Sunday 22 March 2009

... Ik, ik, ik ...jemi pjesë e së qeshurës...

Kristaq Turtulli


Fragment nga romani: Vetmia e Zërave

VI


Mosdhënia e lekëve krijoi hendekun e parë, të padukshëm mes tyre. Vili nuk i kushtonte rendësi opinionit. Atij fakti i shkaktonte mërzi dhe inat të pamerituar. Vilit gjithmonë e më shpesh i shfaqej hollimi i zërit. Kjo gjë ia acaronte nervat. Hollimi i zërit parashfaqte shuarjen. Shfaqte dukshëm dobësinë. Humbjen. Ai ishte në fillimin e jetës, s’kishte përse të gjykonte veten. Gabimet u përkasin të tjerëve. S’kish përse të pranonte grimcën e vogël të gabimit. Bota nuk do të kishte kuptim pa shumëllojshmërinë e gabimeve dhe morinë e fajeve. Do ishte tmerrësisht monotone. Aleno e pranoi miqësinë me të, automatikisht edhe të hollat duhet të kishin rrjedhjen natyrale. Netët e gjata nëpër lokalet e natës. Magjitë e shumëllojshme të gjokseve, duke filluar nga më të voglat, të brishtat, të tremburat, të pavendosurat, deri tek gjokset e mëdha me përmasa të hatashme. Atë e mbërthente mania për të zbërthyer gjuhën enigmatike të gjokseve. Ndoshta kjo ishte një nga shkaqet kryesore të shkarjes së ngadalshme. Çrregullimeve, shpërndarjes nga vëmendja e studimeve universitare. Ai donte ta mbërthente jetën për brirësh. Ngujimi përpara librave kishte monedhën e mpirjes, qullosjes...
Dy herë hëngri grushte të mira për arsye gati elementare. Mungesa në shkollë ishte pa rëndësi sesa lufta e gjatë me vetveten. Ai duhej të kishte eliminuar grushtet dhe gjurmët e sherrit në fytyrë. Grushtet janë për kaqolët, qejfmbeturit, ose mburravecët naivë. Shkaku ishte akoma i turbullt. Vili nervozohej për rezultatin. Gjakosja e parë kishte ndodhur herët në fëmijëri prej Selami Carës. Gjakosja ishte e pabesë. Selami Cara e priste mbrapa derës, e derdhi goditjen sa kapërceu pragun. Vilit nuk i kujtohej shkaku i goditjes nga Selami Cara, shuplaka e plakut ishte dertim që e shkundi, e solli në vete.
“- Qarash, - dëgjoi zërin e plakut, - lejon veten të bëjnë për petulla.”
Vili vrapoi tutje, lau fytyrën në pus. Aty, në ujët e pusit shqoi fytyrën e vet dhe hënën si kosë mbi të.
Vili kishte tjetër përfytyrim për studimet universitare. Gjetja e një shtegu. Mbërthimi mbas diçkaje. Vendi i huaj dhe ato çfarë kishte menduar ai ishin diametralisht të kundërta. Erëra, ftohtësirë, barrierë. Ajo copë dërrase shpëtimi me emrin Aleno, kishte filluar të thithte ujë. Shpesh herë hakohej, ishte gati të fundosej. E mbërthente inati. Xhelozia e heshtur ndaj Taqo Lekës ishte e ndehur. Ai e ndjeu veten tmerrësisht bosh e të mbërthyer për muri. Taqo Leka e gjeti teksa ai fshinte, në qoshe të dhomës së mësuesve, këpucët e mësuesit të matematikës. Vili i hutuar brofi në këmbë. Koka iu përplas mbas raftit të librave, pa lëshuar nga duart këpucët e zeza e të mëdha të mësuesit. Taqo Leka e vështronte ngulazi. Vili Tare tha diçka pa lidhje, lëshoi këpucët përdhe. Drejtoi trupin. Shikimi i Taqo Lekës ishte qesëndisës. I ktheu shpinën, u largua. Fshirja e këpucëve ishte detyrë vullnetare e Vili Tares. Ai nuk kishte përse të pyeste ose t’i merrte dorën dikujt. Gjithsesi llomotitjes së pakontrolluar të ndonjërit duhej t’i shmangej. Ai ndihej i huaj, gati i shtypur në qytet.
