Nga Qatip Mara
REFLEKTIME MBI
DUKURITË SOCIAL-POLITIKE NË SHOQËRINË KOMUNISTE DHE POSTKOMUNISTE NË LIBRIN “ELEGJI” - PËRMBLEDHJE ME POEZI ,
TË AUTORIT ABDYL ALI KOPRECKA
Para pak kohe
kam shkruar shkrimin “SFIDAT E JETËS TË INTELEKTUALIT
ATDHETARIT TË PËRKUSHTUAR SHQIPTARO-AMERIKAN
ABDYL ALI KOPRENCKA”, në të cilin përshkruhet kalvari
persekutues Koprencka nga diktatura komuniste.Kisha biseduar disa herë me intelektualin
e talentuar shqiptaro-amerikan Abdyl
Koprecka për vuajtjet e tij,por nuk e dija se kishte pasur në botim librin “Elegji”,përmbledhje me
poezi. Në ditën e shenjtë të krishlindjeve më erdhi në shtëpinë e banimit dhe
më solli librin e tij botuar nga shtëpia botuese “PEGI”
Tiranë. U befasova kur më dhuroi librin me autografin: “ Me shumë
respekt z. Qatip Mara, ja dhuroj,që kur
të ketë mundësi ta lexojë e të kujtoj
atdheun tonë të dashur nëpërmjet këtyre vargjeve. Abdyl Ali Koprencka, dhjetor 25, 2017 ”.
Fjalë pak,racional në konsumimin e kohës, me
thjeshtësi e modesti më tregoi se në
vitet e rinisë kishte pasur prirje për
letërsi,por nuk mundi të shkruante se e
dinte që lufta e klasave do ja pengonte lirinë e botimit. Në faqen e parë të
librit është vendosur dedikimi librit ,në të cilën shkruhet :
“Këto vargje ja kushtoj
dy prindërrve të mij dhe tezes sime të shtrenjtë Rasika, e cila mendoi
më tepër për mua se për fëmijët e saj. Këta të tre,në mënyrë të pavarur, më
dhanë kurajo dhe forcë për të mbijetuar periudhën e diktaturës komuniste në
atdheun tim-Shqipëri”
Në parathënjen e librit,autori Abdyl Ali Koprencka shkruan : “- Poezitë e
paraqitura në këtë përmbledhje përshkruajnë karakterin dhe fizionominë e një
tipi të njeriut të sotëm. Ky profil real lindi u rrit dhe u zhvillua gjatë
sundimit gjysmëshekullor të periudhës mbas Luftës të Dytë Botërore. Populli
shqiptar brenda kufijve politikë arriti
të mbijetojë në këtë periudhë fatale: kriminale dhe tërësisht antishqiptare.
Në krye të kësaj periudhe vendoset një figurë demoniake
dhe sadiste që nuk është parë ndonjëherë në historinë e këtij populli.Në
analizë të kësaj periudhe ky Neron shkatërroi në themel gjithçka shqiptare.
Shkatërroi njeriun,historinë shekullore shqiptare dhe tentoi ti japë drejtimin
e tij paranojak,në shërbim të familjes së tij dhe të një gupi të vogël,besnik
të interesave të tyre personale.
Me botën ka
lindur absurditeti. Absuditeti shqiptar është krejt i veçantë, i pa krahasueshëm me ndonjë vend
tjetër, përjashtuar atë të regjimit të Pol Potit dhe Jung Sarisit në Kamboxhia,
me ndryshimin që ky regjim nuk vazhdoi gjatë. Kjo periudhë gjysmëshekullore e
sundimit të kuq ishte një fatkeqësi kombëtare ,antishqiptare, e mbuluar nga një
propangandë krejtësisht e rreme.
