemrën.

Kërcënohem

Që të më lenë të hyj në një qiell

pa yje dhe pa baba, një ujë i zi.

3. Shembje                                                              

Ngjyra përmbyt njollën mavi.

Krejt e zbehtë pjesa tjetër e trupit,

ka ngjyrë perle.

Në një të çarë shkëmbi

Thith palodhshmërisht detin,

një zbrazëti e vetme është shtyllë e gjithë detit.

Jo më e madhe se një mizë

damkë ndjellakeqe

zvarritet poshtë nëpër mur.                                           

Zemra mbyllet,

deti mpaket,

sytë janë të mbrojtur.

4. Hëna dhe selvi

Kjo është drita e kujtesës, e ftohtë dhe planetare.

Të zinj janë drurët e kujtesës, e kaltër drita.                                                

Bari derdhet këmbëve të mia, sikur unë të isha gati Perëndi, mundimet e tij, duke më shpuar kaviljet dhe duke murmuritur përulësi.

Tymëra, avuj shpirtrorë banojnë në këtë vend

Një rresht me gurë varresh i ndan nga shtëpia ime.

Pra, nuk arrij të shoh vendin që na pret.

Hëna nuk është një portë, por saktësisht një fytyrë

E bardhë si një grusht dhe tmerrësisht e trallisur.

Ajo tërheq detin si të ishte një krim i errët, e qetë

Si 0 në gojën e saj e hapur së katrasah dhe  e dëshpëruar. Unë

Banoj këtu. Të dielën dy herë shungullojnë qiellin

Kambanat - tetë gjuhë thirrëse të ringjalljes.

Të qetësuara, më në fund rrokjezojnë emrat e tyre.

                                                                                                           

Qeparisi ngrihet lart, ka profil gotik.

Duke e ndjekur sytë gjejnë hënën.                                                           

Hëna është nëna ime. Nuk është e ëmbël si Maria.

Fustanet e saj të kaltra lirojnë lakuriqë dhe kukuvajka.

Sa do të doja të besoja në dhimbsuri -

Fytyra e ikonës të zbukuruar nga qirinjtë,

ajo përkul sytë mitikë, pikërisht, mbi mua,.

Qe e gjatë rënia ime. Lulëzojnë retë

Blu dhe mistike në fytyrën e yjeve.

Brenda kishës, shenjtorët do të jenë të gjithë blu që fsikin me këmbët e buta bangat e ftohta,

Duart dhe fytyrat e ngurta me shenjtëri.

Asgjë  nuk sheh hëna, ajo është e zbrazët dhe e shkretë.

Dhe mesazhi i selvisë dhe errësirës - errësirë dhe heshtje.

5. Bordurë

Gruaja më në fund është e përsosur.

Trupi i saj

I vdekur sjell buzëqeshjen e përmbushjes

Iluzioni i një domosdoshmërie greke

Rrjedh, në palat e togës së saj,

Këmbët e sa të zbathura

Duket se thonë:

Kemi ecur tepër, mbaroi.

Çdo foshnjë e vdekur, e mbështjellë, gjarpër i bardhë

Një për çdo vogëlush

Një vogëlush për çdo shishe qumësht tani

I ka përkulur këmbët

Përsëri në trupin e saj si petale

Të një trëndafili që mbyllen, kur kopshti

Topitet dhe erëzat rrjedhin gjak

Nga grykë të ëmbla, të thella të lules së natës.

Hëna s’ka pse të jetë e trishtuar fare, për asgjë

duke vështruar ngulshëm nga kapuçja e saj prej kocke

ajo është mësuar me këtë lloj gjësh.

Njollat e saj të zeza kërcasin dhe tërheqin.

Përktheu: Faslli Haliti