Shefqet Sulmina
Fragment romani
... kështu i kishte ndodhur edhe fqinjit tim për tu martuar me një farmaciste. Në këtë rast, kishte qenë i ati i vajzës që e kishte bërë komshiun tim erë nga koka, me tërë ato lojëra që dinte koka e tij prej prindi të kujdesshëm e minatori të thjeshtë, ku pasi luan nga fillimi e deri në fund tërë lojën që i bie për pjesë, së fundi e humb atë, duke i lënë dopio gjashtën në dorë tjetrit, në këtë rast djalit dashurinë e tij, vajzën e tij. Edhe dashuria ka dopio gjashtën e saj. Vetëm se dopio gjashta e dashurisë, është krejt ndryshe me dopio gjashtat në tërësi. Sepse dopio gjashta në këtë botë është problemi më i madh dhe ka lidhje deri deri me festat që bëjnë njerëzit. Shumë herë njerëzit festojnë që i mbetet buallica në dorë, shumë herë të tjera festojnë që nuk e kanë ende. E gjitha kjo, është e lidhur ngushtë pastaj, edhe me pamjet medievale, edhe me esencën e cicave. Por, turjela e kësaj historie që më kanë treguar e doja tu tregoja, fillonte me motrën e komshiut tim, që ishte më e madhe se ai, e sistemuar me familje që ngacmonte të vëllanë, që edhe ai të bënte të njëjtën gjë si ajo, familjen e tij. Fqinji im, na e tregon ndodhinë e tij në një ditë prilli, sepse pikërisht kishte ndodhur në Një Prill. Dhe thotë se kjo vajzë, që ishte farmaciste, ishte nga një qytet tjetër dhe nuk kishte të bënte me farmacistët këtu rrotull qytetit tonë. Kur e tregonte këtë detaj, ai ngulte këmbë për këtë punë. Shkak për këtë miqësi të tij me farmacisten e...(kishte ndërprerë ai bisedën), sepse nuk donte të përmendte qytetin, natyrisht që ishte e motra, por ajo, nuk kishte bërë asgjë më pas. Ajo vetëm se e kishte çuar fill atje për të blerë një shurup për bajamet. Motra e tij punonte si mësuese në atë qytet prej shumë vitesh dhe mund ta merrte vete, por atë ditë kishte qëlluar pak pa qejf.
-Pse nuk kanë farmacitë e qytetit tonë? - e kishte pyetur ai të motrën.
-Jo,- i kishte thënë e motra. Jam shumë e sigurt, prandaj nisu! Ti e di historinë e Konstandinit... - dhe ishte ngritur për të vënë ibrikun e çajit në zjarr.
Kur ajo kishte përmendur Konstandinin dhe ai kishte ndjerë kuptimësinë si vëlla i saj, nuk kishte ngelur tjetër gjë për të diskutuar. U nis drejt për së drejti në farmacinë dhe farmacisten që e autorizoj motra duke e ngrënë dy herë sapunin për djathë: së pari atë ditë ishte Një Prill dhe së dyti ai në shkollë nuk kishte bërë latinisht, por greqishten e vjetër. I kishte dhënë recetën farmacistes, një vajzë e bukur perri ajo dhe kishte ulur sytë duke pritur që ajo ti jepte shurupin, ai ta paguante dhe të kthehej sa më shpejt tek e motra. Duke pritur ashtu dhe gjithashtu, duke kujtuar se diku kishte lexuar se tek njeriu janë të rëndësishëm sytë, vuri re që farmacistja kishte dy sy, po dy sy tejet të bukur. Tek sytë i qe qepur që herët mendimi atij, se ka filluar dhe fillon gjithçka. Po çfarë? Mos po fillonte aty diçka, pikërisht në mos durimin e tij për të pritur dhe mefshtësinë e farmacistes? Nuk e di pse i vinte të dyshonte si në shikimet dhe në lëvizjet e duarve të saj. Nga sytë e nga duart, për të, kishte filluar edhe bota vetë. Aty fillon të përzihet trupi me shpirtin. Edhe gjatë seksit ajo që trazohet e mbetet së fundi gjatë raportit, është intensitetit i tyre. Ose si të thuash dritë e materie bashkë, që për çudi, nuk ishte në përpjesëtim të drejtë me kalimin e kohës, por me të të ndjerit në perceptimin e kohës. Kishte ngritur sytë dhe kishte prekur prapë atë materie më tepër abstrakte se konkrete dhe vetja ju duk sikur ishte një insekt i rënë preh në atë luzmë materie e drite.
-Është Një prill,- i kishte thënë ajo, duke një marrë një purpur prushi të lehtë në fytyrë dhe, gjithashtu, kishte ulur edhe ajo sytë, si ai, sikur të kishte perceptuar edhe ajo të njëjtën ndjesi prej uji e ajri. Pas një grime, ashtu të dy të heshtur, ajo ngreh sytë dhe e pyet se çfarë shkolle kishte bërë, duke u kujtuar edhe ajo për të njëjtën shprehje, se në fund të fundit, ajo që mbetët midis dy njerëzve, janë sytë dhe drita që u desh për të parë diçka interesante midis tyre në lëvizjet e pranishme. Pikërisht, kjo frazë i kishte rënë në sy edhe asaj, si atij, vetëm se në atë vrullimë prushi të brendshëm, nga leximet e saj, dhe në këtë çast real, por që nuk kishte rëndësi se kur dhe ku e kishte lexuar. Por... duke parë sytë e tij, i erdhi mendimi tjetër, ku dhe kur? Nuk deshi të mendonte më si më parë, se me ke? Kjo do të thoshte si për shembull në këngët e shumta popullore: “ Po kur të zë magjia”. “Po kur të vjen e mira...” Po ja që tjetër arsye e vjetër e ngujoi të mos i hidhej atij në krahë, pa kuptuar zërin dhe fjalët dhe pa parë njëherë rreth e rrotull ndjenjës pa formë dhe trupit të saj në ajër.
-Për arkitekturë.
-Ju jeni vëllai i Almës? Mësa duket nuk e kuptoni gjuhën e kësaj letre. As latinishten nuk e kuptoni.
Kishte par nga ai dhe i kishte rënë një purpur i kuq në fytyrë. Ajo, duke përmbledhur si në një formulë të vetme: kuptimësinë e shprehjeve se “tani kam se ku, kam se me ke dhe më duhet vetëm se kur? Deshi të qeshte me vete për këtë “formulë”. E dinte mirë origjinën e këtij shkaku. Por e qeshura e saj kaloj muret e brendshme dhe ra si thumb në sytë e djalit, që i qenë qepur të sajave. Njerëzit nuk merren vetëm me qepje rrobash. Njerëzit merren edhe me qepje dhe shqepje sysh. E motra e tij, ja kishte qepur sytë kësaj vajzë farmaciste pak kohë më parë, ndërsa kjo e fundit, e kishte ftuar për të pirë një gotë bozë me rastin e fillimit të punës. E gjitha kjo ishte për të respektuar mësuesen e saj, siç ndodh shpesh, që menjëherë pas prindërve, vjen respekti për mësuesit. E gjithë kjo, kishte ndodhur për rastësi në fillim të marsit dhe ato, duke pirë bozë e duke treguar kalendarët e familjeve, qen njohur aq shumë, sa i patën bërë cope e çikë kalendarët zyrtar të rezervimit që bëjnë njerëzit dhe pse ulën, hanë e pinë në një tryezë. Dikur mësuese e nxënëse, tashme shoqe, patën derdhur tërë thasët dhe hallet e tyre, madje deri edhe hallet e familjeve të tyre. Nuk ishte halli se farmacistja nuk kishte ende një mik në krah, por në thonjëza, nuk kishte një vëlla. Kjo që holluar e qe perceptuar shumë shpejt në sytë dhe mendjen e mësueses së saj. Ndaj ajo në fillim kishte filluar të qeshte vetëm. Pastaj kishin qeshur të dyja. Mësuesja e kishte një vëlla, pothuaj në moshën e nxënëses së saj, prandaj ajo u bind se nxënësia e saj ishte diçka më tepër se ky mendim. Kishin qeshur prapë. Kishin qeshur shumë. I pati marrë një e qeshur, sa u dukej se po tretej bora e fundit nga trupat e pemëve ende lakuriq. Ishte fillim marsi dhe natyra dukej se do të zgjohej shpejt, megjithëse bora ende nuk ishte shkrirë, ndërsa njerëzit thoshin se viti kishte filluar që ende. Për dy gratë, mësuese dhe nxënëse dikur, tani mikesha dhe me gota birre në dorë, pas asaj me boze, ishin pallavra. Për to viti nuk kishte filluar. Në fakt, as kush nuk mund ta kuptonte kur lindte, ose fillonte viti, vetëm se toka dhe trupi i një gruaje. Ishte fillim marsi dhe kokat e tyre në dëfrim të temperaturave që ndjenin brenda trupit të tyre që sa vinte e ngriheshin dhe jo vetëm për arsye të ndonjë birre me tepër nga ç'duhej të kishin pirë, e detyruan edhe të zotin e lokalit të ulej e të pinte bashkë me to.
