ADRESA

                                      ADRESA

                    ( TRIPTIK NGJARJESH PARALELE )

     I.     

     Asnjë prej nxënësve nuk besoja të më dëgjonte atë ditë. Orët e mësimit do të shkurtoheshin nga 45 në 20 minuta dhe nuk do të kishte pyetje kontrolli. Vetëm shpjegim të mësimit të ri. Të gjithë ishin veshur me dy palë rroba, edhe me rroba banje, se shkolla jonë, me nxënës kryesisht konviktorë, do të shkonte “në mënyrë të organizuar” në plazh. Kaq duhej për të mos dëgjuar asgjë nga mësimi. Po unë u përpoqa të shpjegoj dhe them se fitova, i ndihmuar nga ajo që e kam patur dhe më ka patur vazhdimisht pranë... nga letërsia.

         “Farmakologjia të ndihmohet nga letërsia?!.. S’ka se si”, më tha një mik. “Ka, si s’ka”, i thashë unë. “Meqë ti s’po lë orën e mësimit për të shkuar në plazh, besoj se do të kesh durim të më dëgjosh”, këmbëngula si me shaka. “Mirë, po shkurt,  me një dozë, si në farmakologji”, qeshi ai. Qesha dhe unë. Veçse, e qeshura ishte vetëm kaq, se s’kishte më vend në ato që do të tregoja.

                                                              ******

         Kur isha student, më thirrën një ditë për drekë në shtëpinë e një kushëriri. Pas drekës, që ishte krejt ndryshe nga ajo e mensës së studentëve, të zotët e shtëpisë më dhanë, pa e paramenduar, një kënaqësi tjetër, të paharrueshme. Qetësohu ndonjë orë këtu, më thanë, duke më çuar te dhoma e pritjes. Po s’të zuri gjumi në divan merr, po deshe, ndonje libër nga biblioteka dhe lexo diçka.

     Sapo u mbyll dera, unë u ngrita nga divani dhe u drejtova nga raftet e librave. Për të ma kuptuar kuriozitetin e madh dhe padurimin, më duhet të them se ndodhesha në familjen, që dikur kishte me emrin e saj  Shtëpinë Botuese “L”, një nga më të përmendurat në periudhën e paraçlirimit. Shumica e librave nuk ishin më në qarkullim, disa ishin edhe të ndaluar. Dhe, kuptohet, unë tek ata u përqëndrova. Nisa të kërkoj me nxitim se ishin shumë dhe desha  t’i hutoja shokët me ç’po më shihnin sytë. Por, befas, njëri prej librave më bëri të ndaloj. S’kishte autor. Ishte përmbledhje tregimesh, me titull: “KRYEVEPRA TE LETËRSISË BOTERORE”. E hapa dhe, duke qëndruar në këmbë, nisa të lexoj rreshtat e parë të një tregimi të cilit, nga  nxitimi, nuk u kujdesa t’i mbaja mend as titullin dhe as autorin. Indiferencën dhe mosmirënjohjen ndaj shkimtarit, më pas e kam kthyer në  vetëqortim të përsëritur krahas një dhimbjeje, të cilën vetëm ai që është marrë me shkrime e njeh. Pas disa vjetësh, në vend që t’ia pakësoja, ia shtova dënimin vetes, sepse kur vendosa ta fotokopjoja dhe ta shpërndaja për ta bërë të dobishëm, librin nuk e gjeta më. Ai nuk paskish qenë i Shtëpië Botuese “L”dhe, duke mos pasur një “adresë” të saktë, askush nuk mundi të ma tregojë rrugën për ta gjetur.

        Tregimi, që nuk ishte i gjatë, ishte shkruar shumë bukur. Nuk e lexova. E përpiva. Kur e mbarova pyeta veten se ku e kish sekretin e magjepsjes dhe, duke e gjykuar me kutet e asaj kohe mbi “të veçantën dhe të përgjithëshmen”, “tipiken dhe jotipiken “etj. etj., gati- gati po e nxirrja atë krijim brilant në një bakër pa vlerë. Për fat të mirë, koha tregoi se vlerë kish jo vetëm tregimi, por edhe ritregimi që i bëja, sado i varfër në raport me origjinalin. Them kështu se atë orë mësimi, ku në sajë të tregimit, farmakologjia u shkri me letërsinë, nxënësit, edhe shumë vjet pas mbarimit të shkollës, ma kanë përmendur si diçka të paharrueshme…

        Ndonëse asnjëherë nuk e tregoj dot njëlloj, ngaqë nuk e kam hedhur kurrë në letër nga frika se mos bëhesha qesharak përballë origjinalit, ngjarja pak a shumë ishte kjo…

     …Në nje qytet, diku nga Franca apo Belgjika, nuk e mbaj mend mirë, shumë vite më parë, jetonte nje farmacist i vjetër, i njohur për zotësinë dhe humanizmin e tij. Farmacisti kishte vetëm një vajzë dhe, si shoqeve, i erdhi koha dhe asaj të martohej. E ëma nuk e arriti dot ditën e bukur të dasmës, se para pak vjetësh kish vdekur, ndërsa babai, që nuk donte të shihte asnjë hije trishtimi në sytë e së bijës, kishte organizuar në mjediset e shtëpisë së tij të madhe, në katin e parë të të cilës ishte dhe farmacia, një dasmë për të mos u harruar kurrë. Afër mesit të natës, kur të gjithë kishin ardhur në qejf dhe dollitë e kishin bërë edhe babanë të mos e ndjente vetminë që e priste pas largimit të vajzës, veshi i mësuar per të kapur tingullin e ziles së urgjencave, e bëri farmacistin e regjur, t’i kerkonte ndjesë një grupi miqsh dhe të zbriste shkallët për të hapur derën. Kur e hapi, u gjend papritur përballë një djali pothuaj 10-12 vjeçar, me dy sy lutës, të përndritur nga lotët. Në dorë ai mbante një recetë të shkruar nga mjeku për nënën e tij. Barnat duheshin përgatitur menjëherë, përndryshe…Djalit nuk i bënte goja të zinte në gojë vdekjen. Sado i mirë, farmacisti nuk pranoi ta përgatiste tretësirën e nevojshme. Farmacia ishte e mbyllur, lart kishte njërëz që e prisnin, bëhej das…oh,jo,jo, s’duhej t’i përmendte fjalën dasmë në atë çast. Nuk kam mundësi, më kupto, i tha me butësi. Djali shqeu sytë. Besimi që kishte krijuar kur, pas shumë përpjekjesh nëpër natë, iu hap një derë farmacie, s’e linte të tërhiqej, por lutjet e, më pas, bashkë me to dhe dënesat, ndonëse u shtuan, s’po bënin punë. Farmacistit i erdhi keq, natyrisht. I tregoi dy tre adresa të farmacive më të afërta, veç më kot. Djali kish trokitur në to pa mundur të bëjë gjë. Epo, ai djalë duhej ta kuptonte, më në fund, që një profesionisti nuk i lejohej të punonte në gjendjen që ishte, se alkooli ia kishte ngathtësuar  dhe duart, por jo, jo, djali nuk po  tërhiqej, lutej, qante. Buzët iu mavijosën e zunë t’i dridheshin, pa nxjerrë zë. Farmacisti e pa që, veç nënës, po i humbisnin fuqitë dhe atij  vogëlushi, prandaj s’u lëkund gjatë. Nuk e la të dorëzohej. U dorëzua vetë. Bëri ç’bëri, ia përgatiti tretësirën dhe pasi shkruajti etiketën sipas recetës, e ngjiti në shishen që ia zgjati djalit. Ai nxorri nga xhepi frangat për të paguar, por s’ishte nevoja. Sot s’marr para, i tha farmacisti, duke e vështruar me ngrohtësi. Kam festë. Si kjo festë ka për të bërë edhe nëna jote për ty,  kur të vijë koha, pas disa vjetësh.           