Normalisht, para
se të mbillet një bimë studjohet përmbajtja e tokës, kushtet klimaterike,etj,
me qëllim që të merren prodhime optimale. Lind pyetja: mos qe fati këtij
populli që ky absurditet gjeti të gjithë kushtet e zhvillimit pët ta zhvilluar
këtë dukuri në mënyrë të tejskashme?
Mendoj që disa faktorë të cilët kanë ndikuar në këtë drejtim kanë qenë: a) reliefi,
b) mungesa e zhvillimit, që sjell padijen, c) karakteri ashpër shqiptar, d) mosmarrëveshjet me njeri –tjetrin ( e
ka bazën te varfëria shekullore), e) prapambetja e seksit femër dhe mbi të
gjitha f ) fqinjësia jonë në veri dhe në jugë me armiqtë
shekullorë të kombit tonë.
Shqiptarët janë një nga popujt më të vjetër të Kontinentit,të
Ballkanit po se po.Është e drejta e tyre e natyrshme të jenë të bashkuar në një shtet.Por Shqipëria
është ndoshta i vetmi vend në botë që kufizohet me veten e vet në të gjithë shtrirjen gjeografike të
saj.Shqiptarët qysh në shekujt e kaluar janë të shpërndarë në të gjithë
rruzullin tokësor. Ata kanë mundur të punojnë
dhe të begatojnë jetën e vet dhe atyre që kanë bashkjetuar me ta,pa
mundur ta realizojnë këtë normalisht në
vendin e tyre, edhe sot e kësaj dite. Por kjo nuk duhet të jetë zgjidhja.
Raportet me fqinjët kanë sjellë fatkeqësitë më të
mëdha të shqiptarëve. Fqinjët tanë edhe
sot e kësaj dite nuk e kanë ndryshuar në thelb qëndrimin ndaj
nesh. Nga ana tjetër sundimi i gjatë turk
e la shumë mbrapa zhvillimin e
shqiptarëve në trojet e veta. Nryshimet gjuhësore,zakonore dhe fetare patën edhe
ato ndikimin e vet negativ. Më në fund edhe Perandorisë turke i erdhi fundi dhe
ajo nuk ishte në gjendje të mbronte kufijtë e saj,posaçërisht kufijtë me Evropën. Ne u ndodhëm
krejtësisht të pambrojtur dhe të
papërgatitur për të përballuar orekset
shoviniste të fqinjëve grabitqarë sllavo-grekë.
Pa ndihmën e Austro-Hungarisë , e më pas të SHBA, ne nuk
do të ishim as kaq sa jemi sot.Kurrë nuk duhet harruar kontributi jetik i tyre.
Pa ndihmën vendimtare të SHBA,këtij kampioni botëror të lirisë dhe demokracisë,
Kosova dhe shqiptarët e Kosovës do të ishin edhe sot nën zgjedhën serbo-sllave.
Serbo-sllavët organizuan dhe drejtuan një bandë kriminale dhe
antishqiptare e cila u vu plotësisht në shërbim të interesave të tyre, nën
flamurin e internacionalizmit proletar, duke e izoluar Shqipërinë dhe shqiptarët nga bota e qytetëruar me të cilën ajo kishte
lidhjet natyrore dhe shpirtërore.
