KËNGA E MINJVE

Miri Dhrami

-Zotëri, u binda. Veshët tuaj nganjëherë buisën ngjethshim, si e çjerra e frenave të trenit, tek ndalet i shpejtë në stacion! –i tha qetë mjeku plak, që i kishte të gjitha flokët si riosh.

-Jo nganjëherë doktor, por shpesh herë! –ia ktheu mesoburri i dërmuar shpirtërisht, me shprehjen e ankthit vizatuar në fytyrë, si të priste nga çasti në çast t’i kalonte nëpër veshë, “treni”i doktorit.

-Kuptohet qartë, i dashur, veshët kanë pësuar një dëmtim të madh, që do na e vështirësojë pak mjekimin! –sqaroi bluzëbardhi akoma më i qetë, sikur ti recitonte një varg magjeps. Por ju mos u tronditni! Diçka do të bëjmë dhe për rastin tuaj! –vazhdoi ai jo konkret, vetëm qetësues.

-Doktor, mos shurdhohem fare! –bëlbëziti i frikësuar mesoburri, që po e humbiste edhe shpresën për shërim, siç po humbte dëgjimin. Fjalët qetësuese të doktorit, i përkisnin anës psikologjike të mjekimit. Me siguri do ta vuante atë shurdhërinë neveritëse, të cilës i trembej ta dëgjonte dhe nga goja e mjekut më të mirë. Këtu vizitat e tij do të mbylleshin përfundimisht.

Shikimi i mbetur lart, i rrëshqiti gjithandej nëpër muret e dhomës së vogël të mbushur me skica dhe skulptura veshësh të stërmëdhenj. Për një çast u mundua që tek njëri prej veshëve, të gjente “stacionin” prej nga do kalonte “treni” i nxituar, që frenonte i çjerrë!.. Por më kot! Në atë tunelth mungonin shinat dhe nuk mund të kuptonte se si doktori kish përfunduar tek ai krahasim, që pacienti të bindej se diku brenda veshit të tij, “trena” të çmendur shkëmbeheshin nxitimthi. Atë zhurmë prej dhjetëra vitesh, e quante “kënga e minjve.”Dhe pikërisht diku aty brenda, tek tunelthi i veshit prej skulpture, tani po vërente një “miush” të skrupullt, që e bëri ta çojë menjëherë dorën tek veshi i vet. U drodh.

-Po ju kalon “treni”? –e pyeti me keqardhje tjetri, tek ndiqte lëvizjet e tij të shqetësuara.

-Jo treni, doktor, por miu me këngën e ngjirur. -ia ktheu pacienti që vendosi midis të dyve, të zgjidhte më të voglin. “Po, po, miush këngëtari!”-vazhdoi ai me këmbëngulje, duke e bërë doktorin të vërë cepat e buzëve në gaz.

-Interesant, po më kënaqni! Nuk mbaj mend, nëse pacient tjetër këtë fishkëllimë karakteristike të dëmtimit të timpanit, të ma ketë quajtur “kënga e miut.” Ndaj, pa ngurrim po iu them, se me të vërtetë jeni një njeri i këndshëm.

-E pranoj, doktor! Se qysh kur nisi të më “këndojë” miu në veshë, një kënd të shtëpisë kam zënë e rri. Kështu që i këndshëm jam! –ironizoi i dëmtuari për lënien mënjanë të vetes. Ha, ha, qeshi fort doktori, duke i peshuar të porsa vizituarit në zverk.

–Ju keni një humor të hollë, që e ndesh veç tek njerëz të rrallë! –vazhdoi mjeku i kthyer nga ana tjetër, duke pëshpëritur shprehjen e porsa dëgjuar; “kënga e minjve.”

-Sikur të kisha dhe veshë, më mirë do ish!-i kujtoi me dhimbje i sëmuri. Po ju doktor, përse habiteni? Nuk keni dëgjuar ndonjëherë i vogël këngë minjsh? Unë atë këngë kam dëgjuar të parën! –u shpreh i prekur ai dhe humbi në kujtime.