         Djali mori shishen, falënderoi, u hodh për ta puthur, i lagu dhe faqet me lotët  e gëzimit,  pastaj u kthye  dhe u bë erë.

          Farmacisti mori frymë i lehtësuar. Shkallët i ngjiti si të ish i ri. Eh, kështu ndjehet njeriu kur bën të mira, i tha  vetes, ndërsa britmat e gëzimit për kthimin e tij bënë që salla t’i dukej me ndriçim të shtuar. Dollitë nisën përsëri, madje kur u mësua ndihma që i dha vogëlushit, ato u përfshinë në një lloj gare lavdërimesh të tepëruara, gjë që  kënaqësinë po  ia kthenin në bezdi. Nga tërë kjo, iu duk se e shpëtoi krisja e një shisheje, që u rrezua pranë tij nga një tavolinë. Ajo i hapi shtegun shakave të rëndomta, të cilat toni në ngritje i tingujve të muzikës dalëngadalë po i nxirrte në plan të dytë. Më në fund, babai po gjente pak qetësi për ta parë vajzën në kulmin e gëzimit.  Po s’qe e thënë që kjo të zgjaste, se tingulli i mprehtë i nje violine ia përshkoi edhe një herë qënien, duke i kujtuar përsëri çastin e thyerjes së shishes, veçse tashmë me një dhimbje therëse, sepse përpara syve i doli një shishe tjetër: ajo me tretësirën që i përgatiti djalit. “Mos ,- i tha vetes,- mos mendo menjëherë të keqen!”dhe u lëshua pothuajse me vrap shkallëve, pa pyetur se ç’do të thonin të tjerët për ikjen e tij të beftë. Kur zbriti ne farmaci, nga të gjitha ato që kish lënë mbi tavolinën e punës, vështrimi i kapi fluturimthi vazon tek e cila dyshonte. Si u bind që kishte bërë vërtet një gabim tragjik të pafalshëm, rrëmbeu menjëherë recetën për të parë adresën dhe për të vrapuar që të arrinte djalin në shtëpi, përpara se ai t’ia jepte nënës helmin me duart e veta. Por adresa… mungonte. Mjeku, ndoshta prej nxitimit, nuk e kishte shkruar atë dhe farmacistit, për herë të parë në jetën e tij, ngaqë rrethanat, ku deshi s’deshi punoi, ia kishin ulur përqëndrimin dhe e kishin  bërë t’i shpëtonte nga sytë e para gjë që kontrollonte vazhdimisht në çdo reCetë: adresa. “Mbaroi,- tha me gjysmë zëri ,- tani çdo gjë mbaroi”, dhe me një dhimbje të paprovuar ndonjëherë në jetën e tij, u lëshua si i vdekur në vendin ku kish kryer krimin. Asgjë nuk mund të bëhej më. Djali ishte përpirë nga errësira e rrugëve dhe ku ta dije se në ç’kryqëzim të atij qyteti të madh ishte drejtuar me vrik për të“shpëtuar” nënën e tij të dashur. Edhe sikur farmacisti të dilte në rrugë e të merrte një drejtim çfardo, se, po të kishte fat, mund të ishte ai drejtimi i duhur, s’kishte britmë që  mund të arrinte te ai djalë, sepse kishte kaluar më shumë se gjysmë ore që qe larguar. Dikush nga njerëzit sipër, që e kish venë re ikjen dhe vonesën e farmacistit, zbriti dhe e gjeti atë me kokën mbi tavolinë. Pasi e ktheu dhe i vuri re vështrimin e përhumbur u tmerrua, por farmacisti, që u përmend dhe e kuptoi se çdo alarm nuk do të bënte gjë tjetër, përveçse do t’ia sterroste krejt atë ditë lumturie vajzës së vet, pas një sforcimi të pabesueshëm, arriti ta bindi mikun e tij që nuk ishte keq dhe se i duhej të rrinte për disa çaste vetëm. Ҫastet u bënë shpejt e shpejt minuta, minutat u bënë orë dhe ai s’bënte gjë tjetër veçse llogariste kohën…”Tani djali ia ka dhënë tretësirën e helmët nënës dhe po pret më kot gjithë shpresë… me siguri që në këto çaste gjithshka ka kaluar në gjak… ka vajtur në tru…djali po tmerrohet se nëna po i vdes..ajo s’përgjigjet më…jo…jo!... Djali me siguri ka vënë  ulërimat…kanë ardhur gjitonët…dikush ka lajmëruar policinë dhe policia nuk vonon. Ja,  prite kur të trokasin dhe ata do të vinë tani per të më hedhur prangat”. Truri i tij i kishte bërë llogaritë mirë se, pikërisht atëhere kur e mendoi, ra zilja dhe farmacisti u gjend te dera përpara se zilja të pushonte. E hapi derën me duart që i dridheshin dhe e para gjë që i zuri syri ishte fytyra e vrarë, krejt e përlotur e djalit. “ Nga nxitimi, duke vrapuar, unë u rrëzova dhe shishja…m’u thye” tha ai. Farmacisti ra në shesh pa ndjenja. Pas britmave të djalit njerëzit zbritën me vrap shkallët dhe më tej s’ka nevojë të thuhet gjë tjetër. Fati, kësaj here, doli në krah të atij njeriu të mirë.

                                                              ******

         Qëlloi që, kur ra zilja e shkollës, unë mbarova së treguari, po nxënësit  nuk po lëviznin nga bangat për t’u ngritur. Mjaft prej tyre kishin huazuar prej djalit të tregimit disa pika lotësh, që u ndrinin në sy. Ja, këtë bëri letërsia.  Kurse mua, në një çast të tillë, s’më mbetej të thoja gjë tjetër, veç fjalëve:” Për gabimet në receta do të flasim përsëri. Tani dilni, se ju pret deti.”

         II.           

