SOTIR ATHANASIU POLEN GRUAJE ( | | | )
Zonjës nisën t’i dridhen duart tek po vishej.
Vetëm fjala Tiranë e bëri të kontrollojë çantën me rrota, ku ishin ndërresat e udhëtimit dhe në xhepin me zinxhir, blloku.
Në të kishte shkruar “Hotel Dajti” dhe ...
Rruga “Myslim Shyri 28/1.
Përbri edhe shënimi:
Jo më shumë se njëqind metër larg, kur je me shpinë nga bujtina dhe me fytyrë nga lulishtja. Më tutje-rruga dhe buzë tyre-pallatet. Kthesa e parë-djathtas është rruga “Myslym Shyri”...
Udha për në Tiranë nuk ishte autostradë, por qe thjesht një xhade dykalimshe. Edhe mjetet e transportit ishin të rralla, gjë që e bënte të panevojshme atë.
Për këta turistë të huaj, plepat që i shoqëronin gjithë kohës, anës udhës, ishin një kënaqësi e rrallë; e cila prishej herë-herë deri në thartim për të mos thënë baltosje, nga mjetet e shpeshta policore e sidomos ato ushtarake, që lëviznin në të dy drejtimet. Gjë që e vinte në pozitë tejet të pakëndshme ligjëruesen shqiptare, e cila ishte e detyruar të shpjegonte, kuptohet në shkallën sipërore, për fermat e mëdha: të Xhavzotajt e, më pas, atë të Sukthit.
Pyetjes nëse këto ishin private apo shtetërore, ajo u përgjigjej se qenë ‘kombëtare’.
Por kishin filluar ekonomi të vogla të “Perestrojkës” alla shqiptare, të tufëzave dhe arëzave, për të cilat nuk ishte e mirinformuar.
Kësisoj autobusi ecte dhe të huajt kënaqeshin me anën baritore të peizazhit: lopët në livadhe e stallat përbri. Paralelja e udhës hekurudhore, që për fat, atë ditë u has në më shumë se dy raste, shpalosnin një lloj qytetërimi me lokomotivat elektrike dhe vagonët kinezë, ende dinjitozë të ardhur në vendin tonë përafërsisht tri dekada të shkuara.
Të dyja francezet, zonjusha dhe nëna e saj, deri në hyrjen e Tiranës, nuk këmbyen asnjë fjalë me njëra- tjetrën. Madje e reja dremiti pak për t’u zgjuar nga një ëndërr tepër e shkurtër e simbolike.
Një berber i moshuar iu përgjigj duke fshirë flokët e një klienti, që sapo doli nga lokali dhe u zhduk në errësirën e natës. Pak më tutje, ndonëse larg, dukej... poeti.
Vajza hapi sytë e trembur.
Vështrimi i poetit, edhe pse dashamirës, nuk ia largonte dot ndjenjën e tromaksjes. Ajo ktheu kryet nga e ëma e cila po dëneste mbyturazi dhe po fshihte lotët. U kujtua se qe zgjuar dhe udhëtonte sëbashu me të ëmën:
- Ç’ke, mama? Nuk ndihesh mirë apo një parandjenjë e keqe të mundon më shumë se mua?
Zëri i shoqërueses shqiptare në autobus nuk e la të përgjigjej:
- Zonja dhe zotërinj, kemi mbërritur në hyrjen e Tiranës. Ekzaktësisht në vendin e quajtur “Zogu i zi”. Nuk ka për të ndonjë domethënie historike. Është, thjesht, një emërtim folklorik.
Sikur të jetë vërtet kështu, - mendoi zonja Marsejezë. Përmes zërave gumëzhitës mbi përshtypjet e kësaj hyrjeje dhe kujdesit të shoferit, tek kalonte pranë biçikletave të shumta, të kryeqytetasve tanë, zonjusha iu afrua më shumë nënës së saj dhe thuajse me lot në sy, ripyeti;
- Ç’ke, mami? Bëhu e fortë e mos u ligështo.
Gruaja, tepër e zonja për të përballuar gjendje edhe më të vështira se një parandjenjë, apo ëndërr cingërisëse, por edhe ngashërimin që e pllakosi aty më parë, i ledhatoi flokët me gishtërinjtë e nënës e i tha me buzë në gaz:
- Ishte thjesht si ... ‘kushtrimi i të parëve’, Xhulio. Edhe vajza qeshi. I pëlqente ta thërriste Xhulio dhe jo Zhulietë.
- Më habit fakti, mama, se një atraksion ka lidhur të dyja mendjet tona dhe kjo s’ndodh për herë të parë. Assesi vetëm për të njëjtin sens.
