‘POLITIKA ARITMETIKE’, MEDIA, ‘GJËRAT’ DHE HESHTJA E MEDIAS

Nga Fatmir Terziu








"Planetet janë krijesa

dhe ne,
njërëzit, kafshët, shpendët, peshqit mizat
jemi thjesht viruse
të lindur
për të ngrënë njëri-tjetrin...."

Këto janë vargje të Petraq Ristos, poetit të mirënjohur shqiptar. Ndërsa disa fjalë që nuk thuhen, thjesht për etikë dhe moral, edhe pse ‘prodhohen’ dhe ‘shkruhen’ nga disa ‘mendje shqiptare’, ose mendje që shkruajnë shqip, janë produkte të ‘megalistës’ internetike dhe medias elektronike, disa edhe të gazetarisë publike shqiptare dhe disa edhe pjese e komunikimit shqiptar disahere tejet i ‘kulturuar’, apo tejet dashamires. Në fakt vargjet e Ristos dhe ato ‘fjalët’ e shumta që thuhen e nuk thuhen, janë veçse një pjesë e gjërave të Foucault në teorinë e tij të famshme. Jo pak herë në fund-komentet e stisura apo të ‘kurdisura’ të “Ballkanweb”-it gjejmë si këto ‘produkte’ ku shqiptari ‘anonim’ shan shqiptarin ‘anonim’ ose atë që i kurdis truri i momentit, apo thjesht shqiptarin e kudolindur në trojet e veta, me nënë, me babë, me motër, me vëlla, madje edhe me Komb, me Atdhe, Mëmëdhe, sofër, traditë, zakon, doke, gjuhë, vyrtyt… e deri me rrugaçërinë e ‘futjes së thonjve në fyt???!!!” “Planetet janë krijesa”, - thotë Risto. E drejtë! Po a nuk e kanë pësuar njërëzit edhe për shkakun e tyre? Përshembull a nuk përfundoi ‘dikush’ në turrën e druve, sepse kundërshtoi një ide dhe tha se një nga këto planete ku shkel, shëtit, lëviz, fle dhe zgjohet njeriu, rrotullohet. “E megjithatë rrotullohet!”-, tha ai publikisht. E ai që e tha dhe u dogj në turrën e druve ishte një njeri, që turrën ia bënë njërëzit, që njërëzit pra, që atëherë kishin lindur “për të ngrënë njëri-tjetrin…”.
Ndoshta edhe më parë. Ndoshta më herët se atëherë kur Foucault do të shkruante për ‘Gjërat”. Foucault do të shprehej se përreth shumë gjërave, janë disa gjëra që nuk mund të gjenden në një disiplinë të vetme studimesh. Pra, gjërat sipas tij do të ishin ato që ai i krahasonte me atë ç’ka mund të ishte thënë në të njëjtën kohë rreth shenjave gjuhësore, në funksion të ideve të përgjithshme, të gjuhës në aksion, të hierarkisë së nevojës dhe të shkëmbimeve për të mirat materiale. E gjitha kjo sipas tij ka dy konsekuenca. E para është ajo që lidhet me ‘taksomoninë’ dhe e dyta me ‘historinë natyrale’. Dhe duke e ndjekur argumentin e Foucalt zbulon atë që ai quan ‘gramatika gjenerale’ dhe ‘politika aritmetike’ (Foucault, 1990:Xi). Të dyja këto janë të pandashme me natyrën e shkrim-analizës sonë, të dyja bashkëshoqërojnë mendimin që duam të shprehim. Le të referohemi tek ‘politika aritmetike’ në fillim, pasi ajo natyrshëm sjell në tryezën e debatit publik, anonim, të njohur, kundërshtar, kontradiktor apo keqdashës burimin e ‘gjërave’ që Foucault i zbulon në teorinë e tij si produkte të taksomonisë dhe gramatikës gjenerale.
Duke patur parasysh argumentin sqarues të tij se ‘sipërfaqja e njohurisë është e organizuar në nivele të ndryshme’ unë shoh pikërisht atë ndryshim të sanksionuar në materialistikën e politikës aritmetike. Ajo natyrshëm mund të merret borxh edhe nga majtistët klasikë kur argumentojnë se vlerat dhe interesat janë produkte të lidhura interesash, që të shpie tek argumenti i hapjes së këtyre hapësirave, tashmë edhe elektronike, në ‘interes dhe justifikim të lirisë së fjalës’ për të realizuar politikën aritmetike.