         Ka kaluar mbi një muaj që nga dita kur i tregova mikut tim historinë e farmacistit të vjetër dhe, megjithëse kisha vendosur për ta patur të shkruar atë ngjarje, akoma nuk e kam hedhur në letër. E kam të qartë se, edhe ashtu si e tregoja, s’do te ishte keq ta kisha. Nxënësit u mrekulluan vërtet, ndoshta ngaqë fati u tregua bujar me njeriun  e mirë, po mua do të më shkonte mundimi dëm, nëqoftëse e tërë kjo, pas ftohjes së përshtypjeve, do të tingëllonte si një përrallë. E tillë mund t’i jetë dukur ngjarja edhe mikut që ia tregova por, siç ndodh pothuajse gjithmonë në të tilla raste, ai vetëm sa më shprehu kënaqësinë me fjalët e zakonëshme përgëzuese dhe nxitoi për në sallën e bilardos, ku kishte rrezik t’i zihej radha e lojës. Unë nuk arrita t’i thosha  se në orën e ardhëshme të mësimit, për t’u bërë më bindës, u tregova nxënësve një ngjarje tjetër, të cilën do të desha gjithashtu ta shkruaja, aq më tepër se isha dhe vetë i pranishëm.  Ajo kishte ndodhur pikërisht në farmacinë tonë, në kohën kur kisha vetëm pak muaj që kisha filluar  punën, pas mbarimit të universitetit. Por…

       … të tregosh nuk është gjithmonë punë e lehtë, ndonse shumëkujt mund t’ i  duket si diçka jo e mundimshme . Sidomos  kur, duke rrëfyer, rrëfehesh, dhe kështu do të zbulohesh para të gjithëve që nuk paske qënë deri në fund i sinqertë. Po atëhere ishte kohë diktature dhe  unë nuk mund t’u tregoja nxënësve gjithçka doja dhe si doja ose, më saktë, ashtu si do t’ua tregoja sot. Ku të linte autoçensura të flisje pa u matur mirë për disa gjëra?! Ndërsa tani, që mund t’ia filloj , në një kohë krejt ndryshe nga ajo tjetra, më krijohet një vështirësi e re: sapo ulem dhe nis të shkruaj, në fillim të çdo rreshti më del përpara një fytyrë e qeshur, lehtësisht ironike, me syze të rëna poshtë hundës, që më thotë : “Po mua, përsëri jashtë historisë do të më lësh?” Dhe, meqë nuk është ai personazhi që gaboi, unë për një çast e lë mënjanë. Po, ndërsa gjithçka e asaj fytyre zë e tretet për të më  hapur udhë, ndriçimi lëvizës i syve  gri në të kaltër, me humor lehtësues për çdo situatë, është prapë aty. Dhe, ngaqë më vret ndërgjegjja se kam heshtur për gjëra, që kishin vendin kryesor në ngjarje dhe që lidhen pikërisht me të, më duhet të rishikoj  ç’ kam thënë dhe ç’duhet të shtoj në këtë tregim. Madje, s’ka se si të mos e filloj me portretin e atij njeriu të çuditshëm.  

         Atëhere… që të më lehtësoni, shtoni, mundësisht, mbi ato që thashë, edhe një palë mustaqe te vogla me qime, që s’merrej vesh se si ngatërroheshin dhe dilnin aty këtu si gjilpëra; një kokë jo shumë të madhe në një trup të shkurtër me linja gati rrumbullake dhe një ecje të lehtë të një njeriu me shkathtësi të pabesueshme për moshën, që e kishte kaluar paksa  pragun e pensionit. Po të shtoj se unë e doja atë njeri, që nga të gjithë njihej edhe si pijanec, do të bija menjëherë në kundërshtim me veten, sepse e kam të shkruar në ballë që s’bëhem dot mik me ata që pijnë e bëhen tapë. Po atëhere, ç’kishte të mirë ai, që pothuajse gjithë kolektivi e priti me kënaqësi, kur erdhi te ne nga qyteza, ku për vite të tëra punoi e jetoi i vetëm dhe pa familje?...Shkollë jo, emri sterrë i zi: Zihni Ziu, çirak, çitak dhe plak si gjithë të tjerët, që e kishin filluar punën që përpara luftës dhe që mbaheshin  si “zanatçinj”përpara nesh. Midis tyre kish dhe nga ata që jetonin akoma me të shkuarën dhe “sekretet” e zanatit na i fshihnin ne të rinjve, sepse… i “kishim buzët akoma me qumësht”. Po xha Zihniu, nuk qe i tillë. Edhe pse asnjëherë nuk e pyetëm se sa klasë shkollë kishte bërë, ne e ndjemë shumë shpejt se më i ditur dhe më i shkathët nga shokët e tij qe, pa diskutim. Pa le që çdo ditë, në orarin e pushimit të drekës, kur dilte nga puna, nuk vraponte për të ngrënë, as afrohej në ndonjë pijetore ( për çudi nuk po vinte më alkool në buzë! ), po hidhte xhaketën në njërin sup dhe me tjetrin mbështetur te hekuri që mbante altoparlantin vertikal  gjëmues “Tesla”, të radios së “Sheshit të Flamurit”, rrinte e dëgjonte një nga një të gjitha lajmet e ditës. Nuk e bënte për të kaluar kohën, jo, e kishte kënaqësi dhe “orë mësimi”, siç na thosh me buzë në gaz. Dhe “mësimet”që merrte atje, vinin përherë të freskëta në turnin e pasdites. Zakonisht, në orët menjëherë pas drekës, në farmaci s’kishte dhe aq punë, kështuqë “profesor”Zihniu fillonte menjëhërë seancën e  pyetje-përgjigjeve për ngjarjet nga bota. “Ky është dreq”, thoshte për të Mihal Naka, kur zihej “mat”dhe “mat” zihej gjithmonë i shkreti Mihal, se jo vetëm që ishte me tre-katër klasë  “të fillores”, po dhe s’ja shkrepte fare për asgjë. Paketat me pluhura, po, ato i ndante saktë Mihali, ndonëse me një ngadalësi të kërmilltë dhe, pasi i mblidhte, i ambalazhonte më bukur nga të gjithë. Po kjo s’qe gjë përpara të mirës tjetër: ai ishte i vetmi anëtar partie në farmaci, megjithatë nuk i binte në qafë njeriu dhe s’mbahej me të madh. Punonte “për të ushqyer kalamajtë” e tij . Kur s’kishte ç’të bënte, rrinte i heshtur e pa lëvizur, si mumje, me kokën që, pas peshores  së tij, dukej si kafka- simbol   e Toksikut “A”. Madje, një ditë, vajza e vogël e njërit prej kolegëve, kur i ati i tregoi me gisht kafkën e të vdekurit me dy kockat e kryqëzuara pas saj dhe e pyeti: “Kush është ky?”ajo pa u menduar tha:”Xhaxhi Mihali”. E qeshura kërciti “si në Bagdad”, po xhaxhi Mihali nuk e prishi terezinë dhe as u zëmërua me njeri. Ca nga ca xha Zihniu e ngriti stekën e kërkesave, se zuri të pyeste per emrat e kryeqyteteve jo dhe aq të njohur të botës, për emrat e ca presidentëve të vendeve të  vogla afroaziatike, për luftërat që bëheshin edhe midis fiseve ne Afrikë,  pastaj për zonat e prodhimit të bimëve mjekësore, esencave,  erëzave etj. Dhe gjithë qejfin e kish kur pyetjet ia bënte Mihalit. Ky, që t’i shmangej, bënte ç’bënte dhe futej nga kthina e pastrimit të shisheve apo, nga halli, hynte e dilte disa herë edhe në… banjo. Aq desh xha Zihniu. Kthehej menjëherë nga unë, fuste kokën midis shpatullave të ngritura për të ndihmuar të qeshurën e  pazëshme, ulte syzet në majë të hundës për të më parë “direkt, pa xhama” dhe më thosh me intimitet: “E zuri prostata, të varfërin, mbeti në banjo”. Një ditë ama, e tepëroi. Se në  atë kohë, s’bëhej dot “shaka me zarar”. Sidomos kur shakaja lidhej me Partinë. Edhe i dehur të ishe, burgun e kishe të sigurt, pa le që të gjithë e dinin se xha Zihniu nuk pinte më dhe s’justifikohej dot që kish dërdëllisur nga pija. Se nga e gjeti gjithë atë guxim, një Zot e di, po ja që s’iu durua dhe, sa e pa Mihalin të hynte si hije për të mos u ngacmuar nga “mola”e të afrohej te tavolina e tij me një tog broshurash me fjalimet e anëtarëve të Byrosë Politike në Kongresin e fundit të Partisë, ai i lëshoi pyetjen : 

Ҫ’i ke ato, mo, Mihal? – dhe ma xivosi syrin për të më thënë : -Tani shiko ç’do t’I punoj!