* * *

Shtëpia jonë ngrihej në fund të fshatit. Diku më tutje, dëgjohej mulliri me përroin t’i kalon nga poshtë. Ujërat e rrëmbyer e rrotullonin me mundim elikën e rëndë prej druri. Ndaj shpesh elika dëmtohej. Donte përforcim me litarë të linjtë, të cilët këputeshin si presh nën forcën e ujit. Kërkonin krahë të fortë për tu shtrënguar, por im gjysh, ngeli vetëm kur i morën djalin në burg. Askush nga fshati nuk afrohej ta ndihmonte. Mbas arrestit, të gjithë kishin frikë. Ndaj më priste ti bëhesha krahë.

Pranë tij asnjëherë nuk kuptova, kur ish natë dhe kur bëhej ditë. E pata humbur masën e kohës, siç humba dhe imazhin e babait, që kur iku më la dy vjeç. Tani fjala “iku” është gjetur e thuhet, se në të vërtetë e morën me pranga. Pas i ngelën veç një palë opinga. Nga malli, njërën prej tyre e shtrëngoja fort në gji. Me të flija dhe çohesha prej gjumit. Të shtëpisë mundoheshin, por nuk ma largonin dot as këpucën dhe as mallin për babanë. Veç sa më kurdisnin të qaja pa zë, teksa prisja në pambarim. E ndjeja se një ditë do kthehej. Kështu besonte dhe gjyshi, që i humbi fjalët si jetim. Nga gojë e tij, veç disa fije mustaqesh hynin e dilnin me llullën e gdhendur nga piks. Shikimi i tij qysh nga dita që më morën babanë, tretej gjithandej pa përcaktim.

Shpesh herë, duke mbajtur në prehër një opingë të babait, i afrohesha për ta qetësuar, por ai dëneste më keq. Lot të verdhë i pikonin nga faqet e grira, që humbnin tek gardhi i përzhitur i mustaqeve. Edhe të tjerët që më shikonin me opingën në gji, prekeshin njëlloj. Veç kur lozja dhe opingën e harroja diku, ktheheshin e më shtrëngonin me të njëjtën dashuri, siç shtrëngoja unë opingën.

-Vazhdoni i dashur, po iu dëgjoj i emocionuar! -e nxiti befas doktori.

-Vonë kuptova pse gjyshi më merrte në mulli! -ia nisi përsëri burri me dëgjim të rënduar. Donte të ndahesha natyrshëm prej opingës së babait. Por aty rreth gjashtë vjeç, e hodha vetë. U shkëputa me “lodrën” time të shtrenjtë, në një kohë që nëna, gjyshja dhe hallat më flisnin duke më buzëqeshur si të isha ende tre vjeç. Kërkonin të mësonin se nuk ishte ndonjë traumë psikike ajo që më bëri mbas kaq vitesh, të braktisja kaq lehtë opingën e vjetër të babait. Ndaj, tek i shikoja që më buzëqeshin u ktheja i ndrojtur buzëqeshjen.

-Obo,bo, shkalloi djali! –mërmëriste një hallë fshehurazi tek shikonte në fytyrën time, një buzëqeshje të ngrirë, e cila kishte munguar për vite me radhë.

-Luaj vendin e mos fol ashtu, moj korbë! -ia priste gjyshja, që me atë fjalë i mbyllte gojën asaj, por shkatërronte edhe buzëqeshjen time.

-Ja, e shikon, e preu buzëqeshjen, diç ka! -vazhdonte halla për ta bindur plakën e gjorë, se ish siç thoshte ajo, ngaqë unë qeshja dhe heshtja në çast. Atëherë nëna, nuk priste sa të shtrihesha për gjumë dhe të më afronte përsëri këpucën, që kur të zgjohesha të vërente reagimin. Por unë isha lodhur duke shtrënguar qysh dy vjeç, një send të pagojë, që ato net të errëta shpesh dhe më trembte. Në ato net kur qielli rridhte e rridhte pa pushim, por zjarret e vetëtimave në gjirin e tij, nuk mund t’i shuan lehtë. Ato ndizeshin më tepër nëpër shi...

Kur u bëra shtatë vjeç dhe kisha kaluar plot një vit, që të gjithë para meje herë qeshin dhe herë heshtnin sikur t’iu lozja një herë komedi dhe një herë tragjedi, vendosi gjyshi të më merrte përditë në mulli. Eh,sa punë që bëja! Por gjithçkaje i vendosja automatikisht përpara pyetjen, “Pse?” Me këtë formë munda ta bëj dhe gjyshin të fliste, që kur niste rrëfimin edhe vet mulliri heshte. Por plaku kthehej me rrëmbim nga rrota e vaut dhe ajo merrte hov. Ishte i çuditshëm ai “mirëkuptim” midis tyre! Po kaq vjet bashkë, nuk do t’i mësonin huqet e njëri-tjetri!?

Kur lodheshim, shtriheshim diku aty pranë, mbi ca shtresa të zbardhura nga mielli. Atëherë, në një qetësi marramendëse, dëgjoja disa zëra të hollë që çirreshin dhimbshëm sa të ngjethnin mishin.

-Pse dridhesh, o bir? Është kënga që bëjnë minjtë para se të flenë!

-Po pse, këndojnë minjtë,o gjysh? –e pyesja tek i ngjishesha në gji.

-Nga kënaqësia, o bir! Të ngopur gjer në veshë, mblidhet tok e gjithë familja dhe këndon. Ia thonë për jetën e qetë!-shtonte për pak ai.

-Sa inat më vjen që ne nuk dimë të këndojmë! -ia prisja rrëfimin.

-Dimë, por nuk mundemi, se na qan shpirti, o djalë!-ma kthente urtë si të mos prishte qetësinë, që unë ta shijoja këngën e minjve deri në fund. Teksa i dëgjoja, një ditë pëshpërita,“zërit të tyre të ngjirur, sikur t’i bashkosh dhe ritmin troshak që bëjnë ngasëset e bereqetit, pa çfarë muzikë do të dalë?!..” “Me siguri ndonjë marsh dehës, antirevolucionar!”-ma ktheu me të fortë im gjysh.

Por minjtë nuk këndonin kur mulliri punonte. Kënga e tyre lartohej veç në qetësi, atëherë kur veshët tanë kërkonin të pushonin. Nuk kalonte shumë dhe një rreze dielli që shponte si turjelë prej vrimës mbi çati, e ngacmonte lehtë gjyshin në fytyrë. Ai brofte sikur do matej me turjelën verbuese. Ndërkohë e ngjirura e minjve, kish pushuar. Veç, në veshët e mi oshtinte rrëqethëse, kënga e tyre e gëzueshme.

* * *

Disa vite më vonë, e dëgjova prapë këngën e minjve. U turbullova se mu kujtua im gjysh që nuk rronte më, por duhej të përmbahesha. Askush nuk mund të ligështohej në aksionet e rinisë. Aq më tepër unë, me baba mbas hekurash. Ndonëse në barangat e aksionit, minjtë dëgjoheshin dhe më lëndues se tek mulliri i vjetër, që mbas gjyshit heshti për gjithmonë. Tani këngë-çjerrjes së tyre, mundohesha me fantazinë time t’i bashkoja ritmin goditës të kazmave. Por e kisha të kotë. Ky kombinim nuk mund të krahasohej kurrë me “marshin”e mullirit në fshat. Kazmat e shtonin ritmin përditë dhe minjtë e ngjirur nuk mund t’i ndiqnin ato kurrsesi... Veç po nxirrnin krejt gurmazët...

Pas disa kohësh, përsëri e ndesha këngën e minjve. Ishin minjtë e hidrocentralit që nuk pushonin natë e ditë. Unë kurrë nuk do besoja se minjtë mund të këndojnë edhe ditën! Këngën e tyre e kisha dëgjuar veç në errësirë. Por kushedi, ndoshta ngatërroheshin mes turnesh pa fund, si montatorët mes grafikëve vjetorë.

Më erdhi keq për minjtë e gjorë. Ata nuk duhej të këndonin natë e ditë. Zëri i tyre i ngjirur kështu do t’iu mbyllej krejt. E kjo do ishte anormale për veshët e mi. Por nuk kisha mundësi t’i këshilloja se ditën duhej të flinin dhe vetëm natën të këndonin, ose anasjelltas.

-Vërtet, po më befasoni! –ndërhyri i entuziazmuar doktori, që e kishte vendosur kokën midis dy veshëve të varur mbi mur, si t’i thoshte; “shiko me çfarë veshësh po iu dëgjoj!” Por u shkëput që aty dhe i erdhi pranë. Pacienti ia nisi përsëri.

“Sikur të më dëgjonte ndonjë dërrasë e barakës, të pëshpëritja diçka të tillë me minjtë e hidrocentralit, me siguri që do më çonin të gjeja babanë...

Po nuk vonoi dhe erdhi babai e na gjeti. Nuk mund të them se i ngjante gjyshit, me atë fytyrë të holluar e të stërzgjatur, si të kish jetuar nëpër vrima të ngushta, duke u zvarritur. U pendova që mendova kështu për babanë tim, por e shikoja si një burrë të huaj, që më fyente tek ma përqafonte nënën me aq zjarr. Besoja se kthimi i tij mbas njëzetepesë vjetësh ishte i tepërt. Megjithatë e përqafova. Mu kujtuan opingat që më la kur “iku” dhe u preka siç gjyshi, kur më shikonte me to në duar. Ndërkohë, babai me zërin e ngjirur, që aspak nuk i ngjante zërit të gjyshit, diçka donte të më thoshte. E folura e tij më gërvinte keq në veshë. Seç kishte diçka të ngjashme me këngën e minjve, që e bënte të frikshëm. Në fakt, nuk është normale ta përngjasosh babanë tënd me minjtë, por ai nuk mori inat. Veç shkrihej në gaz duke më kujtuar atë fjalën e dikurshme të gjyshit; “minjtë këndojnë veç nga kënaqësia!..”

Nuk mbaj mend kush tha, se mbas kaq vitesh, i ikuri pritet me këngë! Unë nuk doja këngë. Nuk mund të besoja, se do këndonim më bukur nga minjtë që kisha dëgjuar gjithë jetën. Por babai nuk priti. Ia mori i pari me një zë të hollë e plot variacione, që minjtë, të cilët kisha dëgjuar gjithandej, do ta kishin zili.

Nuk u përmbajta dhe ia thashë atë çka mendova. Ai përsëri nuk u prek. Qeshi fort duke më bërë të kujtoj, se ishte zhveshur krejt nga ndjenjat. Por nuk qe ashtu. Për pak ma ktheu i dhimbsur në veshë, se edhe minjtë që la mbrapa në qeli,(të cilët unë nuk i kisha dëgjuar,) do ta kishin zili atë të këngë... Mbas pak heshti. Nga dritarja vërejti se disa minj pa bisht kishin dalë në rrugë, dhe mbanin vesh.

Kështu i dashur, familja jonë me të parin gjyshin, bëjnë plot tre breza që shijuan gjer në ngopje, veç këngën e ngjirur të minjve...

Doktori e kish humbur. Duke shikuar pacientin shkroi me të shpejtë në regjistrin e vizitave, diagnozën e re. “...i mundur prej një farë kënge minjsh!”

Athinë 2006.