- Se na bashkon i njëjti shqetësim, prandaj.
- Mos, ndofta, dremite edhe ti?
-Jo, isha me sy hapur. Truri im flinte për të pyetur një berber, i cili e njihte dikë dhe tregoi flokët e tij si kujtim.
- O Zot, ç’paske hequr. Pothuajse të njëjtën pashë edhe unë. Prandaj thashë attraction ndonëse ëndrra ime qe më e zbutur.
Semafori u hap dhe ligjëruesja me mikrofonin në dorë, si dhe me njëfarë krenarie, shpjegoi:
- Jemi në qendrën e Tiranës. Përpara, sahati (nuk tha dhe xhamia), majtas është Muzeu Historik i Vendit dhe djathtas, monumenti i Heroit tonë Kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu-kalorës i krishterimit.
Semafori u hap dhe autobusi hyri në atë që mund të quhet “Ansambli i ministrive”. Ky linte mënjanë vendin- gropë të ish-shtatores së Diktatorit që, gjithsesi, qe e cekët për një varr... ( se nuk qe aty varri i vërtetë ).
Mikrobuzi u ndal përpara “Hotel Dajti-t”.
Ishte mesditë dhe nuk u deshën shumë minuta që grupi turistik të sistemohej nëpër dhomat e gjumit dhe të zbrisnin në restorant për të drekuar.
Ky program ishte i përshtatshëm për gjithë turistët,
por jo edhe për dy francezet.
Njëra nga të cilat, të paktën, kishte një padurim që më kot kërkonte ta fshihte nga tjetra, gjë që, së jashtmi edhe ia mbërrinte. Por lidhjet e tyre, nënë e bijë, kishin mijëra fije të padukshme.
Dhe ato e dinin se më parë jemi “Mendje se sa trupa”.
Këtë përkufizim pitagorian kishin vite që e përmendnin në bisedat e tyre.
Deri në orën pesë ishin të lira, kohë në të cilën do të grumbulloheshin aty përjashta, pranë mjetit qytetas për ta këmbyer atë pragmbrëmjeje me një këndpamje nga veranda e malit të Dajtit.
Për zonjushën ky argëtim i papëlqyer qe thjesht një ujdi e heshtur krahasuar me kënaqësinë e detit. Si të pranonte llokoçitjen në ujë të cekët ku: as mund të lahesh e, aq më pak të notosh. Për më tepër me një partner si ai frëngjishtfolësi.
Gjithsesi të dyja francezet kuturisën të bënin fotografi përgjatë trotuarit dhe të shtynin tutje çastet që, ashtu si rastësisht, të takoheshin me përkthyesen e cila me siguri që do të nisej të pushonte në shtëpi. Dhe funksionoi. Ato kishin shkuar në fund të këmbësores dhe tentonin të prisnin bulevardin e madh te vijat e bardha, në cepin e ministrisë, kur përkthyesja, Mira, kështu quhej ajo, po ua bënte me shenjë.
Francezet në fillim nuk e njohën, ngaqë ishin mësuar ta shihnin me xhinse dhe një bluzë dekolte të rregullt. Tashti ajo kishte veshur një fustan tafta, bojë-mjalti, që e tregonte më sensuale dhe syze të errëta tepër të mëdha.
Ajo sapo kishte dalë në pjesën e përparme të hotelit ia bëri me dorë, por edhe u foli në gjuhën e tyre, sepse hapësira ishte pa njeri, në atë zheg-vape. Atëherë, të dyja francezet e njohën cicëruesen e tyre moshatare me Xhulion, ose Zhulietën. Një frëngjishtfolëse për t’u admiruar. Ishte ajo ikonë e qeshur me tipare të zeza: sy e vetull, flokë të prerë shkurt e syze të mëdha, që e tregonin edhe më trupvogël
- Më duket se e kemi rrugën bashkë, - foli përkthyesja sapo u takuan.
Nënë e bijë buzëqeshën të gëzuara. Bënë fotografi të shumta me të dhe nga ajo, por nuk e zbuluan qëllimin e tyre sa të hidheshin matanë bulevardit të madh dhe të merrnin këmbësoren tjetër, ku hijet e pemëve të larta e zbusnin mjaft atë pisk-vape. E freskonin ajrin.
- Nuk ndenjët për të ngrënë? - tha cicëruesja.
- Menduam të bëjmë një xhiro sa për të shpirë këmbët përpara se të shkojmë në restorant, -tha mamaja. - Në Paris, si dhe shumë të tjerë, që merren me punë, ku lëvizjet janë të pakta, si në zyra apo laboratorë, kur shkoj, por sidomos kur kthehem nga puna, sado e lodhur që të ndihem, kam shumë kujdes, ta parkoj makinën një, ose dy kuadrate më larg vendit të shërbimit apo shtëpisë.