- Pi me ne,- i kishin thënë,- dhe në ta mbanë sill edhe kalendarin që ke varë atje në mur, sepse sot fillon viti i ri.
I zoti i lokalit, nuk qe habitur më shumë për uljen e tij të pinte me to, se sa për pyetjen e çuditur se duhej të sillte edhe kalendarin. Për një çast si mashkull, ndjeu feçkat e hundës ti fryheshin, por e mblodhi mendjen, sidomos, kur mendoj se do të ishte para një mësueseje dhe jo para një paçavureje. Pati marrë një gotë birre dhe kalendarin që kishte vënë që në janar në mur, dhe qe ulur pranë tyre. Nuk pati kohë të ndjente parfumin dhe lezetin që të jep ulja midis dy bukuroshesh, kur ato ja patën shkulur kalendarin nga dora dhe ja bënë copë e çikë.
-Një çikë e një gllënjkë, - i thanë,-pi dhe gris edhe ti. Nuk mund të bëni ju burrat kalendar. Ju burrat e bëni kalendarin në janar se keni ftohtë. Kalendarin dimë ta bëjmë ne gratë. Provo ku do ta vesh termometrin? Ta vësh termometrin po për çfarë? Çfarë do të shihje ti me termometrin? Toka dhe gruaja ka pyetur termometrin e para. Po ju që bëni kalendar, nuk jeni as gra dhe as burra. Dukej hapur që kishin pirë.
-Është mars,- i qe ankuar i zoti i lokalit dhe kalendarët, nuk bëhen në mars, por në janar. Na lini kohë për vitin tjetër.
-Ju doni të mbarsni vetën, apo ne dhe tokën?- ju patën qepur të dyja gratë duke qeshur me të madhe.
-Jo. Ju dhe tokën.-ishte dorëzuar burri i klubit.
-Atëherë, pi dëgjo dhe grise kalendarin,- i kishin thënë prapë gratë.
Pinin dhe grisnin kalendarët, si ai dhe ato. Në qytetin e vogël u hap shpejt fjala se dy gra dhe një burrë po grisin kalendarët. “Duan të grisin kalendarët”,-pëshpëritnin, përgjonin dhe ankoheshin ata që dinin që dinin vetëm të rrinin pas vrimash, ndërsa ato, dy gratë u ndanë duke i tundur gishtin njëra-tjetrës dhe të zotit të lokalit.
-Di që është një recetë,-ja pret ai. Unë nuk jam mjek. Po ju nga mund ta kuptoni se jam vëllai i Almës? Cila jeni ju dhe çfarë jeni për motrën time? Nuk doja të ishit ndonjë kushërirë e harruar!
-Nuk jam kushërirë. Sot është prill. Recetat e prillit janë të favorshme. Kam parë kalendarin e prillit të Almës. Por më keqardhje dua të të them se më duhet kohë ta përgatis shurupin. Nuk e di në keni durim të prisni. Mund të bësh një shëtitje përqark. Tani pemët janë të veshura dhe bën ngrohtë më mirë jashtë se brenda.
-Nuk bredh kurrë vetëm në një qytet tjetër. Më duhet të kthehem.
Vështrimet e tyre ishin të shkurtra e paralele. I ngjanin atyre hekurudhave ajrore, të ngritura mbi ura që lidhnin e kumbonin nga klithmat e habitura të lindjes nga lidhjet.
“Nuk bredh kurrë vetëm në një qytet tjetër”,- përsëriti ai me vete, ndërsa asaj: -Pse sa duhet të pres,- duke u kujtuar dhe u skuqur nga mendjelehtësia e tij, nga dashuria e motrës, gënjeshtrat për prillin dhe hutimin e tij të çastit.
-Një, dy, tre... trille të tjerë. Do që të të përgatis shurupin, apo të tregoj qytetin?
-Trille, apo prille?- kishte përsëritur ai i habitur e i gozhduar,-duke i rënë rënë kokës me çok, i zënë si peshk në ujërat e prillit, por i lumtur. -Më trego qytetin, motra lë të pres për shurupin.
Zuri një karrige dhe priti derisa ajo përgatiti shurupin. Ajo pa orën dhe mbylli farmacinë. Nuk qe ndjerë kurrë i mundur në këtë mënyrë, që të ndjehej kaq i marrë dhe i lumtur, kur farmacistja e ftoi për kafe.
Kishin marrë kafenë e parë dhe kishin qeshur me recetën e shkruar nga motra në latinisht. Këtu filloi historia. Filluan të takoheshin dhe të putheshin, në fillim fshehur. Nganjëherë putheshin edhe në farmaci. Pas shumë ditësh vendosën ta hapnin dashurinë.
Familja e djalit tha “mirë” dhe ishte shumë e gëzuar. E motra e djalit nuk u përzje fare dhe pse prindërit e dalit e kishin pyetur. Familja e vajzës, tha “jo” dhe shumë e trishtuar.
-Hajde kur të duash në shtëpinë time, -i tha djali vajzës,- prindërit e mi, nuk po durojnë dot, deri sa të vish.
-Hajde kur të duash, po munde, - i tha vajza,- në shtëpinë time të më marrësh, por nuk do ta kesh të lehtë të më marrësh.
-Pse?- kishte pyetur pa u trembur djali.
-Kemi një lumë me probleme në mes, hidh hapat dhe do ta gjesh, mos mendo për të, për lumin, por për kalimin. -tha vajza.
-Nuk është problem një lumë me probleme, problem është një det, një oqean me probleme, -tha djali, prapë pa u trembur.
-Jo,-i tha vajza, është e kot, mos u nis lartë me kalë dhe shalë.
-Unë jam konstruktor dhe mbi lumenj ngreh ura. Me kuajt merret natyra.
-Po në janë dete e oqeane? - e trembi prapë vajza.
-Do të ndërtoj anije, avion e tragete,-nuk u zmbraps nga fjalët e saj djali.
Nuk u zgjat fare ky ekuacion. Djali shkoi në shtëpinë e vajzës. U njohë me prindërit e saj, shtrënguan duart me njeri-tjetrin. I bën kafe, i dhanë raki, hëngrën e pinë dhe e përcollën duke i thënë se ti je djalë i mirë, por ne kemi fenë tjetër. Andaj kjo lidhje nuk bëhet. Me një qind fjalë të tjera, do të thoshte ja lumi, ose të rroftë ty që erdhe me kalë dhe me shalë.
-Unë do të vi prapë,- i kishte thënë shumë i habitur djali dhe së fundi kishte qeshur që nuk mund tua merrte vajzën për çështje se ata kishin fenë tjetër.
-Hajde sa herë të duash, ti, - ja kishte pritur i ati i vajzës si në fillim të pritjes dhe në fund të përcjelljes, por vajzë, jo që jo...I ke hyrë lumit në këmbë.
Djali filloi të shkonte shpesh e më shpesh dhe shpesh e më shpesh haste atje në lloje-lloje grepash, rrasash e grackash që ja përgatisnin prindërit e vajzës. U njohën aq shumë sa, kur i gjente duke pirë çaj trëndeline apo kafe, pinte edhe ai me ta, ndërsa kur i gjente duke bërë punë në kopsht, me kominoshe e kapele sportive, lopata e shporta, i ndihmonte. Por vajzë, jo që jo. I ke hyrë detit me këmbë, i thoshin...
-Përse ke ardhur?- e pyesnin ata të dërsire e të zënë deri në grykë me punë dhe pa pasur dëshirë tu hynin bisedave e fjalëve me mysafirë të tillë që mendonin vetëm për interesin e tyre, tu merrnin dhe jo tu jepnin. Në këtë rast tu merrnin vajzën. Kjo ishte diçka më e tmerrshme nga tërë marrjet e tjera.
-Nuk tregohet halli në kopsht,- i thoshte djali (komshiu im).
-Ne jemi në punë.
-Gjete punë, bëj punë...i trokiste komshiu im drejt e në zemër. -Prandaj po i përvishem edhe unë punës, të ju ndihmoj, nëse edhe ju jeni dakord.
-Po ti erdhe për punë, apo për vajzën? Vajzë, jo që jo,- i thoshte i ati i vajzës. - Nuk i dilet detit me këmbë. E ku merr vesh një arkitekt si ti nga puna jonë. Di të krasitësh hardhi rrushi ti? Apo të pëlqen vetëm të ta mbushin gotën? Apo merresh me arkitekturë, me gjëra të mëdha dhe nuk ta plas për kopsht e natyrë, siç bëj unë dhe gruaja ime, madje edhe vajza jonë dhe pse është e zënë deri në grykë me punët e saj.
-Po ju doni të më mbyllni gojën e dashurisë me punë? E dini ju si minator, sa kohë është dashur e duhet që të ngresh një mal? Apo ju dini vetëm ti shponi malet me dinamit, dhe nuk ju intereson se ç'ndodh me malin e gërryer pastaj nga brenda. Pastaj na shani neve arkitektet, djem të rinj neve..., njerëz të letrave e lapsave, njerëz të librave...Nuk marrim vesh nga zbrazja e maleve. E dini ju ç'do të thotë të prishësh një mal zemre?,-dhe kishte parë si nga ata dhe nga vajza.
-Përkundrazi,- i tha i ati i vajzës,- ne nuk u morëm me malet për për ti gërryer ato nga brenda, siç thua ti, ne u morëm me to, për ti mbuluar. Është detyra juaj ti zbuloni. Kjo varet se çfarë kuptoni ju të rinjtë me mbulim dhe me zbulim dhe çfarë kuptuam ne me to dhe me kohën. Ne nuk po rrezojmë male zemrash, ne po i mbrojmë,-dhe kishte fshirë ballin e djersitur.
-Di të çash hulli?- e pyet e ëma e vajzës.
Djali vuri sytë nga spata dhe ullinjtë.
-Jo andej,- ja bëri vajza me sy, dhe vuri fshehur gishtin e mesit drejt tokës, pa nga e ëma dhe qeshi, ndërsa i ati bëri sikur nuk pa gjë.
-Nëse nuk di, do të më mësoj kjo, - tregoi djali vajzën e tyre pa e parë të ëmën e vajzës që desh ja futi dhe i mëshoi belit që i kishin dhënë për të punuar, njëkohësisht, duke u përpjekur të rrokte kuptimin e fjalëve “mbulim “ dhe “zbulim” me të cilin donte tje fuste prapë dhe i ati i vajzës.
-Hip këtu të shohësh Durrësin,- ja priti i ati i vajzës, ndërsa vazhdonte të çante tokën jo me bel, por me shat.
Plaku çante hulli. Ashtu bënte edhe djali, çante hulli. Dy gratë mbillnin me kunj. Kunjat ishin të formave të ndryshme dhe djalit që ishte arkitekt i ra në sy kjo gjë. Në profesionin e tij kishte rëndësi si përmbajtja dhe forma. I vinte zor të pyeste për diferencën e tyre dhe e ndjente se kjo do të ishte një tjetër pykë që shpejt a vonë do ta ndjente në kokë. Në fillim qe mirë se ndërsa ai çante hulli, i rrinte pranë vajza, por shpejt vuri re se ato filluan të ndërroheshin. Pastaj vuri re se ato kalonin sa në njërin hulli dhe në tjetrin. Në kokë ju bë një ekuacion delikat dhe i vështirë. Donte të pyeste, por kishte frikë sepse e dinte që ata e kishin venë qëllimisht ashtu heshtur në pyetje për kunjat dhe pyetjen. Vajza bënte sikur nuk e shihte dhe nuk e ngrinte kokën të shihte nga ai, të cilin, ai mund ta pyeste. E ëma e saj, gjithashtu as ajo, nuk shihte më fare as nga ai, siç bënte ditët e para që e shihte herë pas here, dhe as nga i shoqi. Vajza nuk ishte ajo lozonjarja e syve që të ndihmon të kuptosh e të dalësh nga situata, por farmacistja që di të të verë edhe në kurriz.. “Që të mendosh vetë për tu ngritur nga kjo grackë”, i dukej atij sikur i thoshte: “Këtu nuk je në auditor, ose para një libri. Kjo është shkollë pa mësues dhe pse nuk quhet universitet”. Kjo do të thoshte me fjalë të tjera o ke intuitë dhe kupto, ose dorëzohu e pyet. Unë kam profesionin tim tha djali me vete. Nuk më duhet të di formën e kunjave, ose me tepër se pyetjet, janë kunjat që lënë të mbijnë pyetjet mbi kunjat dhe mendimet.
Mbaronin punën e nisur nga i ati i vajzës, pinin gotën e rakisë dhe kafenë që bënte o e ëma e vajzës, o vajza, dhe merrnin në krahë, ai gruan djali vajzën. Vajza pranë djalit dhe e ëma e vajzës pranë të shoqit dhe kujtoheshin se ku kishte mbetur problemi. Djalit i kishte mbetur në sy diferenca midis kunjave që përdornin gratë për mbjellje dhe kishte frikë, nëse do ta pyesnin. Nuk e kuptonte formën e tyre të ndryshme. Gjithashtu, nuk kuptonte pse dy gratë ndërroheshin me njëra-tjetrën gjatë mbjelljes, duke kaluar sa në njërin, në tjetrin hulli. Për ta eliminuar mundësinë e një pyetje të tillë, ju kujtua se shtegu i zënë, ose laku i vënë kundra tij herën e fundit kishte qenë problemi i feve, ky për të ishte i thjeshtë, pasi kjo pyetje i që bërë prej kohesh dhe ai pati kohë për tu menduar dhe se në fund të fundit ishte punë feje. Tani ishin ballë për ballë. Duhej të pyesje që mos ti lije kohë që të pyesnin. Ose kështu të paktën e mendonte ai në krahasim me një pyetje të tmerrshme të kuptoje kuptimin e formave të ndryshme të kunjave për kaq pakë kohë. Sikur të prisnin të paktën derisa të mbinte e mbjella, do të ishte mirë, sepse ndofta do të dallonte diçka e do të kuptonte diferencën, por nëse do ta pyesnin pikërisht tani, kjo do të ishte e pamundur. Më e pamundur se një pitagorë e re.
-Po çfarë feje keni ju?- hapi bisedën djali, -Sepse herën e fundit folëm për këtë dhe më thatë se i kam hyrë lumit me këmbë. Unë nuk i hyj lumit në këmbë.
-Po kështu ke thënë,-tha e ëma e vajzës.
-Ne kemi fenë X. Dhe gjërat që pyetën kanë kohën e tyre, -tha plaku.
-S'e kam dëgjuar ndonjëherë, se ka ndonjë fe me emrin X- tha djali, pra nuk e kam dëgjuar fenë tuaj. Juve po.
-Për kohën e ke fjalën, apo për fenë? Sepse feja nuk tregohet dhe as nuk bërtet feja,- i tha prapë i ati i vajzës.
-Po edhe unë atë fe kam,- u tha djali, duke pirë kafene që ja kishin vënë në tavolinën e mikpritjes, duke parë nga vajza që ngriti fshehur gishtin ok. -Edhe feja ime nuk bërtet.
-Jo,- i tha i ati i vajzës,- ne kemi pyetur.
-E çfarë feje u kanë thënë se kam?- duke parë nga vajza që i pohoi me kokë. Bërtiste feja ime? Çfarë u thanë?
-Nuk tregojnë.
-Po mirë,- u tha djali, - po jua tregoj unë.
Vajza hapi sytë e trembur dhe kërkoi kopsën e këmishës duke menduar se djali do ta zhvishte lakuriq problemin.
-Dhe po ju them, - tha djali, duke i rrudhur fshehur buzët vajzës,- se edhe unë kam fenë X, si edhe juaja që nuk bërtet.
Vajza kishte bërë një ok. me gishtat e dorës dhe me sy që të vazhdonte, duke e lëshuar kopsën e këmishës pa merak, në kokërr të qejfit.
-Nuk të besojmë,- u kishin thënë ata, prindërit e vajzës.
-Po, çfarë interesi kam unë tu gënjej për fenë?-duke parë nga vajza që vuri dorën tek fustani.
-Që të na marrësh vajzën.
-Po unë vajzën tuaj e dua. Më duket se problemi është ndryshe.
Vajza kishte çakërritur sytë në kuptimin e “pse-së” dhe kishte vënë dorën në mjekër.
-Të lumtë, e kuptove,- i kishte thënë i ati i vajzës,- sepse ne të fesë X, nuk duhet ti japim vajzë një djali të një feje tjetër, po të ishe ti vajzë, e vajza jonë djalë, atëherë kjo punë bëhej, sepse ne do të merrnim. Ndërsa në këtë rast, ne duhet të japim. Pra, feja jonë nuk e pranon të japë, por të marrë vajzë. Pra, problemi nuk është ndryshe, por i njëjtë, or ti na kupton apo jo, që ti i ke hyrë oqeanit me këmbë?- kishte theksuar ai në fund fjalët.
-Po, po të kuptoj,- i kishte thënë edhe djali. -Por duhet të dish një gjë: Ne arkitektët dimë të bëjmë ura për lumenjtë, tragete për detet dhe avion për oqeanet. Dhe atë fjalë që e themi, e mbajmë. Ore ju e kuptoni që ne duhemi?