Ai vinte nga ekstremi jugor, qyteti i Liceut ishte paksa jugor, lindor. Besohej se qyteti respektonte çiltërsinë, mbasi vetë qytetarët ishin disi romantikë nga natyra. Besimi dhe bindja e tij ishte në kundërshtim. Koha e romantizmit kishte perënduar njëherë e mirë, ndaj qyteti dhe qytetarët ishin disi arealë, anakronikë. Prapëseprapë qyteti largohej prej tij, duke i vënë përballë sitën e padukshme. Ndoshta ishte i vetmi qytet në vend që vërtiste sitën ngadalë, përreth dhe pa kuptuar. Vili duhej të mprehte aftësinë, të dezertonte shkathtësisht nëpërmjet vrimave të vogla të sitës. Ai lëvizi rrëshqanthi, dribloi, depërtoi, triumfoi. Prova e parë kaloi. Përfundoi Liceun. Virgjëria djaloshare u prish në një dhomë të ndyrë e gjithë lagështirë në mëhallën e jevgjve, fare pranë dyqanit të gëlqeres. I kujtohej fare mirë kjo hollësi, sepse mbasi u vesh, atëherë u kujtua të vështronte përreth muret e nxira me vite, të palyera dhe jevgën përdhe, në mes të dhomës gati lakuriq.
“- Rrëmbe kovë me gëlqere, lyeje dhomën, do dukesh më e bukur, - i tha.”
Jevga e vogël e vështronte syhapur pa thënë gjysmë fjale. Ajo rrëmbeu kovë me gëlqere, e leu dhomën. Ai pinte, dehej, bënte dashuri me të. Jetën e tij nuk e kishte gjetur aksidentalisht në rrugë. Jeta e tij gjithsesi ishte jeta e tij. S’kishte asnjë ndryshim esencial tjetër për të. Në momente të caktuara, ndihej i dobët, i pafuqishëm, me depresion të fshehur, në skutat e thella të trurit. Lavazhi që i përmendi dikur nëna duhej të kishte bazën e tij të vërtetë. Prindërit kishin budallallëkun e kohës dhe jo marrëzinë e lindur. Dashuria e prindërve ishte diçka ndryshe, midis shpërthimit dhe ngrirjes.
Ëndrra e frikshme, e turbullt ate e mundonte. Makth i tërë iu shfaq menjëherë, fill mbas kapërdimit të lëngut të neveritshëm.
Ngjyrat, tonet, ngjarjet. Lëvizja e trupit. Shpërndarja e gjymtyrëve. Flakja, përplasja e tyre ishte krejtësisht e ndryshme. Fytyrat e shfytyrëzuara, zhurmat, klithmat, goditjet, kafshimet, gjakosjet, groposjet ishin në plane dhe mjedise të ndryshme. Gjithçka kthehej në vorbull të tmerrshme. Në hone të pafundme. Ai përpiqej të depërtonte, të çante mjegullën, të grumbullonte gjymtyrët e shpërndara të trupit për të përgatitur rezistencën në përplasjen e madhe. Atëherë kur besonte se përplasja ishte eliminuar, shfaqeshin fytyra të transformuara njerëzish që nuk i kishte ndeshur kurrë më parë. Urrente natën. Shtynte gjumin duke besuar se mbas orës dymbëdhjetë, ëndrrat shtegtojnë tutje, në njerëz të tjerë. Krijojnë shpella a labirinte të reja. Ai i besonte këtij mendimi, kishte ngatërruar gishtërinjtë aty, për të gjetur një strehë. Një qoshe të thjeshtë, shplodhëse. Pa ëndrra. Besimi po përmbyste topitjen, frikën. Mbyllte sytë ngadalë. Me besim. Besimi davaritej pa u ndehur. Fluturime me kobndjellje shfaqeshin, shtyheshin, shungullonin.
Një natë i ndërkryer, i vrarë, i shkroi letër nënës.
“- Po më pushkaton ëndrra, më shpëto!”
E ëma i ktheu menjëherë përgjigje thatë dhe prerë:
“- Djalë, je ti që e kërkon atë dreq ëndërr. Lëre, braktise, flake tutje. Ndryshe djalë, kalite zemrën, lëre ëndrrën të vetëlodhet. të vetëvritet.”