- Dhe të ecni më këmbë? - plotësoi Mira.
- Po. Dhe këtë ia këshilloj edhe sime bije për të njëjtin qëllim. Mbase duket mjaft i papërfillshëm, por nuk e di për ç’arsye u ndodha në një spital dhe më duhej të takohesha me një doktor-profesor katedre. Te ky vinin për të firmosur dokumente pacientë, pas kalimit në komisionin mjeko-ligjor dhe profesori, për çdonjërin do t’i mbante një fotokopje. Ai shkonte vetë në fund të korridorit: njëzet a njëzet e pesë metra larg. Këtë shërbim e bënte me kënaqësi edhe në qoftë se do të ishin pesëdhjetë raste çdo ditë. Madje e gëzonte numri i tyre!
> Përkthyesja, Mira, u shkri vërtet së qeshuri. Edhe kësaj, ashtu si Xhulios, faqet i bëheshin me brima kur gazi arrinte krenajën.
- jo. Ne nuk kemi probleme të kësaj natyre.
Mira s’mund të mos ndërmendte, kur ishte në shkollë të mesme dhe shihte se si, me detyrim, nëpunësit e ministrive, a të ndërmarrjeve të mëdha, bënin gjimnastikën e mëngjesit, sipas modelit kinez. Por ajo
s’mund t’u thoshte ende këtyre perëndimoreve maniera të tilla të kampit lindor. Ndërkaq ishin hedhur në një tjetër këmbësore dhe përkthyesja me zakonin e shoqërueses së grupit tha:
- Kemi hyrë në rrugën “Myslym Shyri”.
- Ashtu? -
dhe zonja franceze, që gjithë bisedën edhe për doktorin, e kishte bërë për të mposhtur atë rikumbim që ndiente sapo lexoi, aty në krye të trotuarit, tabelën me emrin e rrugës. Përsëdyti me habi të shtirur:
- Ashtu?!
- Po. Jemi në rrugën “Myslim Shyri”, - përsëriti përkthyesja. - Nuk është se ka ndonjë histori kjo rrugë. Emri i tij, po. Ai është një dëshmor i Luftës Nacional- Çlirimtare.
- Myslim Shyri më kujton adresën e një shoku në adoleshencën time, - tha fizikania, ndërsa me vete mendoi:
" në mos qoftë gjallë s’është e domosdoshme që rruga të mbajë emrin e tij. Ajo është ‘pagëzuar’ tanimë me një emërtesë.
‘Shkatërrimi i një jete nga Diktatura.’
Ja pra, që kjo rrugë nuk është pa histori.
- Si quhej shoku në adoleshencën tuaj, zonjë? -
- pyeti përkthyesja, Mira, me naivitetin e saj, por edhe krejt e shpenguar, pasi kishin ndodhur plot ndryshime dhe u qenë hequr mjaft kufizime marrëdhënieve me vizitorët e huaj.
Veçanti përbënte edhe ky shoqërim, që përpara një viti, as që mund të mendohej e jo më të ndodhte, se pasojat do të qenë katastrofike për shqiptaren tonë dhe shpalljen non grata për të dyja francezet.
- Luan Majlindi, - shqiptoi ajo dhe menjëherë iu ndërkëmbye figura. Përpara saj sikur kishte moshatarin pesëmbëdhjetëvjeçar të ulur në bankën e fundit në shkollën e mesme në Paris.
Trupin e tij të bëshëm krahasuar me vërsnikët e tjerë, sytë e zinj e vështrimin e ëmbël, por sidomos hutimin e saj, kur profesori përmendi emrin e tij dhe ai u përgjigj:
" Ui "! Ndërsa ajo e hutuar gjeti rastin t’i japë dorën poshtë bankës,
duke pëshpëritur emrin e saj: Marsejeza.
Ky, pra, ishte prezantimi i tyre i parë.
Dhe asaj, patjetër do t’i kujtohej se si me dëlirësinë e një çupëline, do të përsëriste gjithë atë buzëmbrëmje në lozhën e shtëpisë, emrin e tij, teksa me një dëshirë hovshëm të papërmbajtur, për të parën herë, kishte marrë të ujiste lulet.