Edhe atë ditë, njëmijë fjalë dhe gjithë të mirat... vajzë jo që jo.
Një ditë tjetër djali merr një taksi dhe shkon në qytetin e vajzës. Pinë prapë kafe me të atin e vajzës dhe plus problemeve të tjera, del problemi i partisë. As kush nuk e tregonte, se ishte anëtar i saj, o jo. Edhe këtu puna ishte me spec. Pasi i ati i vajzës e kishte pyetur se ishte, a nuk ishte ai në parti. Djali i qe përgjigjur me kundra pyetje:
-Po ju?
-Këto punë i di partia,- kishte thënë i ati i vajzës,- pse duhet ti dish edhe ti?
-Mirë thua,- kishte thënë djali,- kur thua, pse duhet ti dish edhe ti?
-Po unë të pyeta?- kishte thënë i ati i vajzës.
-Punë partie!?-ja kishte prerë djali.
-Jo.-tha plaku.
Të dy nuk treguan gjë. Nga të dyja palët përgjigja ishte X.
Edhe për punën e parave, sa ke, sa kam, të kesh apo të jesh, po me X u mbyll biseda, sepse doli problemi, i ke sot dhe ti hanë nesër. Ose, nuk thonë lumë kush i ka, por kush i ha. Kush i ha? Vërtet kush i ha, se njeriu ha, aq sa ka nevojë për të ngrënë. Po në këtë rast problemi nuk ishte kaq vulgar, sepse si i ati i vajzës edhe djali, i përgjigjeshin njeri-tjetrit me kundra pyetje dhe kjo nuk kuptohej se bëhej apo nuk bëhej e qëllimshme.
Para se të ndaheshin me dorë në qafë, djali gjeti një grimë kohe dhe i la një copëz letër vajzës në gishtin e mesit, pikërisht në atë që përdori ajo, kur ai kuptoi dallimin e fjalës hulli nga ulli dhe desh+ mori sëpatën në vend të belit.
Në letër qe shkruar:
“Para farmacisë është taksia... përdore me butësi...Ajde!”.
Kë të përdorte me butësi? Makinën? Vajza nuk kishte patente. Për një çast, mendoj se ja hodhi djali. Në dorë kishte letrën dhe gishtin ku ja la ai letrën. Ajde! U kujtua... Pas pak mori edhe ajo një letër dhe u ul e shkroi një letër për prindërit dhe u thotë se i pret për darkë në shtëpinë e përvëluesit të zemrës së saj dhe e ve para televizorit. Në fund të letrës jo “Ajde” që i shkroi djali, por “Ajdi”. I ati e kishte qejf emisionin e përrallave që fillonte herët dhe kur të vinte ora do ta ndizte atë, televizorin edhe letrën që i la e bija. Ishte një kohe që ata nuk kishin ngrënë ende darkë dhe do ta lexonin patjetër para se të hanin. Dhe kjo ishte e rëndësishme. Pa prapë gishtin ku ja kishte lënë djali letrën dhe që e këshillonte ta përdorte me butësi, dhe e drejtoi diku tutje në erë, nga mund të rrokte djalin që kishte marrë guximin tija hidhte një farmaciste. Veshi një trike verore dhe një fund të hollë dhe ndoqi edhe vetë rrugën për nga farmacia, pse nuk i pat shkuar ende mendimi nga koka që nuk kishte patentë për të ngrënë gishtin e mesit nga një arkitekt që projekton rrugë dhe darka gazmore, mëgjithse në fund të letrës shkroi: Ajdi.
Në vend që të shihte emisionin e përrallave, i ati dhe e ëma e vajzës, lexojnë letrën që ju duk vërtetë si përrallë. Lënë emisionin e përrallave atë mbrëmje pa parë dhe marrin një taksi për të ndjekur përrallën e adresës së shtëpisë së arkitektit duke verifikuar kështu, në ishte e vërtetë, apo përrallë siç donin të ishte përralla që kishte shkruar e bija. Mbërrijnë në shtëpinë e kopukut që u rrëmbeu vajzën si nëpër përralla dhe si nëpër përrallë panë aty edhe mësuesen e të bijës që e njihnin para pak vitesh, kur e bija e tyre ishte në vitin e maturës.
Vajza dhe djali po qeshnin.
-Je kopuk, - i kishte thënë i ati i vajzës, ndërsa përqafohet dhe prezantohet me prindërit e djalit duke pare nga mësuesja e dikurshme e të bijës. - Jeta është jetë, përrallat janë përralla, çfarë arkitekti je ti?- i qe drejtuar prapë ai atij, ndofta që i mbeti peng pa parë atë mbrëmje emisionin e përrallave.
Pasi hëngrën darkë, duke mos folur për asnjë X nga tërë ato probleme me X, për të cilët patën bërë debat sa e sa herë në shtëpinë e vajzës, por kishin rënë të njohur me njerëz të një anë dhe njerëz të tjerë, në të tëra anët e krahinave të tyre, i ati i vajzës në fund fare, u kishte thënë se do të merrte vajzën.
Kishte kërkuar për të parë sytë e mësueses, por vuri re që ajo, e shoqja, dhe e bija ishin zënë për dore, madje bashkë me to u afrua edhe e ëma e djalit, e kishte kuptuar për së dyti pse duhej humbur atë mbrëmje. Dhe në këtë rast nuk ishte fjala vetëm për një përrallë, por për të gjitha përrallat e tjera për fëmijët dhe fëmijët kur rritën.
-Ne të fesë X,- i thotë djali, nuk i japim vajzë, fesë tjetër. Për të marrë vajzë, marrim, por për të dhënë jo.
-Lëri përrallat, - i kishte thënë i ati i vajzës,- përrallat i shoh në televizor unë, do vish më në shtëpinë time ti? Ku e ke lexuar ti këtë punë?- dhe i kishte tundur gishtin, - vajzë, jo që jo,- duke pare nga e shoqja që rrinte në krahun e dhëndrit.
-Po,- i kishte thënë djali,- do bije dhe do marrë vajzën. Më vonë, nuk e di edhe nipërit e tu. Sa për të lexuar unë lexoj shumë, po këtë herë nuk është nevoja për një gjë të tillë, por për të kuptuar. Ne arkitektet nuk lexojmë përralla. Ne arkitektet i realizojmë përrallat. I ke hyrë lumit me këmbë, ndërsa vajzë, jo që jo, duke e imituar atë me buzën në gaz.
-Edhe ato që më le pa parë sonte në televizor?- e kishte dreqosur fare i ati i vajzës vetën plot dashje.
Dukej hapur që këtë gjë, e bënte me dëshirë të madhe dhe jo pa qellim. Me qëllimin që të dihej se përrallat nuk janë përralla, por realiteti vetë duhet të jetë përrallë dhe jo histori. Njëlloj si me fjalët “mbulim “ dhe “zbulim”. Ose me konceptin tjetër “Viti i Ri” dhe “Peri,udha e Re”. Por ai ishte njeri që ngulte këmbë si mushke duke e pare veten vetëm si të tillë, sepse i ati i dhëndrit qeshte dhe pse rrinte në krahun e tij, pra kuptohej që ishte iluzion, kahu i tij me krahun e tij,-ndaj ju drejtua dhëndrit prapë:
-Leri numrat! Mos bëj me mua numra! Erdhe NJË, duke parë nga e bija, që ja kishte sjellë në shtëpi. Unë me gruan të bëra kafe. Ne ishim tre, kur ju morët taksi. Edhe ne erdhëm me taksi. Tani më latë vetëm duke parë nga e shoqja dhe krushku hundë e vesh.
-Vi me ju,- tha djali, - bëhemi katër.
-AJDI, - i tha,-i ati i vajzës dhe i zgjati dorën e hapur.
-Jo,- foli i ati i të birit, duke ju drejtuar të birit,- me taksinë pesë.
-Po fëmijët? -kishin pyetur gratë.
-Trenin, - u kujtoi i ati i vajzës.-Ajdi! Aydin, Aydin, Айдин, Айдън, Aydin, Айдын, Aydin,
-Ippa!
-Hipem,- thanë të gjithë duke qeshur dhe u ulen në tavolinë për të festuar.
Të gjithë kishin qeshur. Një javë më pas bënë dasmën. Dhe kishte qëlluar pikërisht Viti i Ri dhe të atit të vajzës i qe ngulur në mendje si Peri,udha e Ré, për shakatë, numrat dhe i kishte ardhur vërtetë keq që kishte humbur emisionin e përrallave për atë mbrëmje duke e parë nga të gjithë me sytë paksa të përlotur midis trishtimit dhe lumturisë, si midis breshrit dhe orizit të bardhë.
Tomi dhe Tasi më panë nga larg dhe mua më ndërpriten tregimet e fqinjit që tashme është i martuar dhe ka fëmijë.