Përgjigjen e letrës së nënës e bëri shuk me nervozizëm, e flaku tutje. E vështroi ngultas atë letër të mbledhur si top, tek cepi i këmbës së tavolinës, i ngjau si tru i vogël, ngarkuar tejembanë me imazhe të çartura. Befas ai topth i vogël prej letre lëvizi, zuri të sillej vërdallë nëpër dhomë. Herë i dukej si sy i stërmadh i ndehur në ajër. U ngrit nxitimthi, rrëmbeu topthin gjithë nervozizëm, e grisi, e bëri copa- copa të vogla. Hapi dritare, zgjati krahun dhe me ngadalësi gati ceremoniale hapi gishtërinjtë duke lënë erën të luante me copëzat e letrës, le ti shpërndante gjithandej.
“- Shkoni tutje, - murmuriti, - shpërndani ankthin tim, endrren time.”
Vili Taren e vrau indiferentizmi i nënës. Pothuajse e njëjta gjë ndodhi edhe me vëllanë e madh të sëmurë. E kishin mbyllur në dhomën më të largët të shtëpisë, askush nuk kujtohej dhe kujdesej për të. Klithmat e vëllait që tundën shtëpinë e vjetër e detyruan plakun të turrej si i ndërkryer nëpër shkallë. I dhimbsej ai djalë. E shoqja i doli përpara, i vendosi dorën në gjoks:
“- Ku shkon plak.” i tha”
“- Lart, tek djali... - i ati mezi mbushej me frymë, - ai kërkon dikë.”
“- Gremisu, ai ka zënë udhët.” - i tha ajo.
Ai nuk i vuri veshin, kërkoi të ngjitej. Ajo e goditi me hu rrëzë qafës. Plakut iu morën këmbët. Iku. Hyri në haurin e shtëpisë. Pres asaj dite, i ati u ngujua në haurin e shtëpisë. Gojëkyçur. Nuk u pa fare. Vili u mundua të komunikonte me të atin. Dera e haurit ishte mbyllur me lloz nga brenda.
“- Hape, plak. Jam unë Vili.”
I ati shfaqi fytyrën e zverdhur tek dritarja e vogël duke i bërë shenjë me duar: Ik. Ik.
Plakut i dhembte shpirti.
“- Të lutem plak, hape derën, - i tha Vili, - mos më ler të ndjek rrugën e vëllait.”
I ati ishte i rrëmbushur i gjithi. Vazhdonte t’ia bënte me dorë. Ik. Ik.
Ngujimi i tij bëri bujë. Komshinjtë kërkuan arsyen e vërtetë të marrëzisë së ngujimit. I ikën farat plakut të gjorë me grua të mirë e hamshore. U ndeshën me heshtjen. Gjendja u lodh nga kërkimi i arsyes. Ata kalonin ngadalë pranë haurit. Vështronin brënda, të dallonin siluetën e dobët të plakut. Ndeshnin vetëm errësirë. Gjithsecili gjatë ditëve dhe javëve u familjarizua me heshtjen, gojëkyçjen dhe ngujimin e plakut. Ndoshta ishte mendje shkrepje shërrimtare. Plaku shpesh herë bënte ca gjëra që i linte gojëhapët bashkëqytetarët. Ngujimi duhej ta kishte shkakun të madh, përderisa lotët e gruas hamshore thaheshin në vetmi.
Mendjeshkrepja e plakut ishte shëmbëlltyrë e gjallë për bashkëqytetarët. Doni të pastroni shpirtin, doni të gjeni parajsën e thjeshtë mbi tokë, hë, doni? Ndërtoni haur ndanë shtëpisë, me mjete të thjeshta rrethanore. Pa zulmë e bujë. Vetëngujimin e dytë e bëri plakë Rukia. Gojët e liga thanë se ishte i dhunshëm ngujimi i plakë Rukies. Pati zëra se shkak i drynosjes ishte nusja e djalit. Ajo e kishte rrahur dhe lënë në govatë me ujë të ftohtë orë me radhë. Nusja shkulte flokët duke thënë se ngujimi kishte qenë i vetëdëshiruar. Në pleqëri iu shpif plakës, vjehrrës, dashuria e marrë për babanë e Vilit. Shfaqja e dashurisë ishte vetëngujimi. Vjen një moshë e njeriu e ndjen të domosdoshme të bëjë një bashkëbisedim të gjatë, gati të pafund me vetveten.