Veçse, këtë punë plot kënaqësi e kryente gjyshi. Ardhja e tij bëri të ulte kryet e turpëruar. Pasi, përpara se t’i njomte ato, ajo kishte këputur njërën dhe kish hedhur në tokë petalet e saj, një e nga një, sipas atij riti për të marrë përgjigjen: më do, s’më do. E fundit, pas së cilës ajo do të thoshte ‘më do’, fletëza kishte qëlluar tepër e vogël për t’u vlerësuar si e barabartë me të tjerat.
Pezmatimin e saj idhnak do ta zbuste e, madje, do t’ia kthente në gëzim, gjyshi që sapo hyri dhe e pa si të shtangur.
-Të do, - tha ai.
Ajo kishte sjellë kryet nga porta prej qelqi ende e hapur dhe kishte buzëqeshur:
- Pyetja nuk shtrohej për këtë, gjysh, - iu desh të gënjente.
- Po për çfarë?
- Kaloj apo s’kaloj, - ishte e detyruar të vazhdonte rrenën e ndodhur në një pozicion disi të vështirë. Qe si një nga ato shtirjet që bënte drekave, kur dëshirën për të ngrënë pas saj kos me mjaltë, e paraqiste sikur kërkonte ta përgatiste për gjyshin i cili, në të vërtetë qe edhe nxitësi, pasi ajo e shihte në sy dhe nuk guxonte ta kërkonte.
Prindërit, nuk është se ia ndalonin. Por ata kujdeseshin që ajo të mos merrte shumë të ëmbla. Aq më keq, mjaltë. Kjo qe bërë palë me gjyshin. Ky e pyeste duke ndukur pak cepin e majtë të mustaqes dhe kaq duhej që ajo të thoshte:
- Mami, po ngrihem t’i përgatis gjyshit një kupë të vogël me kos dhe mjaltë?
Qe një haje pas buke, që ajo e kish mësuar nga Aleksandri, shoku i saj grek dhe i pëlqente shumë.
Por këtë radhë gjyshi, jo vetëm s’ishte palë me të, por qe kundër. Mospranimin ai e shprehte në një lëvizje teatrale të vetullës së djathtë. Ai e ngrinte atë lart si drizë. Pas kësaj do të ndukte patjetër, cepin e majtë të mustaqes, sikur donte të thoshte:
“Të jetë kjo si shakatë e kosit me mjaltë?”, por tha:
- Ti je e shkëlqyer në mësime dhe s’ke arsye ta bësh këtë test. Aq më tepër tani që është fillimi i vitit e jo fundi i tij, kur nis sezoni i provimeve... Megjithatë, eppur si muove.
- Që do të thotë?
- Se të do...
ose . . . .
“megjithatë rrotullohet”. Pra do të kalosh.
- Nga e di ti, gjysh?
- Se ajo fletëza që të ka mbetur, - dhe kësaj here edhe vetulla tjetër ngrihet në lartësinë e simotrës, si dy shkurre në të cilën
një bletë ulet për të marrë hov në ngjitjen për në lulen e synuar,
- edhe pse është e vogël, duhet të numërohet ashtu si edhe të tjerat.
-Tani po flet si botanist, gjysh.
- Unë as futbollist nuk kam qenë, por si tifoz i futbollit di të them se “vija është pjesë e fushës”.
- Dhe ç’del nga kjo?
- Ç’del, - përsëri poza teatrale e vetullës-drizë, hyn në një veprim të menjëhershëm.
- Del se edhe ajo fletëzë që të ka mbetur në dorë si dopio gjashtë e dominosë, është gjithashtu pjesë e kurorës së lules edhe pse është e vogël, llogaritet si e tillë. Eppur si muove.
Vajzën e kishte tradhtuar gëzimi i beftë dhe nxitimthi e kishte puthur gjyshin pak më tutje se cepi i mustaqes së tij të përdredhur, për të fluturuar përjashta e ndjekur nga romuzet e tij qesëndisëse:
na, moj Marsejezë, po këto fletë e gjethe, kujt ia le për të pastruar, gjyshit?
Por ajo nuk do t’ia vinte veshin, si gjithmonë “ankesave” të tij. Aq më pak tani që shkëlqente ajo shpotia qesëndisëse, njëkohësisht.
Atë natë gjumi do ta zinte vonë, pasi ishte lodhur së numëruari yjet nën dritën e të cilëve, shihte e shqetësuar edhe ndonjë meteor që shkëputej dhe trembej se mos ky do të ishte medoemos miku i saj nga Tirana, Luan Majlindi.
Vërtet fati i tij qe përcaktuar si ai i meteorëve: ata shfaqen befasisht dhe me shkëlqim për t’u zhdukur po aq papritur e me nxitim.