Asnjë pushtues nuk i ka masakruar
,shpronësuar, dhe përçarë shqiptarët si regjimi
diktatorial komunist. Në këto kushte as që mund të bëhej fjalë pët të mbrojtur
shqiptarët e Kosovës nga serbët, dhe shqiptarët e Çamërisë nga grekët. Madje
edhe ata çamë që për t’i shpëtuar
gjenocidit grek lanë vatrat e tyre dhe kërkuan strehë në shtetin e tyre amë, u trajtuan ashtu siç u interesonte atyre
që i masakruan dhe shpronësuan,dhe
Qeveria Komuniste Shqiptare kurrë nuk i
denoncoi masakrat greke ndaj tyre dhe
kurrë nuk kërkoi të drejtat pasurore të
tyre. Këtyre masakrave dhe këtyre padrejtësive
kriminale iu vu një kapak ari me
veprën “ Dy popuj miq”
Fati shqiptarëve
në shtetin amë nuk ishte më i mirë: nuk
mjaftoi varfërimi ekonomik që ishte pasojë
e shpronësimit dhe kolektivizimit të skajshëm , por shqiptarët u ndëshkuan rreptë dhe u përçanë keqas nga lufta e klasave që ishte “ forcë lëvizëse” e shoqërisë dhe që eliminoi edhe në letër çdo të drejtë njerëzore , e
cila nuk ekzistonte as si koncept. Çdo
ide perëndimore , jo vetëm për lirinë e demokracinë , por edhe për artin,
kulturën, estetikën, dhe deri mënyrën individuale të të jetuarit ishte një herezi që
ndëshkonte në mënyrë të skajshme
mbartësin e ideve ( pa le
materializuesin e tyre) dhe njëherazi
edhe gjithë farefisin , madje edhe rrethin shoqëror të tij.
Puna dhe
mundi ndër breza i jo pak
shqiptarëve më me fat dhe më të aftë, në
mënyrë të pazakontë ishte akumuluar në qypa me florinj , të cilët nuk i
shërbyen as zhvillimit të vendit dhe as pronarëve të tyre, madje ata e paguan këtë mund dhe fat me jetën e
tyre, apo me burgime dhe me persekutime
të përjetshme të të afërmve të tyre, nga kusarët komunistë, të cilët nuk
i vunë ato në shërbim të vendit.
Të gjitha këto bëma të diktaturës komuniste , që maskohej
nën emblemën e diktaturës të
proletariatit , prodhuan për pjesën më të madhe të shqiptarëve varfëri, injorancë, dhunë fizike dhe
psikologjike dhe patën si produkt
final “krijimin e njeriut të ri”, i cili vazhdon të jetojë edhe një brez mbas përmbysjes de juro (por jo de facto), të komunizmit në
Shqipëri, duke mbartur veset më të ulta e më të dëmshme njerëzore si : krimin, mashtrimin, vjedhjen,
parazitizmin dhe imoralitetin në përgjithësi. Ky njeri është gjallë dhe aktiv,
madje në sferat më të larta (shikoni
Kuvendin aktual të Shqipërisë) , prandaj
tranzicioni shqiptar nuk mbaron dhe nuk dihet se kur do t’i vijë fundi.
Nuk mund të përfundojë
tranzicioni pa një vlerësim të
të shkuarës e cila të ndihmon të kuptosh
të tashmen dhe mbi të gjitha të projektosh të ardhmen Konkretisht mendoj se
Shqipëria jonë e dashur dhe e
shumëvuajtur nuk mund të hyjë në rrugën
e duhur të zhvillimit e përparimit, duke u bërë antare e denjë e Bashkimit Evropian:
Pa u ndarë nga
diktatura komuniste e ithëtarët e saj,
duke e ndëshkuar atë
Pa kthimin e
drejtë të pronës
Pa dëmshpërblimin
moral dhe ekonomik të të persekutuarëve politikë.
Pa rishikimin e pronave dhe pasurive të vëna rishtas
Pa dekriminakizimin e politikës dhe administratës në
përgjithësi.
Pa liritë ekonomike
dhe tregtare.
Dhe mbi të gjitha
Pa vendosjen e shtetit ligjor
Abdyl Ali Koprencka “
Redaktoria letrare
Ardiana
Hysenbegasi , duke analizuar librin “Elegji” Përmbledhje me poezi të
autorit Abdyl Ali Koprencka shkruan:
“ Autori poezive reflekton ndaj dukurive social-politike në shoqërinë komuniste dhe postkomuniste, por në një terren të
veçantë gjeopolitik siç është Amerika, simboli i demokracisë. Kjo është
arsyeja që e bënë autorin të jetë ironik
e sarkastik ndaj pseudodemokracisë shqiptare, që në këndvështrimin e tij është fallco dhe vetëm për të mbrojtur
mbeturinat e komunizmit dhe pinjollët e tij. Autori ka vuajtur shumë, duke u
persekutuar gjatë gjithë kohës të
diktaturës komuniste , prandaj urrejtjen dhe mallkimin ndaj kësaj së keqeje të
njerëzimit e ka në shumë vargje si:
“
Kur na erdhi vërshimi kuq,
Gjithë shekujt kanë shkue huq”
Komunizmi shkatërroi gjithçka të mirë, sidomos në moralin
e vetëdijen e shqiptarëve.
“
Hipokrizi dhe dashuri,
Janë plotësisht n’harmoni,
Harmoni e mjerimit,
I shërben vetëm shkatërrimit,”
Autori pavarësisht që nuk është nga Shkodra, ka gjetur një farë strehe dhe është
rritur në këtë qytet,djep i tolerancës, qytetarisë dhe kulturës. Qyteti i
dhembej në kohën e diktaturës, kur shihej si simbol i qëndresës antikomuniste, por edhe sot që nuk ka marrë atë që meriton në zhvillimin
e tij:
“ Shqipërinë mbrapa e kanë çue,
Njat Shkodër na e kanë shkatërrue..”
Në shumë poezi si
: “Dhanurët”, “Motoçikleta” , “Azili”, autorin e vret shumë shpirtërisht hipokriti, servili, imorali,
spiuni, i paafti, që përbëjnë
“tipin” e njeriut që krijoi
diktatura. Këtë njeri autori , fatkeqësisht e takon shpesh edhe në Amerikë si “azilant politik”.
Ky tip del në shumë vargje si:
Jam i zoti, trim i vjetër,
Medaljen e kthej n’anën tjetër,”
Ose
“Unë
kët punë kam ba gjithmonë, Unë jam qenë që gëzon të
zonë,”
Është ky lloj
karakteri që e vret shpirtin e sinqertë
të autorit. Këtë realitet të hidhur ai e ka ndjerë nga afër, mbasi ka
kontaktuar vazhdimisht në punën
e tij me njerëz të tillë në Amerikë. Presioni i këtyre pseudo të persekutorëve
e revolton autorin :
“Miqt e mij ish sekretarë,
Azili bash me të parë.”
Autori rrjedh nga një familje patriotike – të parët e
tij kanë qenë nismëtarë të nënshkrimit në Dokumentin
e Pavarësisë. Këtu e ka burimin
edhe pathosi për dashurinë ndaj Shqipërisë, por jo të përpjestuar, siç e thotë bukur vetë autori , por me kufijtë natyrorë:
“Komunizëm dhe sllavizëm,
Jeni veç për terrorizëm,
Shqiptarët i shkatërruat,
Shqipërinë e përpjestuat.”
Autori nëpërmjet
poezive ka shprehur botën e tij të
brendshme, duke reflektuar , medituar, për shumë dukuri të realitetit, prandaj
tipari poezive të tij është sinqeriteti, thjeshtësia e të shprehurit. Nuk është
përpjekur shumë për një formë të ngritur
artistike, por ka ruajtur me zotësi në
shkrim dialektin e Veriut ,kjo nga dashuria për qytetin e tij, Shkodrën. Në të
gjithë krijimet e ka ruajtur strofën katërshe ,karakteristikë kjo për poezinë e traditës.
Poezitë dallohen edhe për tonin polemizues ironik
karakteristik për autorët tanë të
Veriut si Fishta, Mjeda, etj. Nën ndikimin e poezisë popullore shumë vargje kanë vlerën e fjalëve të urta., si:
“ Sepse
kështu duhet me mësue,
Lumin në kambë
me e kalue.”
Gjithmonë nën ndikimin e poezisë popullore, nuk mungon
humori në poezitë për skuadrën e
zemrës Gjermaninë:
“ Kur
gjermanët lëshojnë kushtrimin.