Në këtë aritmetikë politike, moria e gjërave që thuhen e nuk thuhen në publik, natyrshëm është vështirë të luftohen në demokraci, aq më shumë në një vend si Shqipëria, kur për çdo rrëshqitje në ‘lëkurën e bananes shahet ende Qeveria, apo lideri i saj quhet i pandreqshëm’, madje edhe komunist.

Më tutje, kur s’ka mbetur gjë pa u thënë e pa u sharë për këtë binom, anonimi i gjërave zbulon gjëra të reja në familjen e piketuar ‘qeveritare’ dhe më radhë por me shigjeta më të helmatisura, edhe familjen e Kryeministrit. Jo se këto s’duhen futur tek ‘politika aritmetike’ apo tek gjërat e Foucault, natyrshëm të gjitha këto lidhje dhe linja duhen kritikuar e shkundur, por jo të futen në rrjetin e gjërave të anonimatëve që thurin gjëra në interes të kësaj politike aritmetike.
Pen-shpata të ndryshkura sepeteve pesëdhjetëvjeçare, janë mprehur e rimprehur në këta vite për të thurur betejën e gjërave. Në shumë raste kanë luftuar edhe përbri Don Kishotit, edhe në majë të gomarit të Madh të Servantesit dhe aq të Vogël të Sanços. Foucault, i cili argumentoi se teorinë e tij të gjërave nuk e krijoi në mbështetje me teorinë e shkencës historike, por të progresit të shfaqjes së gjërave, padyshim jep qartë edhe aktin real të këtyre shpatave dhe veprimeve të tyre, që aspak nuk janë pjesë e historisë, por pjesë e një aritmetike kalimtare, të cilën në politikën shqiptare e ndeshim shpeshherë. Kjo aritmetikë nuk është thjesht vetëm aritmetikë opozitare, ajo është përpos këtyre gjërave edhe aritmetikë interesash të prishura brenda pozitës, brenda llojit. Kjo është politika më e dëmshme, ky është kompleksi i gjërave më të pasinqerta, më dëmprurëse për ecjen e shoqërisë shqiptare përpara. Këtu janë disa piketa dhe këtu është heshtja. Ajo u shërben në heshtje këtyre gjërave. Mark Deuze, në esenë e tij “Gazetaria populiste dhe ideologjia profesionale: Reporterët tabloidë dhe editorët që ‘s’flasin’ shprehet: “Kultura e medias dhe kultura popullore janë duke u rritur në mënyrë të pakrahasueshme dhe e kanë të vështirë të klasifikojnë kufirin në ecje e sipër midis informacionit dhe heshtjes ndaj tij, duke synuar këtë për arsye të bizneseve të tyre dhe përmbajtjes mediatike” (Deuze, 2002:229). Pra natyrshëm kuptohet pse edhe moria e gjërave që surdisen e kurdisen mbi familjarë, qeveritarë, shqiptarë, apo ku e di unë, gati në çdo shkrim të mirë apo të keq, ka një pikëtakim me heshtjen e këtyre editorëve, jo në kuptimin të bëhen avokatë të ‘iksit’ apo të ‘ypsilonit’, por se kjo është puna e tyre, është fuqia e tyre që u jep pushteti i katërt për t’ia servirur publikut dhe lexuesit të thjeshtë.
Autorë si Hallin (1992) dhe van Zonen (1998) identifikojnë tabloidët si shembuj parësorë të mediumit populistik ku çdokush mund të pasqyrojë një lidhje midis ‘informacionit’ dhe ‘marrëdhënieve’, natyrshëm jashtë heshtjes, si model për të injoruar propagandën, qoftë edhe pjesë e aritmetikës politike. Connell (1998) gjithashtu argumenton atë që diskursi i ri i sotëm është i njëjtë në media. Kjo nënkupton se përballë lidhjeve të hershme dhe të momentit pikat strategjike ndryshojnë raporte dhe natyrshëm këto prishje raportesh si pjesë e politikave dhe aritmetikave politike prodhojnë heshtjen.
Në këtë mal gjërash dhe aritmetikash politike, tipike shqiptare, metafora e përgjigjes është domosdoshmëri. Ajo nuk duhet të dalë nga goja e të ‘përfolurit’ as nga të afërt me të, as nga logjika tjetër që në përkufizimin e Silverstonit është “ne i përkasim medias sepse ne duam pyetjen dhe përgjigjen për këto pyetje, përgjigje të cilat ne nuk mund t’i mënjanojmë, dhe sigurisht të mos jemi palë me heshtjen” (Silverstone, 2006:29). Por kur editorët shqiptarë heshtin, kush duhet të flasë?