- Luan Majlindi?! - shfaqi me tepri habinë shoqëruesja Mira,
e cila hoqi në çast syzet e diellit si për t’i parë më imtësisht tiparet e kësaj ikone.
Francezja, që gjithashtu bëri të njëjtën gjë për të zbuluar pas atyre qelqeve blu, sytë jeshilë, ku feksi shpresa. Se kështu e rroku Marsejeza leximin e atij vështrimi. Por edhe përsëritjen e emrit Luan Majlindi, në mënyrë të tillë që, veç të tjerave, mund të merrej si një premtim i pashprehur. Dhe, për t’i dhënë kurajë shqiptares që të mos tërhiqej, por të vazhdonte të fliste, siç edhe pohoi befasimin e saj, deri në shtangie, e nxiti:
- Mbase diç ju kujton ky emër, zonjushë Mira? Pasi, për fatin tim... rastësor (nuk deshi të thoshte as të mirë, as të keq) keni lindur dhe jeni rritur bashkë me historinë e mëhallës suaj të vjetër e të re. Kështu nuk është?
- Po, - tha Mira dhe rivuri syzet. - Pak hapa më tutje është lokali i një berberi. (Ajo në frëngjisht tha “salloni i bukurisë për burra).
- Ai, me siguri e ka njohur shokun tuaj të adoleshencës. (Nënvizimin nuk e bëmë ne që po shkruajmë këtë roman, por përkthyesja Mira me tonin e saj, brenda të cilit ishte ai ngjyrim që kthen shokun në njeriun më të dashur të jetës). - Se ai e ka pasur shtëpinë
pranë numrit 28/1 dhe . . .
më kujtohet që, pikërisht, në atë vend,
në tërmetin e vitit të largët ‘67, ajo u kris dhe plani i rregullimit të qytetit e rrëzoi atë plotësisht.
Zonja franceze, Marsejeza, vendosi menjëherë syzet mbi sy dhe rrahjet e zemrës iu shtuan. Nuk do të donte, kurrsesi, të qe me ‘të e bija.
Për të parën herë, ndiente pendesë që këto pushime në vendlindjen e Luanit t’i kalonte me vajzën e saj.
Aq më keq që atje, në plazhin e Durrësit,
shihte përsëritjen e historisë, madje me spirale.
Për këtë fliste, veç të tjerash edhe fakti që gjithë rrugën deri në Tiranë, s’këmbyen fare me njëra-tjetrën. Ishin bashkë dhe veç e veç. Si edhe tani këtë copë rrugë, po ashtu: të heshtura si në mort.
Megjithatë, zonjusha Xhulio mendjen e kishte te Poeti, që mbeti si i hutuar në plazh dhe qe e gatshme të bënte prapaktheu për të mbërritur në shoqërinë e tij.
Sjelljen e saj të njohjes e quante: kapriçio, shpërthyese e të papërmbajtur.
Largimin e vlerësonte si ... harbutëri.
E përbuzte kundra-tezën, po ashtu. Harbutëri! Për zonjushën një emërtim i tillë ishte skandaloz e i turpshëm.
Për zonjën Marsejezë, harbutëria ishte shtetërore. Kjo fjalë mund të quhej eufemike. Thënia e vërtetë duhej të qe terror.
Zonja i trembej një ballafaqimi. Lajmi që mund të merrte nga njeriu i gërshërëve dhe i briskut mund të qe si shigjetë, pas së cilës, po të ndiqje drejtimin të shpinte te Luani. Kjo, sigurisht do të qe e pëlqyeshme, ndonëse pak i besonte këtij arsyetimi. Me gjasë mund të qe e hidhur edhe pse shigjetë gjithashtu madje e kthyer drejt saj dukej. Po ende kjo e ligështonte që në mendim, aq më keq krah së bijës.
Gjithsesi me shpresën si me një shok fisnik mbërritën përpara një lokali, ku të zotin e tij bujar e gjetën në një pozicion disi jo fort të pëlqyeshëm për të. Ai, me fshesë në dorë, po mblidhte flokët e klientit të fundit që përcolli. Dhe, e bënte këtë punë me aq nge e kujdes sa edhe po të ishin të porsarëna flokët e tij nga koka tullace, nuk do t’i kushtonte aq vëmendje.
Mjeshtri ishte një burrë mbi të pesëdhjetat, trupshkurtër e fytyrëqeshur si të gjithë profesionistët kur shohin se në lokalin e tyre vijnë klientë. Sidomos të rinj.
Aq më tepër të seksit delikat.
Përkthyesja, që për të ishte vajza e shokut, por edhe komshie,
ia bëri me shenjë që do të thoshte se kërkonte të fliste me të. Kuptohet. Këtu s’bëhej fjalë për klientelë.