Fragment romani
... kështu i kishte ndodhur edhe fqinjit tim për tu martuar me një farmaciste. Në këtë rast, kishte qenë i ati i vajzës që e kishte bërë komshiun tim erë nga koka, me tërë ato lojëra që dinte koka e tij prej prindi të kujdesshëm e minatori të thjeshtë, ku pasi luan nga fillimi e deri në fund tërë lojën që i bie për pjesë, së fundi e humb atë, duke i lënë dopio gjashtën në dorë tjetrit, në këtë rast djalit dashurinë e tij, vajzën e tij. Edhe dashuria ka dopio gjashtën e saj. Vetëm se dopio gjashta e dashurisë, është krejt ndryshe me dopio gjashtat në tërësi. Sepse dopio gjashta në këtë botë është problemi më i madh dhe ka lidhje deri deri me festat që bëjnë njerëzit. Shumë herë njerëzit festojnë që i mbetet buallica në dorë, shumë herë të tjera festojnë që nuk e kanë ende. E gjitha kjo, është e lidhur ngushtë pastaj, edhe me pamjet medievale, edhe me esencën e cicave. Por, turjela e kësaj historie që më kanë treguar e doja tu tregoja, fillonte me motrën e komshiut tim, që ishte më e madhe se ai, e sistemuar me familje që ngacmonte të vëllanë, që edhe ai të bënte të njëjtën gjë si ajo, familjen e tij. Fqinji im, na e tregon ndodhinë e tij në një ditë prilli, sepse pikërisht kishte ndodhur në Një Prill. Dhe thotë se kjo vajzë, që ishte farmaciste, ishte nga një qytet tjetër dhe nuk kishte të bënte me farmacistët këtu rrotull qytetit tonë. Kur e tregonte këtë detaj, ai ngulte këmbë për këtë punë. Shkak për këtë miqësi të tij me farmacisten e...(kishte ndërprerë ai bisedën), sepse nuk donte të përmendte qytetin, natyrisht që ishte e motra, por ajo, nuk kishte bërë asgjë më pas. Ajo vetëm se e kishte çuar fill atje për të blerë një shurup për bajamet. Motra e tij punonte si mësuese në atë qytet prej shumë vitesh dhe mund ta merrte vete, por atë ditë kishte qëlluar pak pa qejf.
-Pse nuk kanë farmacitë e qytetit tonë? - e kishte pyetur ai të motrën.
-Jo,- i kishte thënë e motra. Jam shumë e sigurt, prandaj nisu! Ti e di historinë e Konstandinit... - dhe ishte ngritur për të vënë ibrikun e çajit në zjarr.
Kur ajo kishte përmendur Konstandinin dhe ai kishte ndjerë kuptimësinë si vëlla i saj, nuk kishte ngelur tjetër gjë për të diskutuar. U nis drejt për së drejti në farmacinë dhe farmacisten që e autorizoj motra duke e ngrënë dy herë sapunin për djathë: së pari atë ditë ishte Një Prill dhe së dyti ai në shkollë nuk kishte bërë latinisht, por greqishten e vjetër. I kishte dhënë recetën farmacistes, një vajzë e bukur perri ajo dhe kishte ulur sytë duke pritur që ajo ti jepte shurupin, ai ta paguante dhe të kthehej sa më shpejt tek e motra. Duke pritur ashtu dhe gjithashtu, duke kujtuar se diku kishte lexuar se tek njeriu janë të rëndësishëm sytë, vuri re që farmacistja kishte dy sy, po dy sy tejet të bukur. Tek sytë i qe qepur që herët mendimi atij, se ka filluar dhe fillon gjithçka. Po çfarë? Mos po fillonte aty diçka, pikërisht në mos durimin e tij për të pritur dhe mefshtësinë e farmacistes? Nuk e di pse i vinte të dyshonte si në shikimet dhe në lëvizjet e duarve të saj. Nga sytë e nga duart, për të, kishte filluar edhe bota vetë. Aty fillon të përzihet trupi me shpirtin. Edhe gjatë seksit ajo që trazohet e mbetet së fundi gjatë raportit, është intensitetit i tyre. Ose si të thuash dritë e materie bashkë, që për çudi, nuk ishte në përpjesëtim të drejtë me kalimin e kohës, por me të të ndjerit në perceptimin e kohës. Kishte ngritur sytë dhe kishte prekur prapë atë materie më tepër abstrakte se konkrete dhe vetja ju duk sikur ishte një insekt i rënë preh në atë luzmë materie e drite.
-Është Një prill,- i kishte thënë ajo, duke një marrë një purpur prushi të lehtë në fytyrë dhe, gjithashtu, kishte ulur edhe ajo sytë, si ai, sikur të kishte perceptuar edhe ajo të njëjtën ndjesi prej uji e ajri. Pas një grime, ashtu të dy të heshtur, ajo ngreh sytë dhe e pyet se çfarë shkolle kishte bërë, duke u kujtuar edhe ajo për të njëjtën shprehje, se në fund të fundit, ajo që mbetët midis dy njerëzve, janë sytë dhe drita që u desh për të parë diçka interesante midis tyre në lëvizjet e pranishme. Pikërisht, kjo frazë i kishte rënë në sy edhe asaj, si atij, vetëm se në atë vrullimë prushi të brendshëm, nga leximet e saj, dhe në këtë çast real, por që nuk kishte rëndësi se kur dhe ku e kishte lexuar. Por... duke parë sytë e tij, i erdhi mendimi tjetër, ku dhe kur? Nuk deshi të mendonte më si më parë, se me ke? Kjo do të thoshte si për shembull në këngët e shumta popullore: “ Po kur të zë magjia”. “Po kur të vjen e mira...” Po ja që tjetër arsye e vjetër e ngujoi të mos i hidhej atij në krahë, pa kuptuar zërin dhe fjalët dhe pa parë njëherë rreth e rrotull ndjenjës pa formë dhe trupit të saj në ajër.
-Për arkitekturë.
-Ju jeni vëllai i Almës? Mësa duket nuk e kuptoni gjuhën e kësaj letre. As latinishten nuk e kuptoni.
Kishte par nga ai dhe i kishte rënë një purpur i kuq në fytyrë. Ajo, duke përmbledhur si në një formulë të vetme: kuptimësinë e shprehjeve se “tani kam se ku, kam se me ke dhe më duhet vetëm se kur? Deshi të qeshte me vete për këtë “formulë”. E dinte mirë origjinën e këtij shkaku. Por e qeshura e saj kaloj muret e brendshme dhe ra si thumb në sytë e djalit, që i qenë qepur të sajave. Njerëzit nuk merren vetëm me qepje rrobash. Njerëzit merren edhe me qepje dhe shqepje sysh. E motra e tij, ja kishte qepur sytë kësaj vajzë farmaciste pak kohë më parë, ndërsa kjo e fundit, e kishte ftuar për të pirë një gotë bozë me rastin e fillimit të punës. E gjitha kjo ishte për të respektuar mësuesen e saj, siç ndodh shpesh, që menjëherë pas prindërve, vjen respekti për mësuesit. E gjithë kjo, kishte ndodhur për rastësi në fillim të marsit dhe ato, duke pirë bozë e duke treguar kalendarët e familjeve, qen njohur aq shumë, sa i patën bërë cope e çikë kalendarët zyrtar të rezervimit që bëjnë njerëzit dhe pse ulën, hanë e pinë në një tryezë. Dikur mësuese e nxënëse, tashme shoqe, patën derdhur tërë thasët dhe hallet e tyre, madje deri edhe hallet e familjeve të tyre. Nuk ishte halli se farmacistja nuk kishte ende një mik në krah, por në thonjëza, nuk kishte një vëlla. Kjo që holluar e qe perceptuar shumë shpejt në sytë dhe mendjen e mësueses së saj. Ndaj ajo në fillim kishte filluar të qeshte vetëm. Pastaj kishin qeshur të dyja. Mësuesja e kishte një vëlla, pothuaj në moshën e nxënëses së saj, prandaj ajo u bind se nxënësia e saj ishte diçka më tepër se ky mendim. Kishin qeshur prapë. Kishin qeshur shumë. I pati marrë një e qeshur, sa u dukej se po tretej bora e fundit nga trupat e pemëve ende lakuriq. Ishte fillim marsi dhe natyra dukej se do të zgjohej shpejt, megjithëse bora ende nuk ishte shkrirë, ndërsa njerëzit thoshin se viti kishte filluar që ende. Për dy gratë, mësuese dhe nxënëse dikur, tani mikesha dhe me gota birre në dorë, pas asaj me boze, ishin pallavra. Për to viti nuk kishte filluar. Në fakt, as kush nuk mund ta kuptonte kur lindte, ose fillonte viti, vetëm se toka dhe trupi i një gruaje. Ishte fillim marsi dhe kokat e tyre në dëfrim të temperaturave që ndjenin brenda trupit të tyre që sa vinte e ngriheshin dhe jo vetëm për arsye të ndonjë birre me tepër nga ç'duhej të kishin pirë, e detyruan edhe të zotin e lokalit të ulej e të pinte bashkë me to.
- Pi me ne,- i kishin thënë,- dhe në ta mbanë sill edhe kalendarin që ke varë atje në mur, sepse sot fillon viti i ri.
I zoti i lokalit, nuk qe habitur më shumë për uljen e tij të pinte me to, se sa për pyetjen e çuditur se duhej të sillte edhe kalendarin. Për një çast si mashkull, ndjeu feçkat e hundës ti fryheshin, por e mblodhi mendjen, sidomos, kur mendoj se do të ishte para një mësueseje dhe jo para një paçavureje. Pati marrë një gotë birre dhe kalendarin që kishte vënë që në janar në mur, dhe qe ulur pranë tyre. Nuk pati kohë të ndjente parfumin dhe lezetin që të jep ulja midis dy bukuroshesh, kur ato ja patën shkulur kalendarin nga dora dhe ja bënë copë e çikë.
-Një çikë e një gllënjkë, - i thanë,-pi dhe gris edhe ti. Nuk mund të bëni ju burrat kalendar. Ju burrat e bëni kalendarin në janar se keni ftohtë. Kalendarin dimë ta bëjmë ne gratë. Provo ku do ta vesh termometrin? Ta vësh termometrin po për çfarë? Çfarë do të shihje ti me termometrin? Toka dhe gruaja ka pyetur termometrin e para. Po ju që bëni kalendar, nuk jeni as gra dhe as burra. Dukej hapur që kishin pirë.
-Është mars,- i qe ankuar i zoti i lokalit dhe kalendarët, nuk bëhen në mars, por në janar. Na lini kohë për vitin tjetër.
-Ju doni të mbarsni vetën, apo ne dhe tokën?- ju patën qepur të dyja gratë duke qeshur me të madhe.
-Jo. Ju dhe tokën.-ishte dorëzuar burri i klubit.
-Atëherë, pi dëgjo dhe grise kalendarin,- i kishin thënë prapë gratë.
Pinin dhe grisnin kalendarët, si ai dhe ato. Në qytetin e vogël u hap shpejt fjala se dy gra dhe një burrë po grisin kalendarët. “Duan të grisin kalendarët”,-pëshpëritnin, përgjonin dhe ankoheshin ata që dinin që dinin vetëm të rrinin pas vrimash, ndërsa ato, dy gratë u ndanë duke i tundur gishtin njëra-tjetrës dhe të zotit të lokalit.
-Di që është një recetë,-ja pret ai. Unë nuk jam mjek. Po ju nga mund ta kuptoni se jam vëllai i Almës? Cila jeni ju dhe çfarë jeni për motrën time? Nuk doja të ishit ndonjë kushërirë e harruar!
-Nuk jam kushërirë. Sot është prill. Recetat e prillit janë të favorshme. Kam parë kalendarin e prillit të Almës. Por më keqardhje dua të të them se më duhet kohë ta përgatis shurupin. Nuk e di në keni durim të prisni. Mund të bësh një shëtitje përqark. Tani pemët janë të veshura dhe bën ngrohtë më mirë jashtë se brenda.
-Nuk bredh kurrë vetëm në një qytet tjetër. Më duhet të kthehem.
Vështrimet e tyre ishin të shkurtra e paralele. I ngjanin atyre hekurudhave ajrore, të ngritura mbi ura që lidhnin e kumbonin nga klithmat e habitura të lindjes nga lidhjet.
“Nuk bredh kurrë vetëm në një qytet tjetër”,- përsëriti ai me vete, ndërsa asaj: -Pse sa duhet të pres,- duke u kujtuar dhe u skuqur nga mendjelehtësia e tij, nga dashuria e motrës, gënjeshtrat për prillin dhe hutimin e tij të çastit.
-Një, dy, tre... trille të tjerë. Do që të të përgatis shurupin, apo të tregoj qytetin?
-Trille, apo prille?- kishte përsëritur ai i habitur e i gozhduar,-duke i rënë rënë kokës me çok, i zënë si peshk në ujërat e prillit, por i lumtur. -Më trego qytetin, motra lë të pres për shurupin.
Zuri një karrige dhe priti derisa ajo përgatiti shurupin. Ajo pa orën dhe mbylli farmacinë. Nuk qe ndjerë kurrë i mundur në këtë mënyrë, që të ndjehej kaq i marrë dhe i lumtur, kur farmacistja e ftoi për kafe.
Kishin marrë kafenë e parë dhe kishin qeshur me recetën e shkruar nga motra në latinisht. Këtu filloi historia. Filluan të takoheshin dhe të putheshin, në fillim fshehur. Nganjëherë putheshin edhe në farmaci. Pas shumë ditësh vendosën ta hapnin dashurinë.
Familja e djalit tha “mirë” dhe ishte shumë e gëzuar. E motra e djalit nuk u përzje fare dhe pse prindërit e dalit e kishin pyetur. Familja e vajzës, tha “jo” dhe shumë e trishtuar.
-Hajde kur të duash në shtëpinë time, -i tha djali vajzës,- prindërit e mi, nuk po durojnë dot, deri sa të vish.
-Hajde kur të duash, po munde, - i tha vajza,- në shtëpinë time të më marrësh, por nuk do ta kesh të lehtë të më marrësh.
-Pse?- kishte pyetur pa u trembur djali.
-Kemi një lumë me probleme në mes, hidh hapat dhe do ta gjesh, mos mendo për të, për lumin, por për kalimin. -tha vajza.
-Nuk është problem një lumë me probleme, problem është një det, një oqean me probleme, -tha djali, prapë pa u trembur.
-Jo,-i tha vajza, është e kot, mos u nis lartë me kalë dhe shalë.
-Unë jam konstruktor dhe mbi lumenj ngreh ura. Me kuajt merret natyra.
-Po në janë dete e oqeane? - e trembi prapë vajza.
-Do të ndërtoj anije, avion e tragete,-nuk u zmbraps nga fjalët e saj djali.
Nuk u zgjat fare ky ekuacion. Djali shkoi në shtëpinë e vajzës. U njohë me prindërit e saj, shtrënguan duart me njeri-tjetrin. I bën kafe, i dhanë raki, hëngrën e pinë dhe e përcollën duke i thënë se ti je djalë i mirë, por ne kemi fenë tjetër. Andaj kjo lidhje nuk bëhet. Me një qind fjalë të tjera, do të thoshte ja lumi, ose të rroftë ty që erdhe me kalë dhe me shalë.
-Unë do të vi prapë,- i kishte thënë shumë i habitur djali dhe së fundi kishte qeshur që nuk mund tua merrte vajzën për çështje se ata kishin fenë tjetër.
-Hajde sa herë të duash, ti, - ja kishte pritur i ati i vajzës si në fillim të pritjes dhe në fund të përcjelljes, por vajzë, jo që jo...I ke hyrë lumit në këmbë.
Djali filloi të shkonte shpesh e më shpesh dhe shpesh e më shpesh haste atje në lloje-lloje grepash, rrasash e grackash që ja përgatisnin prindërit e vajzës. U njohën aq shumë sa, kur i gjente duke pirë çaj trëndeline apo kafe, pinte edhe ai me ta, ndërsa kur i gjente duke bërë punë në kopsht, me kominoshe e kapele sportive, lopata e shporta, i ndihmonte. Por vajzë, jo që jo. I ke hyrë detit me këmbë, i thoshin...
-Përse ke ardhur?- e pyesnin ata të dërsire e të zënë deri në grykë me punë dhe pa pasur dëshirë tu hynin bisedave e fjalëve me mysafirë të tillë që mendonin vetëm për interesin e tyre, tu merrnin dhe jo tu jepnin. Në këtë rast tu merrnin vajzën. Kjo ishte diçka më e tmerrshme nga tërë marrjet e tjera.
-Nuk tregohet halli në kopsht,- i thoshte djali (komshiu im).
-Ne jemi në punë.
-Gjete punë, bëj punë...i trokiste komshiu im drejt e në zemër. -Prandaj po i përvishem edhe unë punës, të ju ndihmoj, nëse edhe ju jeni dakord.
-Po ti erdhe për punë, apo për vajzën? Vajzë, jo që jo,- i thoshte i ati i vajzës. - Nuk i dilet detit me këmbë. E ku merr vesh një arkitekt si ti nga puna jonë. Di të krasitësh hardhi rrushi ti? Apo të pëlqen vetëm të ta mbushin gotën? Apo merresh me arkitekturë, me gjëra të mëdha dhe nuk ta plas për kopsht e natyrë, siç bëj unë dhe gruaja ime, madje edhe vajza jonë dhe pse është e zënë deri në grykë me punët e saj.
-Po ju doni të më mbyllni gojën e dashurisë me punë? E dini ju si minator, sa kohë është dashur e duhet që të ngresh një mal? Apo ju dini vetëm ti shponi malet me dinamit, dhe nuk ju intereson se ç'ndodh me malin e gërryer pastaj nga brenda. Pastaj na shani neve arkitektet, djem të rinj neve..., njerëz të letrave e lapsave, njerëz të librave...Nuk marrim vesh nga zbrazja e maleve. E dini ju ç'do të thotë të prishësh një mal zemre?,-dhe kishte parë si nga ata dhe nga vajza.
-Përkundrazi,- i tha i ati i vajzës,- ne nuk u morëm me malet për për ti gërryer ato nga brenda, siç thua ti, ne u morëm me to, për ti mbuluar. Është detyra juaj ti zbuloni. Kjo varet se çfarë kuptoni ju të rinjtë me mbulim dhe me zbulim dhe çfarë kuptuam ne me to dhe me kohën. Ne nuk po rrezojmë male zemrash, ne po i mbrojmë,-dhe kishte fshirë ballin e djersitur.
-Di të çash hulli?- e pyet e ëma e vajzës.
Djali vuri sytë nga spata dhe ullinjtë.
-Jo andej,- ja bëri vajza me sy, dhe vuri fshehur gishtin e mesit drejt tokës, pa nga e ëma dhe qeshi, ndërsa i ati bëri sikur nuk pa gjë.
-Nëse nuk di, do të më mësoj kjo, - tregoi djali vajzën e tyre pa e parë të ëmën e vajzës që desh ja futi dhe i mëshoi belit që i kishin dhënë për të punuar, njëkohësisht, duke u përpjekur të rrokte kuptimin e fjalëve “mbulim “ dhe “zbulim” me të cilin donte tje fuste prapë dhe i ati i vajzës.
-Hip këtu të shohësh Durrësin,- ja priti i ati i vajzës, ndërsa vazhdonte të çante tokën jo me bel, por me shat.
Plaku çante hulli. Ashtu bënte edhe djali, çante hulli. Dy gratë mbillnin me kunj. Kunjat ishin të formave të ndryshme dhe djalit që ishte arkitekt i ra në sy kjo gjë. Në profesionin e tij kishte rëndësi si përmbajtja dhe forma. I vinte zor të pyeste për diferencën e tyre dhe e ndjente se kjo do të ishte një tjetër pykë që shpejt a vonë do ta ndjente në kokë. Në fillim qe mirë se ndërsa ai çante hulli, i rrinte pranë vajza, por shpejt vuri re se ato filluan të ndërroheshin. Pastaj vuri re se ato kalonin sa në njërin hulli dhe në tjetrin. Në kokë ju bë një ekuacion delikat dhe i vështirë. Donte të pyeste, por kishte frikë sepse e dinte që ata e kishin venë qëllimisht ashtu heshtur në pyetje për kunjat dhe pyetjen. Vajza bënte sikur nuk e shihte dhe nuk e ngrinte kokën të shihte nga ai, të cilin, ai mund ta pyeste. E ëma e saj, gjithashtu as ajo, nuk shihte më fare as nga ai, siç bënte ditët e para që e shihte herë pas here, dhe as nga i shoqi. Vajza nuk ishte ajo lozonjarja e syve që të ndihmon të kuptosh e të dalësh nga situata, por farmacistja që di të të verë edhe në kurriz.. “Që të mendosh vetë për tu ngritur nga kjo grackë”, i dukej atij sikur i thoshte: “Këtu nuk je në auditor, ose para një libri. Kjo është shkollë pa mësues dhe pse nuk quhet universitet”. Kjo do të thoshte me fjalë të tjera o ke intuitë dhe kupto, ose dorëzohu e pyet. Unë kam profesionin tim tha djali me vete. Nuk më duhet të di formën e kunjave, ose me tepër se pyetjet, janë kunjat që lënë të mbijnë pyetjet mbi kunjat dhe mendimet.
Mbaronin punën e nisur nga i ati i vajzës, pinin gotën e rakisë dhe kafenë që bënte o e ëma e vajzës, o vajza, dhe merrnin në krahë, ai gruan djali vajzën. Vajza pranë djalit dhe e ëma e vajzës pranë të shoqit dhe kujtoheshin se ku kishte mbetur problemi. Djalit i kishte mbetur në sy diferenca midis kunjave që përdornin gratë për mbjellje dhe kishte frikë, nëse do ta pyesnin. Nuk e kuptonte formën e tyre të ndryshme. Gjithashtu, nuk kuptonte pse dy gratë ndërroheshin me njëra-tjetrën gjatë mbjelljes, duke kaluar sa në njërin, në tjetrin hulli. Për ta eliminuar mundësinë e një pyetje të tillë, ju kujtua se shtegu i zënë, ose laku i vënë kundra tij herën e fundit kishte qenë problemi i feve, ky për të ishte i thjeshtë, pasi kjo pyetje i që bërë prej kohesh dhe ai pati kohë për tu menduar dhe se në fund të fundit ishte punë feje. Tani ishin ballë për ballë. Duhej të pyesje që mos ti lije kohë që të pyesnin. Ose kështu të paktën e mendonte ai në krahasim me një pyetje të tmerrshme të kuptoje kuptimin e formave të ndryshme të kunjave për kaq pakë kohë. Sikur të prisnin të paktën derisa të mbinte e mbjella, do të ishte mirë, sepse ndofta do të dallonte diçka e do të kuptonte diferencën, por nëse do ta pyesnin pikërisht tani, kjo do të ishte e pamundur. Më e pamundur se një pitagorë e re.
-Po çfarë feje keni ju?- hapi bisedën djali, -Sepse herën e fundit folëm për këtë dhe më thatë se i kam hyrë lumit me këmbë. Unë nuk i hyj lumit në këmbë.
-Po kështu ke thënë,-tha e ëma e vajzës.
-Ne kemi fenë X. Dhe gjërat që pyetën kanë kohën e tyre, -tha plaku.
-S'e kam dëgjuar ndonjëherë, se ka ndonjë fe me emrin X- tha djali, pra nuk e kam dëgjuar fenë tuaj. Juve po.
-Për kohën e ke fjalën, apo për fenë? Sepse feja nuk tregohet dhe as nuk bërtet feja,- i tha prapë i ati i vajzës.
-Po edhe unë atë fe kam,- u tha djali, duke pirë kafene që ja kishin vënë në tavolinën e mikpritjes, duke parë nga vajza që ngriti fshehur gishtin ok. -Edhe feja ime nuk bërtet.
-Jo,- i tha i ati i vajzës,- ne kemi pyetur.
-E çfarë feje u kanë thënë se kam?- duke parë nga vajza që i pohoi me kokë. Bërtiste feja ime? Çfarë u thanë?
-Nuk tregojnë.
-Po mirë,- u tha djali, - po jua tregoj unë.
Vajza hapi sytë e trembur dhe kërkoi kopsën e këmishës duke menduar se djali do ta zhvishte lakuriq problemin.
-Dhe po ju them, - tha djali, duke i rrudhur fshehur buzët vajzës,- se edhe unë kam fenë X, si edhe juaja që nuk bërtet.
Vajza kishte bërë një ok. me gishtat e dorës dhe me sy që të vazhdonte, duke e lëshuar kopsën e këmishës pa merak, në kokërr të qejfit.
-Nuk të besojmë,- u kishin thënë ata, prindërit e vajzës.
-Po, çfarë interesi kam unë tu gënjej për fenë?-duke parë nga vajza që vuri dorën tek fustani.
-Që të na marrësh vajzën.
-Po unë vajzën tuaj e dua. Më duket se problemi është ndryshe.
Vajza kishte çakërritur sytë në kuptimin e “pse-së” dhe kishte vënë dorën në mjekër.
-Të lumtë, e kuptove,- i kishte thënë i ati i vajzës,- sepse ne të fesë X, nuk duhet ti japim vajzë një djali të një feje tjetër, po të ishe ti vajzë, e vajza jonë djalë, atëherë kjo punë bëhej, sepse ne do të merrnim. Ndërsa në këtë rast, ne duhet të japim. Pra, feja jonë nuk e pranon të japë, por të marrë vajzë. Pra, problemi nuk është ndryshe, por i njëjtë, or ti na kupton apo jo, që ti i ke hyrë oqeanit me këmbë?- kishte theksuar ai në fund fjalët.
-Po, po të kuptoj,- i kishte thënë edhe djali. -Por duhet të dish një gjë: Ne arkitektët dimë të bëjmë ura për lumenjtë, tragete për detet dhe avion për oqeanet. Dhe atë fjalë që e themi, e mbajmë. Ore ju e kuptoni që ne duhemi?