Ca matriale, -tha Mihali me gjysmë zëri, teksa po kërkonte çelësin e sirtarit, i vetmi me çelës nga gjithë sirtarët në farmaci që, domosdo, Mihalit i takonte ta kish “për të ruajtur sekretet e Partisë”.

O më japësh dhe mua një ta lexoj?

Jo, jo-tha Mihali. Janë sekret. I kemi marrë me porosi …

        Ndërkaq, xha Zihniu, i cili gjithë qejfin e kish që Mihali, për t’i dhënë një çikë rëndësi vetes, të thosh “Janë sekret”,  nuk e la të shkrifej, sepse nxitoi t’i thosh me qesëndi :

        - Ҫ’sekret, mo, nga këto ka sa të duash në librari  dhe nuk i blen njeri.

       “ Nuk i blen njeri librat e Partisë?”… Ne ngrimë. Askush nuk foli. Mirë që ishim vetëm katër vetë në farmaci dhe, po të hiqje Maron, që e kishte ditën e findit në punë, se qe transferuar në një qytet tjetër, mbeteshim vetëm unë, xha Zihniu dhe Mihali. Po, si gjithnjë, Mihali nuk foli. Ai s’e bëri problem në kolektiv,  me siguri as në organizatë, se po ta hapte gojën atje, seancat e pyetje - përgjigjeve do të transferoheshin nga farmacia në qeli dhe pyetjet s’do t’i bënte më xha Zihniu, po hetuesi. 

       Kur kaloi një kohë e mjaftueshme për të harruar dhe erdhën përsëri ditët me humorin e zakonshëm, sidomos mes xha Zihniut dhe Mihalit , na ndodhi një e papritur, më e rënda që mund të ndodhë në një farmaci. Iu dhanë gabimisht barnat e një recete veterinare një fëmije. Fëmija ishte i porsalindur dhe nënës së tij iu dorëzuan helme, që ishin të forta edhe për kalin e sëmurë, pa le për fëmijën. Ishte ora tetë e mbrëmjes. Në punë kishim mbetur vetëm unë, xha Zihniu dhe Mihali kur ky, dyllë i verdhë erdhi nga banaku dhe, pa u ulur dot në karrige, ra në shesh përpara nesh. Mezi arriti të na sqaronte për gabimin.

            Vrapova për në sirtarin e dorëzimeve që të gjeja recetën, për të parë adresën, me shpresë që ta arrinim në kohë nënën dhe ta ndalonim për t’i dhënë helmet fëmijës. “Po vdiq ai…- nisi të flasë përsëri Mihali,- dënimin …hak do ta kem…po nuk kam hallin tim...kam  kalamaj…” . Dhe u pre. Nuk duhej të humbnim kohë. E qëlluam me pellëmbë në fytyrë, e tundëm, e lagëm dhe me ujë për ta përmendur, se duhej të ngriheshim dhe të shkonim menjëherë në poliklinikë, për të kërkuar adresën në regjistrin e vizitave. Atje nuk treguam se sa keq qe puna, e cila u bë sterrë fare, se edhe infermierja s’e kishte shënuar adresën në regjistër, gjë që zakonisht nuk ndodhte. Po dikush, nga punonjësit e poliklinikës, kish dëgjuar se nëna ish një grua rome, nga Levani, dhe ne, me një autoambulancë gërdallë, prodhim i fillimeve   të indusrisë ruse të makinave, mbetur që nga koha kur e kishim mirë me rusët, u nisëm.          Përpara se të niseshim unë me Mihalin, xha Zihniu e mori atë me marifet mënjanë dhe, pasi i tha diçka, i rrahu supin me dorë dhe e shtyu me zor përpara, duke mos e lënë të fliste për ta kundërshtuar. Unë do t’ju pres në farmaci, - na tha ai. –S’kam zemër të vij me ju . Po sikur të…mos o Zot, është fëmijë, more…- dhe sytë iu mbushën me lotë. Më prekën pa masë ato lotë, sepse më kujtuan vetëtimshëm që pak ditë më parë, dikush më kishte thënë se Zihni Ziu paskish qënë ca  kohë i martuar dhe, kur mësoi nga gruaja se ajo ishte shtazënë, edhe pse nguroi, e la të shkonte dhe ta ndante gëzimin e madh me të ëmën. Zihniu ishte njeri pa njeri, jetim dhe i vetëm gjithë kohën,  po dhe ajo vetëm nënën kishte. E ëma ishte larg dhe rruga ishte e keqe. Edhe koha, për t’i shtuar rreziqet, u prish dhe u nxi papritur. Një aksident që e bëri makinën të fluturonte në humnerë, ia mori jetën gruas së re dhe fëmijës, gëzimit që priste Zihniu. Ai u godit rëndë, u bë keq e më keq dhe u tjetërsua nga fatkeqësia. Pastaj u dha pas alkoolit dhe nuk u martua më.

           Këto kujtoja ndërsa po çanim fushën me makinën që më shumë kishte zhurmë sesa shpejtësi. Ngadalësia e saj po ma shtonte ankthin dhe ndonëse duhej shpëtuar fëmija dhe, rrjedhimisht Mihali, herëpashere më hynte në vorbullën e mendimeve  edhe sjellja e xha Zihniut, disi e çuditshme dhe e pakuptimtë. Përse vallë, përpara se të niseshim, duhej t’i thosh Mihalit fjalë që s’duhej t’i dëgjoja unë? Megjithatë, nuk e vrava shumë mendjen për ta gjetur, vetëm se, gjatë rrugës, tek shihja dritën e hënës që kthjellonte  gjithë hapësirat, si për të na lehtësuar,  vura re që në qiell, krahas  xixëllimit të yjve, vezullonin edhe dritëzat e lotëve  të Zihniut, ndërsa na kujtoi fëmijën.  Ai na priste, me siguri i mbështetur, si e kish zakon, me njerin sup te dera e farmacisë, nga ku mund të shihte më shpejt ardhjen e autoambulancës.  Po ne, me ç’lajm do t’i venim vallë?... 

          Kur u afruam te tendat e romëve, që ndrisnin të  lara nga drita e hënës, kontrastet e forta të sendeve përreth bënin që çdo gjë të dukej si e shkëputur nga nata. Njollat e errta shfaqeshin aty-këtu me një forcë goditëse, që heshtja e fushës e bënte të frikëshme  dhe Mihalit kjo, ndoshta, ia mbërtheu këmbët. Sapo zbriti nga makina, ai ndaloi dhe më tha: “Ik ti i pari, se unë nuk di si t’u flas. Do më lidhet goja”. Dhe ndënji pranë makinës me shoferin.Të dy ndezën nga një cigare. Nuk eca shumë kur, papritur gjeta një njeri, që po bënte të njëjtën gjë, si dy shokët që lashë pas. Nga drita e zjarrit të cigares dukej se thithjen e tymit ai e bënte të gjatë dhe fort. Ishte më shumë se i mërzitur. Nuk e zgjati dhe, me pak fjalë, më tha që po i vdiste djali i porsalindur…Sa dëgjova  këtë, s’e lashë të vazhdonte më tej, po e pyeta pa u menduar:

       “ Si e ka emrin?”

        “Alen. “

        “Ia dhatë barnat? “( “U nxitove,- i thashë menjëherë vetes”.)

        “Ku e di ti?”- pyeti ai me habi.                                                                                                                   

       “ Unë për atë kam ardhur”.

       “ Pse?”

        “Jam farmacist”.

       “ Jo more, -  tha pa më lënë  të vazhdoj.- Shyqyr që erdhe, se gruaja s’do që t’ia japë. Pret mëngjesin…”   

          Kaq më duhej që të mbushesha me frymë. E harrova natën, harrova ku isha, s’mbaj mend as se kur i thirra Mihalit, vetëm se në çastin që po i jepja barnat e duhura djalit, u kujtova se po vinte mëngjesi.

          Fëmija shpëtoi, kjo kishte rëndësi, të tjerat do të  zgjidheshin.

          Kur po  largoheshim, Mihali kërkoi që në kthim të mos rrija me shoferin, po pas, me të, se kishte për të më thënë diçka. Me siguri për ta mbyllur këtë punë midis meje, atij dhe xha Zihniut. Se ishte anëtar partie dhe kushedi “ ç’do t’I punonin” në organizatë. Po ajo që më tregoi ai m’i përmbysi të gjitha. I kalonte kufijtë e imagjinatës. Xha Zihniu, që “me ngacmimet“ e përditëshme, dukej se po bëhej “armik” me të, në këtë hall iu gjënd pranë dhe… më shumë se mik. Ҫ’mik?! Vëlla!  Ai i kish thënë se do të vinte në recetë firmën e tij në vendin e dorëzuesit, ngaqë Mihali në hutim e sipër nuk e kish hedhur, kështuqë do ta shpëtonte Mihalin dhe  do t’i mirrte të gjitha përgjegjësitë dhe dënimet, po të pësonte gjë fëmija. Se Mihali kishte kalamaj për të rritur, kurse ai ishte fill i vetëm dhe s’merrte në qafë njeri. Ndërsa për kalamajtë, për të gjithë kalamajtë, edhe të Mihalit,  i qante syri.

         Mihali  vazhdoi të fliste, po unë nuk e dëgjoja më. Përpara m’u shfaq fillimisht lëvizja e krahut të xha Zihniut, që shtynte shokun për të mos i kundërshtuar vendimin , pastaj përsëri m’u zbulua fuqishëm figura e plotë e tij, me xhaketën të hedhur pa kujdes në supin e majtë, tek rrinte e priste te dera e farmacisë, me kushedi ç’ankth në zemër. Pa diskutim, me ankth, se në atë kohë ekzistonte edhe dënimi kapital për krime që përfundonin me vdekje. Sa mendova këtë, nisa të godisja me grushta llamarinën e makinës dhe  i bërtita shoferit të shpejtonte. I duhej dhënë pa vonesë xha Zihniut, atij njeriu të jashtëzakonshëm, lajmi i mirë. Shoferi më dëgjoi dhe në farmaci arritëm shpejt. Por… xha Zihniun nuk e gjetëm. Pastruesit e rrugëve të turnit  të natës e kishin parë të shtrirë te dera e farmacisë dhe na thanë se e kishin nisur për në spital, ku doli se kish pësuar infarkt. Atje ai e kish marrë veten shpejt veten. Sa na pa dhe  mësoi që gjithçka vajti mirë, i mbushi sytë me atë dritën e tij karakteristike gri në të  kaltërt dhe, duke qeshur, na tha: Fëmija ishte i pari që shpëtoi, po ngaqë nata paska qenë me fat, shpëtoi dhe një tjetër. Ju e dini që unë kam dy “Z”, një në emër dhe një në mbiemër : Zihni Ziu. Këta kujtuan se gërmën “Z” e zuri zbritja dhe po bëheshin gati të më zbrisnin nga numri i të gjallëve. Po ja që llogaritë ndonjëherë s’dalin si i pret. Apo jo Mihal?... Unë ktheva kokën nga Mihali dhe për herë të parë në sytë e tij, pashë dy pika të rënda loti, që i ranë me vrull nëpër faqet e thara.

         Pas disa ditësh ajo që kaluam u harrua. Se “ s’kish ndodhur gjë “, vetëm se farmacisë  i ishin shtuar tre gënjeshtarë, që për vete kishin venë mend, po të tjerëve s’ua jepnin dot atë të shkretë “përvojë” që s’do t’i linte të gabonin. Gjithsesi, me kalimin e kohës, e gjetëm rastin që ta tregonim ngjarjen si diçka të ndodhur diku larg nesh. Ajo nuk mbeti pa u diskutuar, po tjetër gjë është ta dëgjosh një të keqe dhe tjetër është ta kesh ndjerë në lëkurën tënde. Në fund të fundit, rëndësi kish ruajtja e emrit të mirë të farmacisë që, pavarësisht nga kjo, dallohej për punë të pastër. Populli ishte i kënaqur nga ne, por dhe Partia “na vlerësoi” se…në prag të festave, kur ishte zakon të bëheshin dekorime, edhe në kolektivin tonë, nuk  mungoi “gëzimi”. Ironik, natyrisht, sepse u dekorua… Mihali. Me motivacionin “për shërbim shëmbullor ndaj pacientëve”. Ai na qerasi, natyrisht, po ndryshe nga të tjerët, që bënin llogje, duke kthyer nga pak raki në fund të gotës, Mihali rrinte i heshtur, sikur të mos qe aty. Megjithatë, xha Zihniut nuk ia prishi kur ai ia mbushi gotën, për të pirë të dy një dolli për shëndetin tim. Në kushte të tjera kjo s’do të tingëllonte dhe aq mirë, se unë isha më i ri se të tjerët dhe  s’kisha ndonjë “sebep”, po askush nuk pyeti, ndoshta ngaqë të gjithë e dinin se në shtator do të largohesha prej andej, për të dhënë mësim në shkollën mjekësore.

        Në tetor edhe Xha Zihniu doli në pension. Po s’ishte e thënë që ta gëzonte gjatë. Vetëm një muaj dhe tri ditë. Pikërisht në kohën kur isha duke trajtuar në klasë temën e  gabimeve në recetë dhe po flisja për mungesën e adresës, ( ç’ koinçidencë e keqe! ), erdhi në shkollë Mihali.  Xha Zihniu kishte vdekur. Infarkti kësaj radhe kishte qenë masiv. Mihali qante, unë jo. Dhe më vinte inat që s’kisha lotë. E shava veten që sytë më mbushen ngandonjëherë kot, kur s’është fare nevoja. Por po e lë mënjanë këtë temë, se lotët s’vijnë gjithmonë kur duhen. Ato, gjithsesi, më erdhën pak më pas, kur Mihali m’u lut ta ndihmoja të bënte një veprim të padëgjuar ndonjëherë. Kushdo që do ta dëgjonte kërkesën e Mihalit, do të… qeshte. Po unë, që isha në dijeni të shumë gjërave që lidheshin me të, nuk qesha. Ai njeri, në dukje më shumë si i vdekur se sa si i gjallë, zemrën e kishte zemër. Dhe truri, që dukej sikur pak vend zinte në kafkën e tij, i ushqyer nga gjaku që i dërgonte zemra, do të qe tjetërsuar, gjersa  mendonte gjëra të padëgjuara. Mihali donte ta nderonte shokun e tij të punës  me dekoratë dhe t’ia vendosnim në krahun e majtë, te xhaketa, që t’ia shihnin të gjithë, përpara se ta merrnin për në varreza. Po në ato pak orë që mbeteshin, kjo ishte e pamundur. Se Mihali nuk ishte as sekretar partie për ta propozuar, as Komitet Partie e as President Republike. Kurse ai thoshte po, e mundur ishte. Se dekorata qe gati : ajo që i dhanë atij në prag të festës.  Sipas Mihalit, dekorata nuk qe e tij, po e xha Zihniut. ( Këtu, pa pritur, m’u mbushën sytë ). Mendo një herë, më tha, mendo sikur fëmija ta kishte pësuar dhe Zihniu të dënohej, se hodhi firmën e dorëzuesit në recetë për të më shpëtuar mua dhe kalamajtë e mi. Për “atë punë të mirë”, mua duhej të më vinte plumbi dhe jo dekorata. Tjetër gjë që fati desh të shpëtonim të gjithë.

            E pashë me vëmendje atë fytyrë të ndryshuar nga mendimi i bukur. Simboli i Toksikut A  ishte tretur dhe unë qeshja brenda vetes me vogëlsinë që na kap ndonjëherë, kur s’duam të lodhemi për të gjetur ç’kanë të mirë disa njerëz.

       - S’e ke keq, o Mihal,- i thashë.- Po si t’ia bëjmë?... Po të merret vesh, do të bëhet ngatërresë e madhe dhe s’është çudi që edhe ty të të dënojnë në Parti. Pa le sikur xha Zihniu të ketë patur dhe ndonjë gjë në biografi, se qyteza ku e gozhduan të punojë pothuaj gjatë gjithë jetës, për të internuarit dhe jo për pasuritë nëntokësore përmendet më shumë sot.

        - Mirë, po akush s’ka për të mësuar gjë. Se ne të tre, unë, ti dhe ai,  i ndjeri,  e treguam që sekretin ditëm ta mbajmë. Tani kemi mbetur vetëm dy. Dhe s’ka më vend për dyshime. Gjithë puna është se si të veprojmë për ta çuar medaljen deri te mbesa e tij, pa u marrë vesh nga njeri.

         - Ke ndonjë mendim?- i thashë, sikur të isha në mbledhje.

         - Kam,-tha ai.- Ti.

         - Unë?!

         - Po, ti. Se mbesa e Zihniut  mua më njeh. - Vendosmëria e Mihalit u bë e prerë.

         - Po dhe mua më njeh, o Mihal, -  thashë i binidur për pamundësinë. - Ka rrezik që e gjithë kjo të përfundojë keq dhe me pasoja.

         - Mos, - tha i prerë Mihali, - mos më thuaj nga këto gjëra.- Unë do të dërgoja vajzën time, po mbesa edhe atë e ka parë.

            Mendimi për vajzën befas ma ndriçoi zgjidhjen. Nga ajo u kujtova që në shtëpi e kisha dhe unë një mbesë, vajzën e motrës sime, ardhur për fundjavë nga Fieri. Atë s’e njihte njeri. Shaka me zarar ishte ajo që  mendova,  po ngandonjëherë ia vlen pak marrëzi, për të bërë të pamundurën. E shoqëruar nga unë, deri ku të mos bija në sy, vajza, si “Pioniere e dalluar”,  me shallin e kuq në qafë, e “dërguar nga Komiteti”, mund ta dorëzonte dekoratën te mbesa, për t’ia venë në gjoks të ndjerit, përpara se të vinin shokët për t’i dhënë lamtumirën e fundit. Meqë “rasti ishte urgjent, dokumentet e shkruara do t’i dërgonin më pas”. Unë e porosita atë që, pas kësaj, të largohej  pa shkëmbyer asnjë fjalë tjetër. Dhe isha i bindur se gjithçka do të shkonte mirë, ngaqë e dija si e kisha mbesën.

           Nuk po zgjatem më për hollësira, vetëm se ia vlen të them që gëzimi që provova më pas, nuk qe gjë përpara gëzimit të Mihalit. Ndonëse mori  një dozë të lartë kënaqësie, kur pa se të gjithë u habitën dhe thanë fjalë të mira për dekoratën,  Mihali vërtet që nuk e ndryshoi natyrën e tij të heshtur, por forca e përqafimit që më bëri me duart e thara e të dobëta, ishte e pabesueshme. Ndërsa Xha Zihniu,  edhe pse po ikte përgjithmonë nga kjo botë kishte, si zakonisht, diçka të tijën për t’ia shtuar fitores sonë. Ajo ishte një grimcë qeshjeje, mbetur e ndritur në qoshen e majtë të buzës, njëlloj si buzëqeshja e mezidukëshme e kohës“kur me pyetjet që bënte, më zinte mat”, tha më pas Mihali. Afër saj, ndriste fort edhe ajo që ne, “shokët nga lart”,  bëmë ç’bëmë, arritëm që arritëm t’ia vendosnim në çastin e fundit pranë zemrës : medalja, të cilën xha Zihniu e meritonte si rrallëkush.    

  III.             

                                                                      

                   “ Kjo që do të tregoj tani nuk është ngjarje e të kaluarës. Është e freskët, njëlloj si të ketë ndodhur sot. Madje… vazhdon. “

                  Kështu ma filloi tregimin e tij një koleg i vjetër. Por, ndërsa unë po prisja të vazhdonte, fytyra i mori një shprehje pavendosmërie dhe iu desh pak kohë të mendohej, gjersa ta nxirrte shqetësimin : “ Ti, po deshe, shkruaje edhe njëlloj si po ta tregoj unë, veç, të lutem, thekso në krye, si veprohet në disa tregime, që çdo ngjashmëri me ngjarjet dhe njerëzit, është krejt e rastit, ndonëse fjala “krejt” nuk më duket se do të ishte edhe aq  me vend.

                  Pasi e qetësova mikun tim duke i thënë që unë kurrësesi nuk do të shkruaja diçka biografike, aq më tepër që, siç tha ai, ngjarja vazhdon, më shkoi mendja te e para pyetje që mund të më bënit : “ Përderisa ngjarja vazhdon, mos do të na shkruash nje serial ?”...Jo, jo, nuk kam ndërmend t’ju lodh me seriale . Fjalën e kishim për pakujdesitë me recetën dhe…

                 …po e them që në fillim që, kolegu më tregoi se farmacistja, ndonëse e re dhe në ditën e  parë të punës, nuk duhej të gabonte me recetën e një fëmije, që e pësoi dhe ra në gjendje kome. Në këtë rast, edhe po ta kishte të shkruar adresën në recetë, ajo s’do të vraponte për të penguar dhënien e barit të gabuar. Sepse… nuk e dinte që bari që dorëzoi, nuk lejohej t’u jepej të porsalindurve. Si fillestare në punë, ajo duhej  të kishte pranë një farmacist me përvojë dhe çdo gjë duhej ta bënte nën drejtimin e tij, por pronarja…eh, pronarja ishte vetë ajo. E ëma, që ia bëri dhuratë farmacinë, nuk duroi sa ta gjente drejtuesin dhe e hapi shpejt e shpejt lokalin për vajzën e saj. Se, “ç’nevojë qe për të patur patjetër një farmacist”, kur nëna “ishte vetë doktoreshë” dhe “barnat i njihte për bukuri”? Ajo e porositi të bijën të mos hutoej, po të hapte sytë dhe për çdo gjë ta njoftonte me celular. Për të mjaftonte kaq që vajza “mos bënte budallallëqe!”

       “ Mos po e zgjas me këto hollësira?”

        “Jo, - i thashë, vazhdo.”

         “Ndoshta për ty s’ka nevojë të tregoj gjë tjetër për ta shkruar tregimin. Gjithçka  është e qartë. Boll. Jemi në një kohë kur, edhe nëse koha gjendet, “asnjeri s’ka kohë”. Pa le durim. Po, me ç’po shoh, durimi u dashka çdo ditë e më shumë. Sidoqoftë  po të vazhdoj edhe pak, them se do të më japësh të drejtë.”

      “ Vazhdo, vazhdo,- i thashë, jo vetëm për mirësjellje.

      “ Përpara se të ndodhnin këto që do të them,- foli prapë ai,- isha ngarkuar nga katedra e universitetit, që të kontrolloja praktikën e studentëve  në farmaci. Në njërën prej farmacive gjeta Silvën, vajzën që më pas, kur filloi punën në farmacinë e saj, bëri gabimin që të tregova më sipër.  Në praktikë ajo ishte “në dorën e sigurtë” të një shoqeje të mamit e cila, duke qenë e vjetër në profesion, do t’i mësonte “të gjitha sekretet”e punës. Kur hyra brenda, fillimisht i fola studentes, meqë pronarja e  farmacisë po bisedonte me një grua. Pasi u shkëput për një çast prej saj dhe u prezantuam, pronarja më la të flisja me vajzën, se vetë ishte “një çikë e zënë me doktoreshën”. Epo, kanë punët e tyre, thashë, dhe, që të fitoja kohë, i kërkova studentes të sillte gjithë recetat e ditës, për t’i parë dhe diskutuar sëbashku.

       “Nuk ka receta”, tha ajo.

       “Si nuk ka, s’keni patur kërkesa për barna?”

       “Po, po mjekët rrallë dërgojnë receta. Shumicat e herëve barnat i kërkojnë me copa letre”.

        “Pa emër, pa moshë, pa adresë ?”

         “Më mirë shikojini vetë” , tha ajo.

           Edhe pse i dija disa gjëra, ato që pashë më skandalizuan.

         “Dhe ju i jepni barnat me letra të tilla?”i thashë, duke e ngritur pa e kontrolluar dot zërin.

         “I japim dhe pa letra, se po të mos i japim ne, gati janë të  tjerat. Farmacitë tani janë ngjitur e ngjitur” u përgjigj që nga larg pronarja.

         “Po nëqoftëse bëni një gabim, si do ta gjeni pacientin, pa patur adresën e tij ?”   

         “Unë kam kaq vjet në këtë lagje dhe jo vetëm që nuk gaboj, por dhe  i njoh të gjithë. S’kam nevojë për adresë”,- tha gjithë siguri ajo.

          Nuk më erdhi mirë që rasti më përballi me një kolege të tillë. Mendjemadhësia e saj me solli menjëherë  ndërmend modestinë dhe përkushtimin e shumë shoqeve dhe shokëve te mi farmacistë, jo vetëm të vjetër, por edhe të rinj dhe, ndonëse e kisha të  qartë që do të lodhesha kot,  s’munda të mos e pyesja :

         “Po sikur të vinte një njeri, që nuk është nga lagjja juaj, do t’ia jepnit barnat me një letër të tillë?”

         “Po ju, zotëri, për kontroll të farmacisë keni ardhur, apo për të parë nëse studentët janë paraqitur në praktikë?... Se nuk ju njoh”, ndërhyri hidhur mjekja.

        “As unë”, i thashë.

        “Doktoresha është nëna e vajzës”, qeshi farmacistja.

        “Dhe ju jeni pedagog?”erdhi menjëherë pyetja.

        “Po”, u përgjigja pa nguruar. “ Jam drejtuesi i praktikës mësimore”.

        “Ëhë…”tundi kokën dhe rrudhi turirin me përçmim doktoresha. “Thashë dhe unë, si ka mundësi që mos ta njoh? ” Dhe, natyrisht, nuk e mori mundimin të më skedonte, se për të kishin  rëndësi dhe “duheshin njohur mirë”vetëm pedagogët, me të cilët vajza do të jepte provime.

         Që nga ajo ditë kaloi një farë kohe dhe unë pothuajse e kisha harruar fare doktoreshën. Ajo po se po që më kish harruar. Dhe kur, papritur, u gjenda përballë saj  në poliklinikë, për një  kontroll të syve, ajo më bëri pyetjet rutinë për emrin, mbiemrin etj., si për çdo pacient të panjohur. Megjithatë…

         “ Ju më duket sikur keni qënë një herë këtu dhe jeni vizituar te unë.”

         “ Jo”, i thashë, i sigurt që takimin në farmaci nuk e mbante mend.

         “ S’ka mundësi. Unë fytyrat e atyre që kam vizituar i mbaj mend si dreqi”.

         “ Edhe unë ua mbaj mend atyre që kam parë gjatë  vizitave”.

          “Shiko, shiko,-u habit ajo- mos je mjek dhe ti?

          “Nuk jam mjek. Jam farmacist. Gjithsesi, nuk ju kam harruar”, - i thashë.

          “Vërtet? Dhe ku ka qenë vizita?”

           “Në një vend ku bëhej ekonomi tregu. Po ju nuk ishit në rolin e shitëses”.

          “Paske goxha humor, - e mori veten mjekja.- Me siguri do të jesh nga Shkodra”.

          “Jo, po edhe andej nga jam, humori derdhet pa masë  dhe, nga që është me shumicë, nuk jepet me pikatore”.

          “ E shikoj që do të bëhemi miq, -tha ajo-se unë vdes për humor. Po, më parë të shohim se si je me sytë. Këto syze i paske beter. Skeleti të është shtrembëruar si s’ka më keq. Nuk besoj t’I kesh blerë në laboratorin tim”, - vazhdoi duke folur, ndërsa po bënte kontrollin e shikimit në tabelën me shkronja të madhësive të ndryshme.

           “ Jo.- i thashë.- Nuk i kam blerë te ju.”

            “Me sa shoh, paske probleme. Aparatet, që kemi këtu në poliklinikë, janë të vjetra, shtet aq, kështuqë duhet të vish patjetër të vizitohesh te klinika ime. Merre këtë kartëvizitën për të më gjetur kollaj”- tha ajo. – “Klinikën e kam ngritur në të njëjtin vend vend me laboratorin optik, sepse pacientëve të mi u përgatis gjithashtu edhe syzet. Siç e sheh, ciklin nuk e lë ta  mbyllin të tjerët. E mbyll  plotësisht vetë. Me pacientët e mi të tjerët s’kanë punë. Ekonomi tregu, apo jo?”

               Unë i ngula sytë. Për pak thashë “Po”, por nuk fola. Kisha shtangur.

              “ Atëherë,  të të pres sot pasdite ?..“

              “Po,- i thashë pa e kontrolluar veten, ndonse isha duke kaluar nëpër mend një shprehje që e përdornim shpesh në fëmini : -Në më pafsh, më vënç qentë!”

              Ata që më njohin, do të habiteshin  me këtë shprehje. Po mjekja më bëri të ndjehem  vërtet keq. Nuk prisja që të sillej me mua si koleg, por nuk prisja as dhe të më trajtonte si një njeri krejt të paditur. Paraja ia kish errësuar shikimin dhe u duk qartë se për të  isha thjesht një siluetë e zezë,  ku shquhej vetëm një njollë e bardhë: xhepi. Dhe më fyesja qe se ajo, duke mos u druajtur nga fakti që unë,  në  këtë  rast, isha pacient, më sqaroi me hollësi torturuese mënyrën se si i detyronte pacientët të  paguanin për tërë ciklin e saj të mbyllur, pa i bërë përshtypje se ç’mund të mendoja për paturpësinë e saj . Jo, i thashë edhe një herë vetes, nuk kam për të shkuar. Po me sa duket, kurioziteti fitoi mbi sedrën. Sepse, mënëfund e ndërrova mendjen. Dhe për ta zbutur qëndrimin ndaj vetes u zhyta në arësyetime të kota. Se vendimin e kisha marrë. Vajta. Ajo po njëlloj. Pasi më pa me aparatet ku unë, si pacient i vjetër i okulistëve, nuk pashë  ndonjë gjë të re, mjekja më tha se numri i syzeve kish ndryshuar shumë pak dhe “në  vlera të  parëndësishme”,  po syzet duhej t’i bëja patjetër! Që të mos e lija të  mendonte se ia kuptova  hilenë , i thashë :”Dakord, vetëm se mua një  shok më  ka nisur një  skelet të ri dhe, sa ta marr, do te vij për t’i venë  xhamat”.  Asaj natyrisht që  s’i erdhi mirë , po e degjova që  i përsëriti teknikes të montimeve, që  ishte në  banak, ato që  i thashë. Dhe, pa u ndarë me mua. vazhdoi bisedën dhe punën me një  pacient tjetër.

       Kur vajta në  shtëpi u kujtova që as nga mjekja dhe as nga teknikja, tek e cila pagova lekët për vizitën, nuk m’u  dha ndonjë  shënim, pa le recetë me numrat e syzeve, siç veprohet kudo në raste të  tilla. E kuptova që këtë mjekja e bëri me qëllim. Sepse pa recetë  unë  nuk mund të  veja në laborator tjetër  për të  porositur syze. “Ekonomi tregu, cikël i mbyllur!”

       Në  mbrëmje vonë , gjatë  orëve kur s’po më  zinte gjumi, vendosa që  të  nesërmen të  veja të kërkoja recetën dhe t’u thosha që nuk  do t’i bëja syzet atje. E kishin hak!

      I lehtësuar nga vendimi që mora, u nisa që në  mëngjes për te laboratori optik. Po nuk hyra menjëherë brenda, se nga xhami i derës pashë që në  banak nuk qe teknikja,  po vajza e mjekes, Silva, ish studentja ime. Ngurova pak dhe u tërhoqa duke vrarë  mendjen: “Përse këtu dhe jo  në  farmaci kjo vajzë ? “. Mendja më shkoi menjëherë  te masat ndëshkuese që mund të  ishin marrë  ndaj saj, për gabimin e bërë  në  ditën e parë të punës. Megjithëse fëmijën, që mori barin dëmtues, mjekët arritën ta shpëtojnë,  gabimi nuk ishte i vogël dhe me siguri që do të jetë  ndëshkuar, thashë  me vete. Ndërkaq u hap dera dhe, që andej, doli një burrë, i cili po i fliste gjithë mllef shoqërueses së vet, që i vinte nga pas : “ Të thashë, kot sa të vemi. Doktoresha nuk harroi të ta jepte recetën, jo,  po e mbajti me qëllim që të na detyrojë  t’i bëjmë  këtu syzet.  E dëgjove si të tha vajza ? Nuk ia lë  njeriu recetat ajo, i mban të  mbyllura  në  raft. Me çelës! Hajde shërbim, hajde!”

      Edhe pse kisha përgatitur lloj lloj shprehjesh për zëmëratën time, që do ta shkarkoja te kushdo që do të më priste në banak, nuk e di ç’më  mbajti për të mos hyrë brenda. M’u kujtua fjala “Durim!”, që ua kërkova edhe juve në fillim të këtij tregimi. Se, fundi i fundit, përse t’i priste vajza rrufetë që i kish hak e ëma? Dhe ndërsa po rrija në  trotuar, duke vrarë  mendjen se ç’duhej të  bëja, vura re se vajza, zbriti me vrap pesë a gjashtë  shkallët, që e ndanin laboratorin nga rruga dhe, pas pak, më iku nga sytë . Atëhere, pa ngurruar, u ngjita i vendosur për të kërkuar recetën dhe, natyrisht, për të lëshuar breshërinë  e zëmërimit tim, sepse e dija përgjigjen. Por… në  banak nuk ishte teknikja e montimeve e as doktoresha. Atje ishte një njeri tjetër, i vetmi  që s’do të doja kurrë të më priste. Kurrë !

          Ishte djali im.

          Ngriva.

          Ndërsa ai, jo. Madje buzqeshi. Nuk di se si, veç me siguri që jo pa dhimbje, do t’i kem thënë  : “Po ti, ç’ne këtu?”, kurse ai  më  tha pothuajse lirshëm: “Po rri pak në vend të  Silvës”. Pastaj,  disi i çuditur, vazhdoi: Nuk të ka thënë  mami që Silva është  shoqja ime?”

          Nuk fola. Nuk mund të  flisja. Se …s’ka “Se...”. Mendimet bllokohen kur del në  dritë ajo që fiton gjithmonë, ose ajo që mund  këdo, dashuria.

                                                               ***

            

          “S’do të doja që e gjithë kjo të të mundonte si një serial”, – i thashë pa gjetur dot diçka më të përshtatshme atij njeriu që më tregoi brengën e vet.

          “ Unë  s’e përfytyroj dot një  të  tllë, - tha ai.- Kush ka dëshirë  le ta shkruajë , por të mos  nxitohet dhe, sidomos, ngaqë në mes është dashuria, do të bëjë mirë që mos e harrojë atë fjalën e artë, që  mua më vjen  jo rrallë  në mendje: “Durim!”.

           E vështroja pa lëvizur dhe në heshtje mikun tim, duke mos mundur t’I thosha asgjë qetësuese.  Ai, natyrisht që më kuptoi dhe,  për të mos më lënë në atë gjendje, për të cilën sigurisht ka menduar se shkaku ishte shkarkimi befasues i hallit të tij, me një buzëqeshje shfajësuese e njëherësh balsamike, shtoi: “ Edhe pse shpesh thuhet që durimi e ka një kufi, unë nuk ligështohem, pavarësisht se kaq ishte vetëm fillimi. Ti e di mirë që, nga jeta, jam mësuar të pres gjithnjë  më të mirën, e cila, edhe kur ka vonuar, ka ardhur. S’ka përse kësaj here të mos vijë.

                                                                                                        

      Korrik-tetor, 2014                                                                                                             

                                                                                                                Harallamb  Fandi