AUTORI KOMPLEKS I GRIMIMIT LETRAR

Nga Fatmir Terziu

Janë në fakt vitet 90 që sollën atë telepati të shfaqur nga Baliu në veprën e tij për Ballkanin. E pati shprehur ai qysh herët por në dramën e tij krokama e një shpendi që parandjell të keqen ose fatkeqësinë në gjuhën e autorit ndeshet me një mori figurash të tjera që nisin me ujin e bardhë, qumështin e nënës e bitisin me ujin e zi që ndoshta kalon nën urën që lidh mendimet e Baliut. Një autor kompleks, dhe një ngulmues në fushën e tij, madje edhe një hulumtues didakt që përkryhet në arritjet e tij vepër-edukim. Në mënyrë të pashmangshme kjo nënvizohet nën autografin e tij që shkëput nje mori vlerash. Duke analizuar këtë shikon një rimashkullorëzim në tërësinë e studimit të tij përgjatë një burrërie që zbret nga shekujt dhe si në një karrocë të kohërave të hershme udhëton deri në pajtonët modern që bredhin ëndërrat njërëzore gjithandej. Në këtë gjeografi të mendimit letrar, Baliu mbin në mesin e një plejade krijuesish shqiptarë që synojnë të kuantatojnë ritmin krijues dhe të mbesin në mesin e së tërës letrare, për të synuar një ecje, ndoshta edhe një finish ndryshe. Drama “KAFENEJA BALLKANIKE”, ose (Udhëzime për Teatrin Evropian), sic e titullon autori është një rrugëtim i tillë. Në të dhe në rrugëtimin e tij janë të gjithë princat e shteteve ballkanike dhe shtatë ambasadorë të shteteve të bashkuara të Europës dhe të Amerikës. Dhe pastaj është një hierarki shërbzesish njërëyore të profesioneve që gatuan autori për të plotësuar itinerarin e tij të mesayhit mes një gërshetimi popullor dhe atij që gjendet në mesin e përygjedhjes letrare dhe krijuese në fuahën e dramës. Një skript që ndryshon tjeshtësinë e gjuhës në veta të ndryshme dhe që synon një plotësim detajues e linguistiko të dëshiruar. Në njërën anë autori boshtëzon idenë e tij dhe në anën tjetër grimon me një njohuri të tejdukshme në siparet e popullores dhe historisë për të prodhuar një diagram dramatike me një apriori domethënëse dhe reantakulare deri në detaj. Në një kompleks ku sundon njohuria e autorit dhe historikja e rikërkuar bukur prej tij një ndjesi suksesi parashihet e freskët, dihatëse dhe pështjellëse në tërë fizionominë e trukut të dramës si zhanër letra më vete. Autori largon pastichiot e tepërta dhe sjedh një tryezë letrare të këndshme, që pushtetëzohet nën një dukuri burrërore. Ai këtu përbën mjeshtërinë e situatës letrare që ndeshet në një arritje që I përket grimimit detajues e tepër të arrirë të karakterit. Kjo e bën natyrshëm Baliun një figurë krijuese në një rrugë me shtigje të guximshme, por që duan kurreshtje dhe durim për të kryer atë që duhet dhe pritet dhe jo vetëm atë që synohet.
Ndryshe ndodh në poezinë dhe studimin e autorit, ku gërshetohet tërë kompleksi I qënies njërëzore, ku spikat e gjithë tërësia gjini, madje me një përkëdheli letrare për femroren. Le te citojme kete:

“Autorët e mi favoritë janë ata që i përkasin aestetizmit në atë quhet ‘pekulare’, ose në gjuhët latine ‘virtuosos’ [unë e dua këtë fjalë, sepse është shumë ngushtë në kuptim me ‘virtue’] sic është DiMaggio, Joe Louis, The Yankee Clipper, The Brown Bomber... Të shkruarit në të ashtuquajturën ‘medium’ nga shpirtmirësia e pasur” (Frank Lentricchia, “The Edge of Night”) dhe le te kuptojme thelbin...
Vazhdon…
Veprat e Begzad Baliut:

• Gustav Majer dhe albanologjia, Prishtinë, 2000; Tiranë, 2001.
• Gjendja e toponimisë shqiptare në Ballkan, Prishtinë, 2004.
• Vepra bibliografike e Profesor Jup Kastratit (monografi) Prishtinë, 2005.
• Demitizimi dhe standardizimi i onomastikës së Kosovës, Tiranë, 2006.
• Regjistri i standardizuar i emërvendeve të Kosovës, (bashk.), Prishtinë, 2005.
• Çështje të studimit të onomastikës në veprën e Eqrem Çabejt (teza e magj.), 2000, Prishtinë.Onomastika e Gallapit (teza e diser.), 2004.
• Çabej 1: (Bibliografi e studimit të veprës së Çabejt në Kosovë) Prishtinë, 2006.
• Mbi autorësinë e bibliografisë së Skënderbeut, Prishtinë, 2005.
• Profesor Jup Kastrati për Kosovën, (bashk.) Prishtinë, 2004.
• Gjaku i lirisë (1981-1995), I-IV, (bashk.), Prishtinë, 1996-2000.
• Kafeneja ballkanike, (dramë), Prishtinë, 1996; Shkodër, 2000; Prishtinë, 2005.
• Grua e dashuruar, (poezi) Prishtinë, 1996.
• Flamuri vjen nga Kosova, (dramë) Prishtinë, 1994.
• Koncepte gjuhësore, Prishtinë, 2007. (ne shtyp)
• Referenca albanologjike, Prishtinë, 2007(ne shtyp)
• Toponimi dhe identitet, Prishtinë, 2007 (ne shtyp)