Edhe atë ditë, njëmijë fjalë dhe gjithë të mirat... vajzë jo që jo.
Një ditë tjetër djali merr një taksi dhe shkon në qytetin e vajzës. Pinë prapë kafe me të atin e vajzës dhe plus problemeve të tjera, del problemi i partisë. As kush nuk e tregonte, se ishte anëtar i saj, o jo. Edhe këtu puna ishte me spec. Pasi i ati i vajzës e kishte pyetur se ishte, a nuk ishte ai në parti. Djali i qe përgjigjur me kundra pyetje:
-Po ju?
-Këto punë i di partia,- kishte thënë i ati i vajzës,- pse duhet ti dish edhe ti?
-Mirë thua,- kishte thënë djali,- kur thua, pse duhet ti dish edhe ti?
-Po unë të pyeta?- kishte thënë i ati i vajzës.
-Punë partie!?-ja kishte prerë djali.
-Jo.-tha plaku.
Të dy nuk treguan gjë. Nga të dyja palët përgjigja ishte X.
Edhe për punën e parave, sa ke, sa kam, të kesh apo të jesh, po me X u mbyll biseda, sepse doli problemi, i ke sot dhe ti hanë nesër. Ose, nuk thonë lumë kush i ka, por kush i ha. Kush i ha? Vërtet kush i ha, se njeriu ha, aq sa ka nevojë për të ngrënë. Po në këtë rast problemi nuk ishte kaq vulgar, sepse si i ati i vajzës edhe djali, i përgjigjeshin njeri-tjetrit me kundra pyetje dhe kjo nuk kuptohej se bëhej apo nuk bëhej e qëllimshme.
Para se të ndaheshin me dorë në qafë, djali gjeti një grimë kohe dhe i la një copëz letër vajzës në gishtin e mesit, pikërisht në atë që përdori ajo, kur ai kuptoi dallimin e fjalës hulli nga ulli dhe desh+ mori sëpatën në vend të belit.
Në letër qe shkruar:
“Para farmacisë është taksia... përdore me butësi...Ajde!”.
Kë të përdorte me butësi? Makinën? Vajza nuk kishte patente. Për një çast, mendoj se ja hodhi djali. Në dorë kishte letrën dhe gishtin ku ja la ai letrën. Ajde! U kujtua... Pas pak mori edhe ajo një letër dhe u ul e shkroi një letër për prindërit dhe u thotë se i pret për darkë në shtëpinë e përvëluesit të zemrës së saj dhe e ve para televizorit. Në fund të letrës jo “Ajde” që i shkroi djali, por “Ajdi”. I ati e kishte qejf emisionin e përrallave që fillonte herët dhe kur të vinte ora do ta ndizte atë, televizorin edhe letrën që i la e bija. Ishte një kohe që ata nuk kishin ngrënë ende darkë dhe do ta lexonin patjetër para se të hanin. Dhe kjo ishte e rëndësishme. Pa prapë gishtin ku ja kishte lënë djali letrën dhe që e këshillonte ta përdorte me butësi, dhe e drejtoi diku tutje në erë, nga mund të rrokte djalin që kishte marrë guximin tija hidhte një farmaciste. Veshi një trike verore dhe një fund të hollë dhe ndoqi edhe vetë rrugën për nga farmacia, pse nuk i pat shkuar ende mendimi nga koka që nuk kishte patentë për të ngrënë gishtin e mesit nga një arkitekt që projekton rrugë dhe darka gazmore, mëgjithse në fund të letrës shkroi: Ajdi.
Në vend që të shihte emisionin e përrallave, i ati dhe e ëma e vajzës, lexojnë letrën që ju duk vërtetë si përrallë. Lënë emisionin e përrallave atë mbrëmje pa parë dhe marrin një taksi për të ndjekur përrallën e adresës së shtëpisë së arkitektit duke verifikuar kështu, në ishte e vërtetë, apo përrallë siç donin të ishte përralla që kishte shkruar e bija. Mbërrijnë në shtëpinë e kopukut që u rrëmbeu vajzën si nëpër përralla dhe si nëpër përrallë panë aty edhe mësuesen e të bijës që e njihnin para pak vitesh, kur e bija e tyre ishte në vitin e maturës.
Vajza dhe djali po qeshnin.
-Je kopuk, - i kishte thënë i ati i vajzës, ndërsa përqafohet dhe prezantohet me prindërit e djalit duke pare nga mësuesja e dikurshme e të bijës. - Jeta është jetë, përrallat janë përralla, çfarë arkitekti je ti?- i qe drejtuar prapë ai atij, ndofta që i mbeti peng pa parë atë mbrëmje emisionin e përrallave.
Pasi hëngrën darkë, duke mos folur për asnjë X nga tërë ato probleme me X, për të cilët patën bërë debat sa e sa herë në shtëpinë e vajzës, por kishin rënë të njohur me njerëz të një anë dhe njerëz të tjerë, në të tëra anët e krahinave të tyre, i ati i vajzës në fund fare, u kishte thënë se do të merrte vajzën.
Kishte kërkuar për të parë sytë e mësueses, por vuri re që ajo, e shoqja, dhe e bija ishin zënë për dore, madje bashkë me to u afrua edhe e ëma e djalit, e kishte kuptuar për së dyti pse duhej humbur atë mbrëmje. Dhe në këtë rast nuk ishte fjala vetëm për një përrallë, por për të gjitha përrallat e tjera për fëmijët dhe fëmijët kur rritën.
-Ne të fesë X,- i thotë djali, nuk i japim vajzë, fesë tjetër. Për të marrë vajzë, marrim, por për të dhënë jo.
-Lëri përrallat, - i kishte thënë i ati i vajzës,- përrallat i shoh në televizor unë, do vish më në shtëpinë time ti? Ku e ke lexuar ti këtë punë?- dhe i kishte tundur gishtin, - vajzë, jo që jo,- duke pare nga e shoqja që rrinte në krahun e dhëndrit.
-Po,- i kishte thënë djali,- do bije dhe do marrë vajzën. Më vonë, nuk e di edhe nipërit e tu. Sa për të lexuar unë lexoj shumë, po këtë herë nuk është nevoja për një gjë të tillë, por për të kuptuar. Ne arkitektet nuk lexojmë përralla. Ne arkitektet i realizojmë përrallat. I ke hyrë lumit me këmbë, ndërsa vajzë, jo që jo, duke e imituar atë me buzën në gaz.
-Edhe ato që më le pa parë sonte në televizor?- e kishte dreqosur fare i ati i vajzës vetën plot dashje.
Dukej hapur që këtë gjë, e bënte me dëshirë të madhe dhe jo pa qellim. Me qëllimin që të dihej se përrallat nuk janë përralla, por realiteti vetë duhet të jetë përrallë dhe jo histori. Njëlloj si me fjalët “mbulim “ dhe “zbulim”. Ose me konceptin tjetër “Viti i Ri” dhe “Peri,udha e Re”. Por ai ishte njeri që ngulte këmbë si mushke duke e pare veten vetëm si të tillë, sepse i ati i dhëndrit qeshte dhe pse rrinte në krahun e tij, pra kuptohej që ishte iluzion, kahu i tij me krahun e tij,-ndaj ju drejtua dhëndrit prapë:
-Leri numrat! Mos bëj me mua numra! Erdhe NJË, duke parë nga e bija, që ja kishte sjellë në shtëpi. Unë me gruan të bëra kafe. Ne ishim tre, kur ju morët taksi. Edhe ne erdhëm me taksi. Tani më latë vetëm duke parë nga e shoqja dhe krushku hundë e vesh.
-Vi me ju,- tha djali, - bëhemi katër.
-AJDI, - i tha,-i ati i vajzës dhe i zgjati dorën e hapur.
-Jo,- foli i ati i të birit, duke ju drejtuar të birit,- me taksinë pesë.
-Po fëmijët? -kishin pyetur gratë.
-Trenin, - u kujtoi i ati i vajzës.-Ajdi! Aydin, Aydin, Айдин, Айдън, Aydin, Айдын, Aydin,
-Ippa!
-Hipem,- thanë të gjithë duke qeshur dhe u ulen në tavolinë për të festuar.
Të gjithë kishin qeshur. Një javë më pas bënë dasmën. Dhe kishte qëlluar pikërisht Viti i Ri dhe të atit të vajzës i qe ngulur në mendje si Peri,udha e Ré, për shakatë, numrat dhe i kishte ardhur vërtetë keq që kishte humbur emisionin e përrallave për atë mbrëmje duke e parë nga të gjithë me sytë paksa të përlotur midis trishtimit dhe lumturisë, si midis breshrit dhe orizit të bardhë.
Tomi dhe Tasi më panë nga larg dhe mua më ndërpriten tregimet e fqinjit që tashme është i martuar dhe ka fëmijë.
No comments:
Post a Comment