Ngujimin e tretë e krijoi një vajzë. Ajo nuk ndërtoi haur. Drynosja e saj u bë në skajin më të largët të shtëpisë trekatëshe. Në këndin që lidhte qiellin me murin perëndimor të shtëpisë. Kthina ishte shumë pranë erërave dhe glasave të pëllumbave. Tradhtia dashurore kishte qëlluar vajzën e re. Pabesi e radhës, por këtë herë i fejuari i saj kishte rënë në grepin e kushërirës së saj të parë. Vajza mund të kishte vrarë veten. Preferoi izolimin. Familjarët e vajzës e kundërshtuan fjalomaninë. Mbyllja në skajin perëndimor kish qenë trill i hershëm i vajzës së tyre. Pasioni i çuditshëm iu rishfaq. Kur vjen mosha e pjekurisë vajzat e bukura përfshihen nga dëshira për të qëndruar skajeve të largëta në meditim të pafund. Ato i tundon mendimi i humbjes së shpejtë të bukurisë dhe janë në kërkim të freskisë së përjetshme.
Ngujimi filloi të përhapej si epidemi në gjithë qytetin e vogël jugor si kërpudhat mbas shiut. Shumica e banorëve me mendimin se vetizolimi do të ishte i pashmangshëm, një ditë u turrën, blenë troje. Ndërtuan dhoma të mëdha dhe mure të larta. Pak kush interesohej për rezultatet e vetëmbylljes. Kyçja, qëndrimi në vetmi, ishte pastrim tërësor i shpirtit. Bashkëbisedimi më i zjartë me Zotin dhe botën e përtejme. Një farë parajse. Zgjim i ndërgjegjësuar i shpirtit. Revolta e skajit paqësor.
Të pangunjuarit kureshtarë kërkonin të mësonin çfarë ndodhte me të ngujuarit. Verdhësia e trupit dhe fytyrës ndodhte nga mungesa e dritës apo nga pastrimi i shpirtit. Dikush bëri pyetjen: A lejoheshin nevojat personale gjatë një izolimi? Përgjigja ishte: Provoje. Ai e provoi. Mbas tre ditësh e shtruan urgjent në spitalin e vogël të qytetit.
Aksidentet dhe ngjarjet e hidhura pasonin njëra tjetrën. Vajza e ndarë nga i fejuari, u çmend. Plaka pati vdekje të qetë mbas një kolle të gjatë. Të tjerët dolën të zbehtë dhe të sëmurë. Askujt nuk i kujtohej kush ishte nismëtari i këtij ngujimi. E kishin harruar përfundimisht plakun. Ngujimi për të ishte i zakonshëm. Ai mbas çdo zënieje vete ngujohej. Hauri i tij ishte plot e përplot me rrangulla. Ai i jepte kuptim jetës së tij aty në vetmi. Vetëm lëkurët e kafshëve dhe zvarranikëve sikur t’i ziente, jetonte dy jetë i vetmuar. Ngujuesit e tjerë ishin tërësisht naivë. Ata i shtypte shumë shpejt hapësira boshe.
Vone,Këshilli Bashkiak nxori qarkore. Urdhëronte prerazi ndalimin kategorikisht të haureve kulla. Brenda 24 orëve pa marrë parasysh arsyen e madhe ose paarsyen, të ngujuarit të nxirreshin dhunshëm prej haureve kulla. Të vetëdyllosurit nuk pritën sa të vinte policia bashkiake për të përdorur dhunën. Ata dolën vullnetarisht. I fundit doli plaku. Dalja e tij ishte e pandierë. Ai mbante sytë përtokë, lëvizte trupin ngadalë. Vërtitej nëpër oborr përqark shtëpisë. I shmangej përplasjes me gruan hamshore. Me shfaqjen e parë të saj, ai fap, zhdukej, Humbiste në haurin kullë. Në hapësirën e vogël, të ngushtë të haurit kullë, zbuloi botë të çuditshme, të panjohur më parë. Ai dëgjonte zëra që vinin nga poshtë lart. Mjedisi i kufizuar i haurit qëndronte gjithmonë i përmbytur nga oshtimat dhe zhurmat e pashpjegueshme të zërave. Plaku besoi se i kapi një çast, i mbajti mbyllur në dorë. Oshtimat, klithmat s’qëndronin gjatë, as një sekondë. Iknin. Urrejnë ngujimet dhe burgjet. Ato i krijoi njeriu. Klithmat, ulërimat, oshtimat përherë qëndrojnë mbi njerëzit.
E ëma ia plasi të qeshurit me të madhe për pak u mbyt kur dëgjoi për përpjekjen e burrit të saj në mbërthimin e oshtimave. Fshiu lotët që i rridhnin rrëke, u qetësua mirë dhe tha:
“- Të gjorin, ngujimi ia zhvidhosi krejt edhe ato dy vidha që kishte.