Braziljanët ndjejnë trishtimin,”
Autori në këtë
mënyrë i qëndron besnik realitetit njerëzor, që përmbledh bashkë :
trishtimin, dhimbjen, por edhe gëzimin.
Autori ka lëvruar me sukses rimën e puthur që i jep vargjeve muzikalitet.
Poezitë lexohen me kënaqësi për sinqeritetin,
thjeshtësinë e shprehjes dhe të ndjenjës. Shumë herë në letërsi mungesa e një
figuracioni të ngritur , formë artistike
të ngarkuar ,luan rol pozitiv në forcimin e thjeshtësisë së shprehjes,
gjë që është me shumicë në këto poezi.” (A.H)
Libri “Elegji”
,përmbledhje më poezi i autorit Abdyl Ali Koprencka fillon me poezinë :
“Epitaf mbi varrin e nji
plehu”
( Duke qenë në shtratin e
vdekjes.përpara gjykimit final)
Autori kritikon,fshikullon e denoncon ligësinë e njeriut mashtrues që me
besnikëri i shërben diktaturës komuniste, por edhe sot në periudhën e tranzicionit duke dhënë
detaje të veprimeve negative. Nëpërmjet
vargjeve përcjell mesazhe filozofike për jetën e vështirë,të dyzimit të
personalitetit të individit. Si:
“ ..............................................
“Ishit shum’i lumtëruar,
Me kriminilë i flirtëruar,
Poshtërsinë e përpunove,
Me gruan bashkë punove.
N’birë t’gjilpanës ke kalu,
Begatinë tande ke
plehnu,
Gruaja jote
n’gadishmëni,
Me mbulu çdo
poshtërsi.
....................................
N’kry t’pjacës
fillon mashtrimin,
Pa shku n’fund
jep kushtrimin.
Asht kushtrim
prej faqeziu,
Nji çfit
porsa e
shkriu.
.....................
Me vetmohim
mbron mohimin,
Për me mbrojt
me zor shkëlqimin,
Andron
ditë andron natë,
Kujton Shkodra han bar t’thatë.
.......................................
Për njat be për
njat djalë.
Mjer kush e ka
në atë mëhallë
Por mëhalla asht e
kuqe,
Lezetohet me
kët buzëburbuqe
......................
Familjes tande
baltë i hodhe,
Makiavelit ia kalove,
Kur balta n’fytyrë
t’ra,
“Asht mjalt”
the, “jo shaka”.
Baltë,moj
baltë!,
Shumë
ftyra ke mbulue,
Kët lloj
insani,
Kurrë nuk ke
harrue.”
Autori
duke u mbështetur tek fryma e poezisë
popullore dhe forca e saj përgjithësuese, shprehet qartë , depërton në botën e individit me përsiatjet e
tij subjektive, dhe zbulon botën e tij të brendshme. Disa motive të poezisë së
tij pasqyrojnë tragjizimin e jetës njerëzore, bëjnë fjalë për një horizont të
mjegullt, e herë –herë i zi brenda të cilit ndihen ankthe dhe pasiguri. Detajet
e goditura u japin forcë shprehëse të
50-të poezive të librit “Elegji”. Duke lexuar vargjet e
poezive ndjen vetveten te ato dukuri social-politike që brezi im i ka përjetuar me shumë trishtime
e dhimbje.
Në
poezinë “Elegji” që është edhe titulli librit,autori Abdyl Ali Koprencka shpreh me dhimbje
kujtimet e hidhura të fëminisë, të persekutimit të egër komunist. Ai bisedon në
heshtje me shpirtin e babait të tij të shtrenjtë Ali Xhelal Koprencka që ishte
ndarë në moshën 2 vjeçe, duke mbetur jetim. Në çdo varg të poezisë “Elegji”
janë lotë dhimbje për ndarjen për së gjalli të babait me djalin dy veç, të
cilët nuk u takuam fizikisht kurrë nga izolimi kuçedrës komuniste shqiptare.
Ato janë lotë dhimbje me një revoltë antikomuniste duke pasqyruar realitetin e hidhur të
djeshëm,por edhe të sotëm trishtues.
Zemra
e autorit Abdyl Ali Koprencka ushqen
dashuri të pakufishme për babanë e tij të dashur prej të cilit nuk pati fatin
të merrte ledhatimet atërore. Megjithëse ishte i mitur , e kujton me shumë
dashuri dhimbje.
“ Edhe
jam tuj shkue,
Përsëri
tuj t’kërkue,
Tuj
t’kërkue ditë e natë,
Vedi im nuk gjen rehat.
Për ty jam përgjërue,
Zemër, shpirt janë lëndue
Jam
gadi me u ba fli,
Nji
minutë me ndej me Ty!
Që
kur ike je largu,
Truni im
asht përvlu.
Ashtë
përvëlu, asht përzhitë,
Veçse
vorri e gaditë.
.............................
Tuj shiqu
Yjet e Hanë,
Tuj
vrapu mbas çdo zanë,
Dy
fjalë për me ti çu,
Yt bir
gjithmonë me ju!
Ftyrën
tande tuj imagjinue,
Frymën
tande kam dëshërue,
Tuj
kërku përkëdhelite,
Zani
yt kurr’ nuk m’asht shqitë!
Autori Abdyl Ali Koprencka i rritur jetim në rrebeshet e luftës së
klasave ishte hidhëruar me helmin e përhershëm që nuk ishte pran babait të
shtrenjtë doktor Ali Xhelal Koprencka , kur kishte mbyllur sytë përjetsisht në 16 korrik 1983 ,jashtë atdheut që e kishte
dashur më shumë se vetveten.
Në të gjitha poezitë e librit “Elegji” autori shfaqet gjithmonë i dashuruar me
Atdheun, me Shqipërinë e shqiptarët dhe ndjen dhimbje malli për zvillimin
dramatik të ngjarjeve të kaluara e të ditëve të sotme, dukuri social-politike
që janë bërë objekt frymëzimi dhë lëndë më të cilat brumosi poezitë që
paraqet para lexuesit. Autori ka
pasqyruar realisht ,pesëdhjetë
vitet e sistemit totalitar,që Shqipërinë
e katandisën në një krizë të thellë ekonomike, morale e të besimit
Me ndryshimet e sistemit politik nga totalitar në pluralizën politik autori
shpresonte në ndërtimin e një shoqërie, ku njerëzit të jetonin në liri
politike e liri prone dhe në barazi para ligjit, ku të mos kishte padrejtësi e
gjymtime ndërgjegje; shpresonte në një shoqëri të mendimit të lirë dhe të
individit të lirë dhe priste që ajo ditë të vinte, që plaga e sotme të mos bëhet gangrenë e së nesërmes.
Autori është i zhgënyer nga periudha e zgjatur e
tranzicionit shqiptar. Në poezinë “ Nën hijen e ministrit” shkruan:
“Po ta
shohësh në miniaturë,
Asht
Enveri nën lëkurë.
Po ta
shohësh drejpërdrejt,
I ngre
sytë bash pëpjet.
Po ta kthesh në anën tjetër,
Ka
ngjasim me një kuçedër.
N’pranverë, n’kohë t’trandafilit,
Sytë i ka
si t’krokodilit.
Duke përfunduar së lexuari librin
“Elegji”,përmbledhje me poezi të autorit Abdyl Ali Koprencka ndjen kënaqësi për
ta rilexuar përsëri,sepse në çdo varg ka mendime racionale sintetizuese për
jetën,lirinë,demokracinë dhe shtetin ligjor..
Qatip Mara
Nju Jork 27.12.2017