Madje në lokalin e tij kishte kohë, afër dy dekada, pa hyrë një femër për të qenë.
Atëherë ai qethte edhe ato si djemtë dhe ndiente muzikën në gërshërët e tij. Po ende me një shoqe që studionte në konservator kishte diskutuar edhe se duhet patjetër të ketë lidhje si veglat e perkusionit, harmonia e gërshërës me krehërin dhe se herë-herë atij, nga kënaqësia, kur u shërbente femrave, i dukej vetja si dirigjent dhe ekzekutues në të njëjtën kohë.
Ajo kishte qeshur në fillim, por s’e kishte lënë aty këtë ndjesi.
Pedagogët, përkundrazi.
Nuk ishin befasuar. Për ta çdo send ka muzikë kur vibron. Kjo risi s’duhet të na habisë. Pasi është e hershme që nga kohët e shoqërisë pitagoriane, kur dimë se edhe integralet në matematikë thuhet se së pari i ka vërejtur një rrobaqepës.
Kjo flet për atë që dikë e shtyn kërkesa për të kursyer (rrobaqepësi) dhe dikë tjetër idealizmi për punën e kryer (ky është mjeshtri i gërshërëve dhe i krehërit).
Është për të qeshur ajo që u tha gjatë, për këtë berber. Në mbledhjet e lagjes s’para shkonte, megjithëse ishte prind me dy vajza të vogla. I deleguari, përgjigjes së tij se “nuk dija orarin ndaj edhe u vonova” iu kundërvu: pse s’ke një shok që të lajmërojë? Ky mbeti pa fjalë. Dikush nga fundi i sallës, me zë të lartë, qe përgjigjur: E, ku ka shokë Ilmiu, shoku i deleguar. Me punën që bën ai, ka vetëm shoqe.
Kështu, salla kishte qeshur me të madhe dhe atij iu shtua bindja se kishte arritur kulmin në profesionin e tij...
Por lufta kundër liberalizmit qe thelluar.
Që atëherë kishin kaluar dy dekada. Koka e Ilmiut qe rrafshuar nga flokët dhe lokali nga njerëz të seksit të kundërt.
Kuptohet: Nuk bëhej fjalë për gratë që sillnin fëmijët për t’i qethur dhe që vetë ishin ende të pakrehura, por u kishin kaluar flokëve gishtërinjtë sa për t’i shtruar. Aspak krehër e ‘muzikuar’ ato. Se dhe veshja ishte si e shtëpisë, a si në radhën e qumështit. Shkurt: asnjë grua për të qenë. Dhe ja papritur në lokal ia behën tri të tilla: dy zonjusha dhe një zonjë. Përkthyesen Mira, ai e dinte se punonte në turizëm dhe e merrte me mend që edhe shoqërueset e saj duhet të qenë të së njëjtës sërë. Dhe kur dëgjoi se ato flisnin vetëm frëngjisht, hutimi i tij bëri që ta humbasë toruan.
Një histori e dhimbshme e shokut të tij të rinisë do t’iu ndërmendej dhe ai si një i përhënur, do të bënte veprim të pakontrolluar.
Në lokal, përveç ndenjëses rrotulluese të klientit, kishte dhe tri karrige ku uleshin ata që prisnin radhën. Këto ishin të zbërdhulëta nga ngjyra ushtarake (jeshile) dhe ai, për të parën herë, ndjeu se qenë plotësisht të papërshtatshme për t’u ulur vizitorë.
Aq më pak të kësaj klase.
Në qendër, një tavolinë e qelqtë, mbi të cilën kishte gazetën “Zëri i popullit”, e detyrueshme për abonim dhe “Sporti”, për të cilën ishte dhe tifoz.
Kësisoj, pa asnjë kuptim, mori kartonin-lopatëzë dhe, si i mblodhi flokët i futi në gazetën “Sporti”, që tërhoqi nga tryeza dhe i paketoi me kujdes për t’i vendosur me të njëjtën sajdi e përkushtim, në sirtarin bosh të një komodine, si të kishte të bënte me diçka të shenjtë e jo me flokë. Hutimi qenka njësoj si përhënia: qoftë njeriu esëll, i dehur, a në gjumë.
Pas kësaj berberi do të lante duart përpara pasqyrës dhe tek po i fshinte ato fort, me një peshqir të papërdorur, i ftoi gratë të futeshin brenda. Ishte zagushi dhe ai hapi ajërftohësin për ta ndryshuar disi mjedisin.
Por, prania e të triave, sapo hynë dhe u ulën modestisht në ato karrige, u duk se gjithçka ndriçoi dhe freskuesja mbi tavan shpërndante një tjetër erë: aromë zonje dhe zonjusha të hijshme-klasi edhe pse të kësojbotshme.
Berberit iu davaritën kujtimet e trishta për pak çaste dhe iu rikthyen ato vite, kur për lokalin e tij edhe pa ndonjë ‘fletë-rrufe’zhurmëmadhe, njerëzit thoshin se aty ishte një sallon bukurie i vërtetë, falë talentit të Ilmiut.
Dyqanet enkas për gratë, tabela e të cilave shkruante “Ondulacion”, shërbenin më shumë për të dredhur flokët sesa për t’u dhënë formë, prerje dhe hijeshi femre atyre.
Flokëprerësi, me mençuri, gjente “kapriçion” e flokut dhe argëtohej me të. Por, mbushej me virtyt kur krijonte gëzim te klientët e vet.
Gjithsesi, përkthyese Mira dhe dy francezet, ai besonte se s’kishin ardhur për t’i përtërirë berberit sallonin e dikurshëm të bukurisë.
Aq më pak t’i sillnin atij ndonjë medalje pas kaq kohësh.
Por mbase për t’i rifreskuar kujtesën lidhur me shokun e tij të adoleshencës, që shkoi në Francë. Kthimin e tij dhe kalvarin e vuajtjeve, më pas. Dhe vërtet kishte goditur në shenjë se për këtë qe fjala.
- Zonjat, - nisi bisedën Mira, - saktësisht njëra zonjë e tjetra zonjushë, janë turiste nga Parisi, siç edhe mund ta merrni me mend.
Tjetri u ngrit menjëherë nga ndenjësja rrotulluese e klientit, mbi të cilën qe ulur pas përshëndetjes fillestare dhe u puthi dorën të dyja parisieneve, me shumë mirësjellje e kënaqësinë e delfinit, kur kërkohet shërbimi i tij. Vështrimeve tejet të hutuara të damave, ky iu përgjigj me buzëqeshje e, madje, si me përkëdheli, duke u përqendruar në portretet e tyre.
Jo si profesionist i krehërit dhe gërshërës, por ashtu siç sheh miku-mikun. Se francezet kishin ardhur me gjasë nga larg, enkas për të takuar një të tillë.
Shorti i ra atij.
Dhe nga ky prag, ato duhet të mos largoheshin të zhgënjyera nga sinqeriteti.
Mira, sërish, e mori fjalën:
- Zonja, - dhe ajo bëri me shenjë nga Marsejeza,
- në... adoleshencën e saj, ka pasur një shok në shkollën e mesme në Paris, që e quanin Luan Majlindi.
Tjetri tundi kryet në shenjë miratimi gjë që tregonte në të njëjtën kohë se s’qe gabuar aspak në hamendësimin e tij mbi vizitën e damave. Por edhe ato kishin trokitur në portën e duhur për të marrë përgjigje. Dhe ajo më e rëndësishmja: kishin gjetur kohën e përshtatshme. Se përpara një viti çdo gjë ishte krejt ndryshe.
Sidoqoftë, Marsejeza ishte e bindur se takimi me këtë shok të Luanit do t’i hapte horizont. Ajo diç do të mësonte mbi fatin e tij të mëtejshëm pas largimit, me përdhunë nga Franca. Prandaj edhe ky lokal, tepër i zymtë, në krye të herës, i zhveshur nga çdo reklamë, përjashto një flamur sportiv për “17 Nëntori-n” e Tiranës, nisi t’i dukej i ndriçuar e, madje, i freskët, jo aq nga mekanizmi në tavan, por nga përfillja dhe mikpritja e të zotit të tij. Edhe mungesa e flokëve, në kokën e mjeshtrit, sikur e bënte të domosdoshme zhveshjen nga teprimet për të merituar një mirëkuptim qoftë edhe anekdotik. Se si lokali dhe i zoti këtë e kishin të përbashkët.
Sidoqoftë, Marsejezës, një regëtim edhe pse deri diku i zbutur pas këtyre mendimeve, që i vetëtinë në tru, ia drithëronin zemrën dhe ajo mundohej edhe me teknikën e frymëmarrjes, ta shkarkonte disi, atë trazim të brendshëm, që nisi t’i rritej nga sekonda në sekondë. Se i trembej mospërmbajtjes dhe ndonjë shpërthimi të menjëhershëm në dënesë.
- Luanin e kam pasur shok në shtatëvjeçare, vitin e fundit, se ai dy të parët i pati bërë në një qytezë buzë Vjosës. E them këtë se ishte një notar i shkëlqyer. Falë atij, gjithë grupi ynë mësoi notin.
Marsejeza do të merrte frymë thellë dhe do të bindej se njeriu që po fliste kishte qenë vërtet shok i Luanit. Ajo kishte një përvojë, sa të hidhur aq edhe të lumtur, buzë Senës... Por për këtë lexuesi do të mësojë më vonë. Edhe për mjeshtrin e krehërit e të gërshërës do të qëndronte si konstante e gjithë historia e ndarjes me të, që mund të përmblidhej në të përbashkëtën me atë të zonjës Marsejezë.
Pra: sa të lumtur, aq edhe të hidhur.
- Zaten e gjithë shoqëria jonë e zilepste fatin e tij, që iu dha mundësia të kryejë të mesmen në Paris, ashtu siç do ta përbuzte fatkeqësinë pesë-gjashtë vite më pas.
- Gjashtë, - korrigjoi Marsejeza, kur dëgjoi nga Mira përkthimin, zëri i së cilës, në shqipërim përmbante dukshëm atë hutim që të sjell befasimi me ngjarjen. Asaj, sigurisht, që s’i kishte shkuar mendja se do të ndodhej e pranishme në një histori, ku mbase zinte fill, një roman dhe se vetë do të qe personazh, si cicerone, për të shpjeguar, ndoshta përplasjet e protagonistëve të dy botëve. Në njëfarë mënyre, pa vullnetin e saj, po futej në një dramë. Por a mos e tepronte me hamendësimin e saj, apo thjesht parandiente diçka të trishtuar, brengën e së cilës, me sa dukej, koha ende s’e kishte mbyllur dhe udhëtonte si një shoqëruese e keqe qoftë edhe mbi shpatullat e një intelektualeje si ajo?
- Kur vinte me pushime të viteve shkollore, më duket në katër raste...
- Tri, - e korrigjoi sërish, por me ëmbëlsi zonja Marsejezë, përkthimin, - se të katërtin erdhi për të mos u kthyer më kurrë në Paris.
Pas kësaj zonja rivendosi syzet për të mbuluar vesën në sytë e saj jeshilë.
- Zonjë, - tha mjeshtri tullac, duke parapëlqyer të shkarkojë një herë e mirë nga supet barrën e dyshimit mbi personin me të cilin po fliste.
Mendimi se :
edhe për tjetrën do të qe më e dëshirueshme të qe më e drejtpërdrejtë, bëri pyetjen direkt:
- Mos ndofta quheni Marsejezë?
Francezja tundi kryet pa mundur dot të shqiptojë emrin e saj.
Diç mbytëse po i shtrëngonte si me thonj, grykën, por nuk mundi t’ia zërë frymën. Thjesht e pengoi t’i dilte zëri. Tani, ajo me vështirësi, arriti të shmangë ngashërimin e gulçimave të dënesës.
Por mjeshtri s’e la. U ngrit sërish nga poltroni:
- Më lejoni, zonjë e nderuar, t’ju puth edhe një herë dorën tuaj me respekt si idhull i shokut tim.
Ajo, gjithashtu u ngrit dhe ia zgjati atë.
- Kam qenë në sallën e gjyqit,
- vazhdoi mjeshtri, - kur shoku juaj, zonjë, tridhjetë vjet më parë, mbrojti veten e tij nga akuzat e pabaza, por edhe dashurinë ndaj jush si diçka fisnike.
Të pastër si qielli, të lakmuar nga yjet, të nëpërkëmbur nga...
disa njerëz të këqij në tokë.
(Ai nuk tha nga shteti i diktaturës se ende kishte frikë ta shante atë dhe të shprehte urrejtje ndaj tij. Hija e kalit, edhe potkonj-rënë të frikëson). Vërtet gjërat kishin ndryshuar, por pikat s’ishin vënë ende mbi “i”. Në pushtet sundonin ende komunistët. Prandaj mjeshtri u rezervua cazë për të thënë më shumë: pra u tërhoq.
Por edhe përkthyeses me vështirësi i artikulohej frëngjishtja.
Marsejeza hoqi syzet, fshiu sytë me shami dhe i rivuri ato. Por edhe kështu trishtimi i lexohej në ikonën e saj.
E bija, zonjusha Juliet, ose Xhulio, siç i pëlqente ta thërriste e ëma, u shtrëngua pranë saj dhe u përlot pa bërë asnjë përpjekje t’i fshihte ato, por dhe asnjë pyetje.
SOTIR ATHANASIU!
Athinë, Shkurt, 2013!
No comments:
Post a Comment