“- Është babai, - e kundërshtoi butë Vili.
E ëma i a nguli sytë.
“- Eh, ç’e do firaunin, - tha.
Ngandonjëherë ajo largohej prej shtëpie e veshur mirë duke tundur vithet e mëdha. Plaku e ndiqte me shikim të trishtuar nga dritarja e haurit.
“- Eja baba brënda, - iu lut Vili një ditë
“- Dëgjo djalë, - i tha i ati, - unë i dëgjoj oshtimat dhe klithmat. Jam i sigurtë që edhe ti po të kesh pak durim i dëgjon. I ngjan një beteje.
Fatkeqësisht asnjë nga të ngujuarit s’kishte dëgjuar oshtima e klithma. Ata ishin të dërrmuar, të shkatërruar.
“- Ishte errësirë, - thanë ata, - erë e çmendur. Lodhje, këputje. Uri. Zhurma, rrëketë e minjve nëpër dërrasat e mureve. Vrapim i lajthitur i tyre. Glasa pëllumbash, pickim mushkonjash.”
Praninë e minjve dhe vrapimin e tyre i ati e kundërshtonte vendosmërisht. Minjtë për mendimin e tij janë ndër kafshët më intelektuale. Aftësitë e tyre janë fantastike. Miu e ndjen në mënyrë instinktive brengosjen e njeriut. Miu ngadalëson rrëmujën, shton qetësinë. E ëma s’qeshi. E vështroi sy çakërdisur burrin e saj. Ajo s’mund ta besonte që i shoqi të bënte ndonjë shaka të hollë, gjithë kripë. Gruaja më shumë besonte në lëvizjen tërësore të dyshemesë dhe çatisë së trurit. Ajo vrapoi jashtë, hyri në haur, qau. I bëhej të besonte se i shoqi në ngujimin e tij të stërzgjatur, të çmendur, duhej të kishte qenë në shoqërinë e vazhdueshme të minjve. Hauri ishte tepër i ftohtë, shtypës. Nuk duroi më, doli, kërkonte ajër. Dritë.
Ajo, atë natë e zhveshi lakuriq të shoqin. Ai kishte marrë shëmbëllimin e minjve dhe erën e tyre. Plaku kundërshtoi të lahej, gruaja ëmbëlsisht, djallëzisht e bindi të futej në govatën me ujë të ngrohtë. Oh, kishte kohë që nuk pat ndjerë mbi lëkurën e vet dorën e butë, eksituese të femrës. Mbylli sytë. Njeriu duhet të prekë dhe të ndjejë dhuratën e zotit. Të ishte vërtet gruaja që shkumboste dhe fërkonte trupin e tij! Ai nuk guxonte ta vështronte në sy. Të dy i mbanin sytë përtokë. Asnjëri prej tyre nuk mundte të përballonte shikimin. Dora e saj i shkaktonte drithërima. Ajo i tha të ngrihej prej govatë. Ai bëri sikur nuk dëgjoi, donte të zgjaste në pafundësi qëndrimi i tij në ujë dhe prekja e dridhshme e dorës së saj.
“- Ngrihu de, - përsëriti ajo.
Ai u çua ngadalë, qëndroi i zhveshur përballë saj duke lënë piklat e ujit të binin me zhurmë përdhe. Ngjante si një fëmijë i pambrojtur, i humbur, i paditur. I gjendur rastësisht në dhomë përpara një femre hamshore, që çuditërisht ishte gruaja e tij.
“- Eja, - i tha gruaja. E tërhoqi lehtë, drejt shtratit të ngrohtë, gati të huaj për të. - eja. Njëri je dhe ti. Ke nevoje për një çikë erë gruaje.
Ai nuk fliste, e kishte lënë veten tërësisht në duart e saj. Ajo e futi në shtratin e madh. E mori nën vete, e ngrohu, e dehu. I ati mbas shumë kohësh, gëzohej, përkëdhelej, thithte dhe thithte pa ndërprerë erën e kurmit të femrës. Shtëpia ra në qetësi mbas një ankthi të stërzgjatur. Plaku i trembej së nesërmes, sepse e ndjente së thelli, ishte dhuratë e çastit që ndoshta nuk do të përsëritej më. Gruaja kishte shpërthimet e veta që lindnin dhe treteshin shumë shpejt...

No comments: